به گزارش خبرنگار ایرنا، گاهی تجمع گروهی از کسب و کارهای یک حوزه اقتصادی در یک منطقه جغرافیایی نوعی قطب اقتصادی را تشکیل می‌دهد؛ با این وجود هر شاخه از این فعالیت‌ها با چالش‌هایی دست به گریبان است؛ مسائلی که با اعتمادآفرینی و شکل‌گیری نوعی تعاون، خوشه و زنجیره می‌تواند از درون حل شود.
هدف اصلی از تلاش برای توسعه خوشه‌ای گروه‌های تولیدی، تلاش برای قانع کردن فعالان آن حوزه است تا هم‌سو با یکدیگر به سوی چشم‌اندازی واحد برای پویایی فعالیت اقتصادی‌شان گام بردارند؛ در این مسیر دستگاه‌های اجرایی مرتبط نیز نقشی حمایت‌گرانه دارند.
توسعه خوشه‌های صنعتی یکی از هفت محور مورد توجه وزارت صنعت، معدن و تجارت برای رونق تولید داخلی است و با این هدف قرار است ۴۰ پروژه توسعه خوشه‌ای در کشور اجرایی شود.
اینکه چگونه گروهی از فعالیت‌ها در یک منطقه قابلیت خوشه‌شدن و توسعه خوشه‌ای پیدا می‌کنند به مولفه‌های متعددی مرتبط است که در قالب یک پروژه شناسایی و اولویت‌بندی بررسی و امکان سنجی می‌شود تا در نهایت در کمیته استانی خوشه‌های کسب و کار تصویب و روند سه ساله پیاده‌سازی آن آغاز شود؛ یکی از مهمترین مولفه‌هایی که ایجاد هر خوشه را توجیه پذیر می‌کند تمرکز شمار قابل توجهی از فعالیت‌های مرتبط یک حوزه در جغرافیایی خاص است.
آنطور که معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان بوشهر به خبرنگار ایرنا توضیح داد برای نهادینه‌شدن فرهنگ همکاری و تقویت سطح سرمایه اجتماعی، لازم است پروژه توسعه خوشه دست‌کم سه سال پیاده‌سازی و پشتیبانی شود؛ البته بسته به نوع خوشه شرایط اجتماعی حاکم بر خوشه و میزان پیشرفت برنامه‌ها این مدت می‌تواند به چهار یا پنج سال نیز افزایش یابد.
تجربه بوشهر از توسعه خوشه‌ای محصولات بومی
نخستین تجربه استان بوشهر در این زمینه به سال ۹۱ بر می‌گردد؛ هنگامی که خوشه خرمای بوشهر شکل گرفت تا سرآغاز تحولی شگرف در تولید و فروش این میوه شیرین استان باشد، این خوشه که پنج سال مورد حمایت قرار گرفت در سال دوم عنوان خوشه برتر کشوری را کسب کرد.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان بوشهر معتقد است که اثرات مثبت راه‌اندازی این خوشه صنعتی امروز نمودار شده و در این مدت نحوه نگهداری، بسته‌بندی و حتی فروش این محصول تغییر کرده و نمایشگاه ملی خرمای بوشهر هم از دل همین توسعه خوشه‌ای راه‌اندازی شد.
سید حسین حسینی معتقد است که برپایی دوره‌های آموزش، طراحی جعبه‌های بسته‌بندی و تسهیلگری برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، ورود مستقیم به بازارهای هدف و رفع نیازهای فناورانه از اقداماتی است که در این راستا صورت گرفت و نتایج آن امروز با تنوع محصولات و افزایش بنگاه‌های تولیدی فعال نمایانگر شده است. بار دیگر حدود چهار سال بعد توسعه خوشه‌ای فرآوری آبزیان در این استان کلید خورد و برای واحدهای فرآوری و بسته‌بندی این حوزه برنامه‌های زیادی به اجرا درآمد؛ بسیاری از این اقدامات از حوضچه‌های پرورش آغاز شد در امتداد زنجیره ادامه یافت.
