به گزارش خبرنگار ایرنا، مردم قزوین همانند سایر اقوام ایران زمین از دیرباز آداب، رسوم و آیین ها خاصی را در ماه مبارک رمضان داشته اند که متاسفانه در دهه های اخیر و با تغییر سبک زندگی، بیشتر آنها رو به فراموشی گذاشته شده است با این حال آشنایی با آنها، به ویژه برای نسل جوان و نوجوان خالی از لطف نخواهد بود.
برخی از این آیین ها که دارای رگه های معنوی نیز هستند، مربوط به استقبال و به پیشواز رفتن این ماه مبارک بوده و برخی نیز در طول این ماه برگزار می شده است.
به گفته محمدحسن سلیمانی، تاریخ پژوه قزوینی، ماه مبارک رمضان همواره در قزوین با آیین و آداب و رسوم خاصی همراه بوده است از جمله این آیین ها و پیش از ورود به این ماه شریف، در قزوین قدیم "خانه تکانی" بود.
وی اظهار کرد: مردم قزوین همانگونه که در آستانه نوروز و سال نو، خانه را از گرد و غبار می آراستند، از نیمه ماه شعبان به بعد هم اقدام به خانه تکانی می کردند تا با آمادگی و آراستگی به ماه میهمانی الهی وارد شوند.
سلیمانی یادآور شد: همچنین در کنار خانه تکانی ها، برای ایجاد آراستگی درونی نیز سه روز آخر ماه شعبان را روزه می‌گرفتند تا آمادگی روحی و معنوی ورود به ماه بندگی را کسب کنند که امروزه نیز روزه داری در روزهای آخر شعبان همچنان در بین مردم این دیار مرسوم است.
وی ادامه داد: از دیگر سنت ها در قزوین قدیم که امروز نیز کم و بیش همچنان در میان مردم این شهر متداول است، غسل شب اول ماه رمضان بود که مورد توجه همگان قرار داشت.
این قزوین پژوه تاکید کرد: یکی دیگر از اعمال و رسوم هایی که مردم قزوین به مناسبت ماه مبارک رمضان داشتند، گذاشتن حنا در دستان خود بوده که به ویژه در میان مردان رواج داشته است، در واقع هدف از این کار تطهیر و آراستگی برای شرکت در ضیافت الهی بود.
سلیمانی با بیان اینکه قزوینی‌ها در قدیم که نانوایی های عمومی چندانی وجود نداشت، در نیمه دوم ماه شعبان، نان مورد نیاز خودشان برای ماه مبارک رمضان را در تنورهای خانگی خود می پختند، افزود: آنان برای پختن نان مورد نیازشان در فصول مختلف، از بانوان روستایی که نانوایان خانه پز بودند، استفاده می کردند.
گل خندانی یا کلوخ اندازی
این تاریخ پژوه قزوینی یکی دیگر از سنت‌های مردم این دیار در آستانه ورود به ماه مبارک رمضان را برگزاری جشن گل خندانی دانست و اضافه کرد: در برخی از نقاط کشور از این رسم به عنوان "کلوخ انداز" نیز یاد می شود.
به گفته وی، گل خندانی، آیینی بود که به طور معمول برای روزه اولی‌ها و در آخرین جمعه از ماه شعبان انجام می شد به گونه ای که مردم جشن مفصلی را با انواع غذاهای مقوی برپا می کردند تا نوجوانان بتوانند آمادگی بیشتری خود برای یک ماه روزه‌داری کسب کنند.
شلیک توپ
این روزنامه نگار قزوینی ادامه داد: در روزگاری که ساعتی وجود نداشت یا رسانه‌ای که مردم از طریق آن از برخی رخدادها چون حلول عید فطر، هنگام تحویل سال و یا اوقات سحر و افطار در ماه مبارک رمضان مطلع شوند، این توپچی‌ها بودند که با شلیک توپ، وظیفه اطلاع‌رسانی را برعهده داشتند.
سلیمانی خاطر نشان کرد: در قزوینِ دوره قاجار، این کار را که قزوینی‌ها "در کردن توپ" می نامیدند را توپچی‌ها انجام می‌دادند و برای این کار یک عراده توپ را بالای تپه ای به نام "میمون قلعه" که مقابل بقعه شاهزاده حسین (ع) قرار داشت، مستقر می‌کردند و توپچی وظیفه داشت در ۲ نوبت با شلیک توپ، هنگام سحر و افطار را به اطلاع مردم برساند.
