اینجا شمیم عطر گل‌های بهاری، نغمه دلکش پرندگان و صدای دلنشین چشمه ساران آنچنان در هم آمیخته که هیچ قلمی را یارای توصیف آن نیست.
هوای بهاری و بوی خوش گیاهان دارویی که با نسیم دلچسب همراه می شود و شامه نوازی می‌کند، مانند داروی شفا بخشی است که به انسان انرژی می دهد.
وقتی نسیم برخاسته از دشت های سرسبز بهار شهرستان های خراسان شمالی شانه‌های درختان بلوط و بادام را نوازش می‌دهد در این سرزمین رویایی انسان را سرمست می کند و این شاهکار هنری آمیخته با رنگ و عطر گیاهان بویژه گیاهان دارویی به سوی خود فرامی خواند.
در این روزهای بهاری به هر کجای طبیعت بکر خراسان شمالی که سر بزنیم گیاهانی مانند سلمه، چریش، پونه، زرشک، شنک، کنگر، کاکوتی، آویشن و آنخ را می بینیم که کوه و دشت را سبز کرده و چون مخملی سبز طبیعت استان را پوشانده است.
در خراسان شمالی ۳۵۰ گونه گیاه دارویی، معطر و ادویه‌ای شناسایی شده است که بیشتر این گونه‌ها قابلیت صنعتی شدن دارند، اما برداشت‌های غیراصولی از اصلی‌ترین مخاطراتی است که رویشگاه گیاهان دارویی را تهدید می‌کند.
ظرفیت بسیاری برای توسعه سطح کشت گیاهان دارویی در این خطه وجود دارد و زمین‌های دیم پرشیب کم‌بازده باید به کشت این گیاهان که توقع و نیاز آبی کمی دارند، سوق یابد.
اما فراخوان این طبیعت بکر به معنای نابودی و ازبین برنده آن نیست؛ عواملی همچون خشکسالی و برداشت های بی رویه مردم از منابع طبیعی در چند سال اخیر موجب کاهش تراکم این گیاهان شده و حتی به همین دلیل ممنوعیت برداشت گیاهان دارویی در استان امسال هم دوباره تمدید شد اما با این وجود برخی از این گیاهان مانند چریش و آویشن و کاکوتی و کنگر در همه جای استان دیده می‌شود و برداشت آن ادامه دارد و درجای جای بازارهای میوه و سبزی می توانیم انواع گیاهان خوراکی و دارویی را ببینیم که عرضه می‌شود.
گونه خوراکی و دارویی چریش، در میان گیاهان خودروی خراسان شمالی، سری میان سرها دارد و سال ها است که در سفره های بهاری مردم این خطه جا باز کرده و مردم در فصل بهار از این گیاه آشی می پزند که مخلوطی از حبوبات، بلغور گندم و گیاه چریش است و با دوغ تازه خورده می شود.
نان چریشی نیز با استفاده از خمیر، زردچوبه، پیاز، ادویه ای مانند رازیانه و همچنین دنبه گوسفندی که روغن آن گرفته و سرخ شده باشد و یا روغن حیوانی در تنور پخته می‌شود.
کنگر از دیگر گیاهان بهاری این خطه است که دستمایه تهیه خوراکی ساکنان این مرزو بوم می شود و این روزها در بازارهای منطقه نیز به وفور دیده می شود، بنابر نظر کارشناسان، این گیاه برای بهبود عملکرد کلیه، کیسه صفرا و کبد توصیه می‌شود و برای درمان کم خونی نیز مناسب به نظر می‌رسد.
اما باریجه یکی دیگر از گیاهان دارویی در خراسان شمالی است که مصارف صنعتی و دارویی بسیار بالایی دارد، رویشگاه‌های این گونه گیاهی در استان عمدتا در مراتع و عرصه‌های طبیعی شهرستان‌های جاجرم، گرمه، فاروج، شیروان و بجنورد است و این گیاه با داشتن ارزش‌های دارویی و صنعتی فراوان در بسیاری از نقاط ایران اسلامی خاصه استان خراسان یافت می‌شود.
پونه نیز معرف تمامی خانواده های ایرانی است و علاوه بر اینکه در پخت انواع آش‌ها استفاده می شود و نوبرانه آن را در بهار بر هر سفره ای در خراسان شمالی می توان دید و از گیاه پونه در طب سنتی ایران برای درمان نفخ، قولنج روده‌ای، خلط‌آور، اشتهاآور، ضدسرفه، ضد اسپاسم، ضد تهوع، اسهال و استفراغ استفاده می‌شود.
