گروه جامعه ایرنا - روزهای پایانی سال گذشته بود که خبری ناخوشایند منتشر شد و دل خیلی‌ها را به درد آورد. پیروز توله یوز پردیسان تلف شد اما همراه با این، خبر خوشحال کننده‌ای هم شنیده شد؛ اینکه ایران یوز در اسارت توران یا همان مادر پیروز باردار است. شاید برخی معتقد بودند که خبر بارداری ایران تا حدودی از درد تلف شدن پیروز کم کرد اما ظاهرا زنده نماندن پسر ایران، اشک خیلی‌ها را درآورد و موجب تاسف جامعه بزرگی از دوستداران محیط زیست شد. به هر حال بعد از آن توجهات به سمت بارداری ایران معطوف شد؛ هر چند بعد از انتشار خبر، برخی مسوولان آن را نه تایید و نه تکذیب کردند اما جسته و گریخته خبرهای امیدوارکننده‌ای مبنی بر بارداری ایران شنیده می‌شد.
البته مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست معتقدند هر چند شواهد نشان از بارداری ایران دارد اما بهتر است در این فرایند زیاد دخالت نشود و اجازه دهیم روال طبیعی طی شود؛ در واقع تمرکز این سازمان بر حفاظت از یوزها در طبیعت و حفظ زیستگاه این گونه است؛ بنابراین شاید با گریزی به تاریخچه یوزهای در اسارت و روند تکثیر در اسارت بهتر بتوان این اعتقاد را درک کرد.
سال ۱۳۸۶ بود که یکی از دوستداران محیط زیست، توله یوز نر چهار ماهه‌ای را از سه چوپانی که قصد فروش آن را داشتند، خریداری کرد و به سازمان حفاظت محیط زیست تحویل داد و بعد از آن، خانه این یوز پارک پردیسان در تهران شد. این یوز کوشکی نام گرفت البته کوشکی ۹ بهمن سال گذشته به علت کهولت سن در ۱۶ سالگی در پارک ملی توران در سمنان تلف شد.
در سال ۱۳۹۰ توله یوز ماده‌ای با نام دلبر که توسط سگ‌های شکاری در شاهرود به دام افتاده بود نیز به سازمان حفاظت محیط زیست سپرده و در پردیسان نگهداری شد. بعد از مدتی که از نگهداری این دو توله یوز گذشت، مسوولان وقت سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم گرفتند که از آنها برای تکثیر در اسارت استفاده کنند. اقدامات آغاز شد اما نتیجه بخش نبود. کارشناسان گفتند که به علت سن بالای کوشکی، این حیوان دیگر قادر به باروری نیست؛ از این رو بر روی توله یوز جوان دیگری به نام ایران که در سال ۱۳۹۶ از قاچاقچیان در تهران گرفته شده بود تمرکز کردند. این سه یوز مدتی در پردیسان نگهداری شدند و بعد از اینکه اقدامات تکثیر در اسارت بی‌نتیجه ماند تصمیم بر این شد که به زادگاهشان توران برگرداننده شوند و در آنجا روند تکثیر تا حدودی طبیعی تر در پیش گرفته شود. اینطور شد که کوشکی، دلبر و ایران در فروردین سال ۱۳۹۹ به توران در سمنان منتقل شدند.
بعد از این انتقال اقدامات لازم برای زادآوری کوشکی و دلبر انجام شد اما نتیجه‌ای به همراه نداشت و کارشناسان علت را دوباره همان بالا بودن سن کوشکی اعلام کردند. بعد از آن سرمایه گذاری بر روی ایران توله یوز ماده جوان که آن زمان حدود چهار سال داشت آغاز شد. برای این منظور یک یوز نر به نام فیروز را از طبیعت زنده گیری کردند و بعد از طی کردن فرایند لازم برای آشنایی، دلدادگی این دو ( ایران و فیروز) آغاز شد و سپس خبر خوش در بهمن ۱۴۰۰ به گوش رسید که ایران باردار است و توله‌ها در اردیبهشت به دنیا خواهند آمد، همینطور هم شد و ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ سه توله یوز آنهم به روش سزارین صحرایی به دنیا آمدند.