وی اضافه کرد: البته شلیک توپ، صرفا به ماه مبارک رمضان محدود نبود، سند مربوط به "شلیک توپ در قزوین" در سال ۱۳۳۴ ه. ق (۱۲۹۴ خورشیدی) نشان می‌دهد که در این سال هنگام مناسبت‌هایی چون عید نوروز، میلاد حضرت امیرالمومنین علی (ع)، میلاد حضرت سیدالشهدا (ع)، میلاد حضرت مهدی (ع)، عید مولود و تاج‌گذاری احمد شاه قاجار، عید سعید فطر، عید اضحی (قربان)، عید غدیر و میلاد حضرت رسول اکرم (ص) نیز ۱۱ گلوله توپ شلیک شده است.
سلیمانی افزود: براساس همین سند، تعداد شلیک‌ها در ۲ نوبت سحر و افطار ماه مبارک رمضان، ۶۲ گلوله توپ بوده که هر یک از این گلوله‌ها، شش قرآن (ریال) محاسبه شده‌اند.
سحر خوانی یا مناجات خوانی
این تاریخ پژوه قزوینی ادامه داد: سحر خوانی یا مناجات خوانی سحر یکی دیگر از رسوم مردم قزوین در ماه مبارک رمضان بود، میرزا ابوالحسن خان اقبال آذر قزوینی، یکی از بزرگان موسیقی ایران و از شاگردان ملاعبدالکریم جناب قزوینی یکی از مناجات خوان‌های قزوین بود که در این ماه با حضور در مسجد جامع عتیق، مناجات خوانی می‌کرد.
وی تصریح کرد: همچنین اذان گویی در پشت بام و هنگام سحر از دیگر سنت‌های خاص این ایام در قزوین بوده که امروزه متاسفانه چنین سنت هایی به بوته فراموشی سپرده شده است.
سلیمانی ادامه داد: از دیگر سنت های مردم قزوین، به ویژه برای بانوان در ماه مبارک رمضان، اقامه نماز ظهر و عصر در طول این ماه در سه تا سی مسجد و همچنین زیارت چهار تا هفت امامزاده در این ماه بود، برای ادای این سنت، قزوینی ها معمولا به زیارت بقاع شریف امامزاده حسین (ع)، بقعه چهار انبیاء ، امامزاده اسماعیل (ع)، امامزاده سلطان سید محمد (ع)، امامزاده آمنه خاتون (س)، امامزاده بی بی زبیده (س) و امامزادگان بی بی شهربانو (س) و حلیمه خاتون (س) می‌رفتند.
بردن افطاری برای نوعروسان
سلیمانی خاطر نشان کرد: بردن افطاری به منزل نو عروس یا به قول قزوینی‌ها، دختر شیرینی خورده پسرشان، از جمله دیگر سنت های مردم این شهر در ماه مبارک رمضان بود که در کنار افطاری هدیه‌ای نیز برای نو عروس خود می‌بردند. این سنت خوشبختانه کم و بیش همچنان ادامه دارد.
وی اضافه کرد : برگزاری جلسات قرائت و ختم قرآن کریم در مساجد به گونه ای که هر شب یک جز از سی جز قرآن خوانده می شد، اجرای نقالی در شب های ماه رمضان در قهوه خانه ها، برگزاری آئین گلریزان برای کمک به نیازمندان در زورخانه‌های قزوین از دیگر سنت های قزوینی در این ماه بود.
این قزوین پژوه با اشاره به سفره های افطاری قزوینی ها که بسیار منحصر به فرد بوده است، افزود: این سفره ساده اما با وجود غذاهای مقوی زینت بخش می شده که اکنون نیز به چشم می خورد.
سلیمانی افزود: دویماج (از غذاهای مخصوص مردم قزوین شامل نان خشک کرده نم دار، پنیر، گردو و سبزیجات معطر، گوجه و پیاز سرخ شده) و همچنین آش حلیم در کنار فرنی، حلوا و آش شله زرد پای ثابت سفره افطاری قزوینی ها بوده است.
وی ادامه داد: برخی شهروندان قزوینی همچنین یک نوع نان به نام پنجه کش از آرد و روغن حیوانی تهیه می کردند که بسیار مقوی بوده و برخی از مردم نیز که دارای تنور خانگی بودند پیش از ماه مبارک رمضان نانوا می آوردند و نان مورد نیاز خود را برای این ایام تهیه کردند.
پیراهن مراد، رسمی برای باز شدن بخت دختران دم بخت در ماه رمضان
سلیمانی با اشاره به رسم پیراهن مراد، تصریح کرد: سادات قزوینی در ۲۷ ماه مبارک رمضان به بازار رفته و پارچه می‌خریدند و از آن در مسجد پیراهنی می‌دوختند و بر تن دختران دم بخت می‌کردند تا آن دختر طی یک سال آینده به خانه بخت برود.
وی تاکید کرد : تفاسیر و جلسات قرآنی پس از افطار برگزار می‌شد و در این بین خانم‌ها نیز در خانه خود روضه و قرآن خوانی داشتند.