این‌بار نیز رفع نیازهای فناورانه و اعزام واحدهای فعال به نمایشگاه‌های بین‌المللی و آموزش در مزارع خارجی برای ارتقای بهره‌وری و بسیاری اقدامات دیگر زمینه را برای رونق تولید این محصولات عمدتا صادراتی بوشهر فراهم کرد.
به گفته مسئولان استان، توسعه خوشه‌ای به عنوان رویه‌ای کارآمد، تا شکل‌گیری برای ۱۳ گروه تولیدی اولویت‌دار بوشهر تداوم دارد؛ اولویت‌هایی که شناسایی و برخی از آنها امکان سنجی شده تا در سال‌های آینده شکل اجرا به خود بگیرد.
آنطور که حسین خزان، معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان بوشهر گفت: تاکنون خوشه‌های صنعتی خرما، آبزیان، محصولات گلخانه‌ای، گلیم و گبه، شناورسازی و قطعات بتنی در اولویت اجرا طی سال‌های پیش رو قرار گرفته‌اند.
آیا توسعه خوشه‌ای چالش‌های آبزی‌پروری بوشهر را حل می‌کند؟
اکنون در سومین گام توسعه خوشه‌های صنعتی بوشهر شاهد فعال شدن خوشه صنعتی آبزی‌پروری هستیم؛ شمار واحدهای فعال در این حوزه و حجم تولیدات بوشهر، پیاده‌سازی این خوشه را در اولویت استان قرار داده است.
استان بوشهر تولیدکننده ۶۰ درصد میگوی پرورشی کشور است، ۲.۷ از ۵.۵ میلیارد بچه میگوی مورد نیازِ مزارع کشور در تنگستان تولید می‌شود و شاهد افزایش چشمگیر واحدهای پرورش ماهی در قفس طی ۲ سال اخیر هستیم.
به گفته مدیرکل شیلات استان بوشهر تولید میگوی پرورشی در این استان پارسال به ۳۹ هزار تن و ظرفیت تولید پرورش ماهی در قفس این استان نیز با اجرای ۱۸ طرح به ۱۱ هزار تن می‌رسد و هفت مرکز پرورش جلبک، زالو دریایی و دیگر آبزیان نیز در نوار ساحلی استان بوشهر فعال است.
معاون آبزی‌پروری اداره کل شیلات استان بوشهر نیز گفت: پارسال بیش از ۲ میلیارد ۷۰۰ میلیون قطعه بچه میگو در استان ذخیره‌سازی و با این میزان ۳۸ هزار تن میگوی پرورشی از سطح ۶ هزار و ۴۲۷هکتار برداشت شد .
به گفته وی نیاز مزارع پرورشی میگو در استان بوشهر امسال نیز سه میلیارد قطعه است پیش بینی می شود تولید در پایان سال به ۴۵هزار تن برسد.
به گفته صغری اشرف سال گذشته ۵۰ میلیون قطعه از بچه میگوی مازاد تولیدشده در استان بوشهر به استان‌های همجوار ارسال شده است.
همه اینها سبب شده است تا توسعه خوشه‌ای آبزی‌پروری بوشهر در اولویت قرار گیرد؛ با انجام مطالعات شناختی این خوشه، نقاط ضعف و قوت، استراتژی و چشم اندازهای توسعه این بخش اقتصادی مشخص شد و اکنون هشت ماه از مرحله پیاده‌سازی آن می‌گذرد.
به گفته معاون صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان بوشهر، ۳۹۳ مزرعه با سطح زیر کشت ۶ هزار و ۱۰۰ هکتار عضو این خوشه هستند و اشتغال در آن سه هزار و ۵۰۰ نفر است.