اما گیاه کاکوتی( آنخ ) بیش از هر گیاه دارویی دیگر مورد استقبال خانواده های خراسان شمالی است این سرسبز جادویی از معروفترین دمنوش های گیاهی در این خطه از شمالشرق کشور است و از مصارف کاکوتی که کارشناسان از آن نام برده اند می‌توان به مواردی مانند پیشگیری و درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا، جلوگیری از خون‌ریزی بینی، پیشگیری و درمان اسهال، رفع مشکلات گوارشی اشاره کرد.
اما یک گیاه جادویی دیگر نیز در این دشت های مخملی خودنمایی می کند و آن آویشن خوشبو و مست کننده است که طعم و عطر خوش دمنوش کاکوتی طرفداران زیادی در بین مردم به ویژ کرمانج زبان استان ما دارد.
طبع آویشن گرم و خشک است و به‌عنوان مصلح برخی از مواد غذایی مانند پنیر، ماست، سیب زمینی، لوبیا سبز و نخود سبز به کار می‌رود اما مصرف بیش از اندازه آویشن به افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، توصیه نمی‌شود.
گستره منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی ۲ میلیون و ۳۳ هزار و ۳۶ هکتار است که از این وسعت یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مرتع، بیش از ۱۸۳ هزار هکتار بیابان و ۴۳۴ هزار و ۵۵۰ هکتار جنگل است و سطح زیر کشت گیاهان دارویی خراسان شمالی هزار و ۲۸۵ هکتار با تولید هزار و ۹۲۰ تن است؛ معروفترین گیاهان دارویی استان زیره سبز، آویشن باغی، آنخ، باریجه، نعنا فلفلی، خاکشیر، گشنیز، کدو تخم کاغذی و کتان است.
اقتصاد خراسان شمالی بر پایه روستا نشینی استوار است و فرآوری محصولات کشاورزی از جمله یکی از نیازهای مهم استان جهت ارتقاء سطح درآمد و اشتغال ساکنان است.
این ظرفیت در خراسان شمالی که بین 2 استان مرطوب و خشک قرار دارد و دارای آب‌وهوای مطلوب می‌باشد، بیش از پیش مهیا است؛ به خصوص در حوزه کشاورزی؛حوزه‌ای که در سفر مقام معظم رهبری به این استان در سال ۹۱ مورد تأکید قرار گرفت و به عنوان یکی از محورهایی که می‌تواند خراسان شمالی را متحول کند، معرفی شد.
اما خشکسالی ها، وضعیت نامناسب اقتصاد روستایی، نبود کارخانه های فرآوری گیاهان دارویی در استان و سوء استفاده برخی از دلالان از این وضعیت موجب شد تا در ۱۰ سال اخیر برداشت بی رویه گیاهان دارویی صدمات جبران ناپذیری به رویشگاه ها وارد کند و به همین علت چندین سال است که ممنوعیت برداشت برخی گیاهان دارویی در استان اجرا می شود اما گویا با این گام های آهسته نمی توان هم پای تخریب های گسترده گیاهان دارویی حرکت کرد و باید برای حفظ و احیای گیاهان دارویی چاره جویی کرد.
اگرچه این خطه از شمالشرق کشور بهشتی گمشده برای گیاهان دارویی تلقی می شود ولی هیچ اراده ای برای برداشت و تصمیم گیری اقتصادی در این زمینه وجود ندارد و گیاه کاکوتی که در تمامی فصول سال بر سفره تمامی خانواده ها سبز می شود نتوانسته جایگاه خود را در سبد دارویی خانواده های خراسان شمالی باز کند و همچنان مهجور در فرآوری است.
بیشتر گونه های گیاه دارویی، معطر و ادویه ای استان قابلیت صنعتی شدن دارند که معروف ترین آنها کاکوتی، باریجه، کتیرا و شیرین بیان، زیره سبز، آویشن باغی، نعنا فلفلی، خاکشیر، گشنیز، کدو تخم کاغذی است.
خراسان شمالی با یک میلیون نفر جمعیت در شمالشرق کشور واقع شده است و ۴۴ درصد از جمعیت این استان در روستاها ساکن هستند.