در ابتدا موجی از خوشحالی در میان دوستداران محیط زیست ایجاد شد به ویژه زمانی که اعلام کردند هر سه توله ماده هستند اما این خوشحالی دیری نپایید و مشخص شد که هر سه توله نر هستند البته به همین جا ختم نشد بلکه اعلام کردند مادر، توله‌ها را نمی پذیرد. فرایند آشنایی مادر و فرزندان سه روزی طول کشید اما نتیجه بخش نبود که در نهایت مسوولان سازمان محیط زیست به علت سرمای هوا و گرسنه بودن توله‌ها مجبور شدند که آنها را دستی گرم کنند و غذا بدهند. از آنجا که در این زمینه تجربه چندانی نداشتند از این رو اولین توله یوز در ۱۴ اردیبهشت یعنی سه روز پس از به دنیا آمدن و دومین توله هم در ۲۸ اردیبهشت تلف شدند اما سومین توله مقاومت کرد و زنده ماند از این رو پیروز نام گرفت. پیروز برای زنده ماندن روزهای سختی را سپری کرد اما مقاومت کرد و به پسر ایران تبدیل شد اما متاسفانه در نهایت پیروز هم در ۹ اسفند ۱۴۰۱ در ۱۰ ماهگی به علت نارسایی کلیوی زنده نماند و تلف شد؛ این خبر به مثابه آب سردی بود که بر روی دوستداران محیط زیست ریخته شد.
اما همزمان با خبر تلف شدن پیروز، خبر بارداری مجدد مادرش یعنی ایران منتشر شد. خبر بسیار خوبی بود و باعث شد دوباره امید به دل‌ها برگردد اما بعد از آن تا حدودی روند سکوت درباره بارداری ایران از سوی مسوولان مرتبط در پیش گرفته شد و دیگر از واژه بارداری احتمالی استفاده می‌شد. وقتی از مسوولان جویا می‌شدیم که چرا با قاطعیت باردار بودن ایران را اعلام نمی‌کنید می‌گفتند که نیاز به سونوگرافی دارد و این کار به حیوان استرس وارد می‌کند؛ از این رو باید روال طبیعی طی شود تا باردار بودن یا نبودن حیوان مشخص شود.
علائم ظاهری احتمال بارداری را نشان می‌دهد اما خیلی روی این مساله تمرکز نکردیم چون تلاش می‌کنیم فرایند را به صورت طبیعی ادامه دهیم حال چه شد که خبر بارداری ایران بدون سونوگرافی و قطعیت منتشر شد؟ زمانی که پیروز نیاز به دیالیز پیدا کرد، دامپزشکان متولی این کار گفتند که به خونی که به حیوان بخورد نیاز دارند که آنهم فقط خود مادرش با توله هماهنگ است اما چون ایران باردار است امکان این کار وجود ندارد؛ اینطور شد که خبر زودهنگام بارداری یوز توران برخلاف میل مسوولان مربوطه منتشر شد.
به هر حال برای جویا شدن آخرین وضعیت ایران، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: هنوز ایران سونوگرافی نشده و کمیته‌ای تخصصی برای این کار تشکیل شده است و ما هم تحت نظر این کمیته تلاش می‌کنیم فرایند را به صورت طبیعی ادامه دهیم.
حسن اکبری درباره اینکه آیا علائم ظاهری نشان از بارداری این یوز دارد، افزود: علائم ظاهری احتمال بارداری را نشان می‌دهد اما خیلی روی این مساله تمرکز نکردیم چون یک کمیته تخصصی تشکیل دادیم و آنها کار را دنبال می‌کنند و ما هم با نظر آنها پیش می‌رویم و نخواستیم خیلی دستکاری مصنوعی داشته باشیم.
وی اظهار داشت: برای دوران بارداری و زمان زایمان ایران، همه تمهیدات ممکن را پیش بینی و تلاش کردیم تمام خطاهای سال گذشته و حتی احتمالات را هم پوشش دهیم اما تمایل داریم تا جایی که می‌شود به یوزهای در طبیعت پرداخته شود و مشکلات آنها را دنبال و برطرف کنیم.
اکبری با تاکید بر مطالبه گری رسانه‌ها، افزود: در این بخش ریانه‌ها به ما کمک کنند تا سازمان حفاظت محیط زیست و سایر دستگاه‌های متولی به وظایف خود درست عمل کنند؛ بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست تلاش می‌کند تا حفاظت از زیستگاه‌ها را تقویت کند؛ در واقع هر قدر مطالبه‌گری از ما در زمینه حفظ طبیعت، زیستگاه‌های یوز و یوزپلنگ‌های در طبیعت بیشتر شود کارها بهتر و سریع تر پیش می‌رود و ما و دستگاه‌های درگیر مجبور می‌شویم تا بیشتر پاسخگو باشیم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: درباره «ایران» بر اساس تجربه سال گذشته، همه تمهیداتی که فکر می کردیم نیاز است را پیش بینی کردیم و اگر باردار باشد، توله‌ها اردیبهشت به دنیا می‌آیند.
۹۰۱۴