خزان عنوان کرد: ۱۲ سایت پرورش میگو و ۲۲ مرکز تکثیر میگوی پرورشی عضو این خوشه هستند و سال گذشته سه هزارتن ماهی در قفس و ۳۸ هزارتن میگو در بنگاه‌های عضو تولید شده است.
اکنون خوشه آبزی‌پروری استان بوشهر با عضویت بخش خصوصی در دستگاه‌ها، اتحادیه‌ها و انجمن‌های مرتبط وارد سال دوم شده و به گفته مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان بوشهر، برآیند برنامه‌های سال نخست آن راه‌اندازی دفتر فروش مستقیم محصولات این استان در کشور ارمنستان، ایجاد سردخانه مشترک، راه‌اندازی وب‌سایت چندزبانه فروش محصولات خوشه آبزی‌پروری استان، برپایی نخستین نمایشگاه شیلات بوشهر و آموزش نیروی انسانی شاغل در این حوزه بوده است.
امروز و فردای خوشه آبزی‌پروری بوشهر از زبان عامل توسعه آن
در مسیر پیاده‌سازی خوشه‌های صنعتی، با فراخوان رسمی و دعوت از داوطلبان دارای شرایط و یا از طریق امضای قرارداد با دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری فردی به عنوان "عامل توسعه خوشه" انتخاب می‌شود؛ او باید تحصیلات مرتبط و گواهینامه معتبر عاملان توسعه خوشه‌های کسب و کار (CDA) را داشته باشد.
درباره چالش‌های پیش روی بنگاه‌های آبزی‌پروری بوشهر، اقدامات انجام شده برای بهبود شرایط و چشم‌انداز پیش روی آن با ابوالفضل روزی‌طلب عامل توسعه خوشه آبزی پروری استان بوشهر به گفت‌وگو پرداختیم.
او که فرآیند توسعه خوشه را حاصل تلاش همه ذینفعان و اعضا می‌داند، گفت: در سال نخستِ پیاده سازی این خوشه بنا بر ایجاد فضای اعتماد در میان فعالان ذی‌نفع گذاشته شد تا با افزایش سرمایه اجتماعی به این تفکر برسیم که باید هماهنگ با یکدیگر برای رفع چالش‌ها و موانع تولید این حوزه اقدام کنیم.
روزی‌طلب معتقد است که در پایان سال نخست این اعتمادسازی تا اندازهای محقق شده و شاهد حضور و همراهی بیشتر بخش خصوصی هستیم.
عامل توسعه خوشه آبزی‌پروری استان بوشهر گفت: تمرکز بر تکمیل حلقه‌های مفقوده این حوزه از برنامه‌های سال نخست بود که همچنان باید تداوم یابد چرا که شاهد ناترازی‌هایی در برخی از بخش‌ها مانند حمل و نقل، تنوع بازارهای خارجی و تامین نیاز های مزارع هستیم.
او اضافه کرد: افزایش مهارت نیروی کار مزارع نیز از ضرورت‌هایی است که نقش بی‌بدیلی در افزایش کارایی و ارتقای بهره‌وری نیروی انسانی فعال در این خوشه دارد و در نتیجه رونق‌بخش تولید خواهد بود؛ در این راستا سال گذشته ۱۰ دوره آموزشی با همکاری اتحادیه آبزی‌پروری در سطح مزارع پرورشی استان بوشهر برگزار شد و قرار است این آموزش‌ها در سال جاری نیز ادامه یابد.
روزی طلب طراحی وب‌سایت ۲ زبانه و راه‌اندازی دفتر فروش مستقیم در ارمنستان را از اقداماتی دانست که سال نخست در راستای فراهم کردن زمینه صادرات انجام شده است.
او از راه‌اندازی یک واحد سردخانه مشترک با استفاده از ظرفیت دیگر بخش‌های صنعتی استان برای نگهداری به صرفه‌تر تولیدات آبزی‌پروری بوشهر هم خبر داد و گفت: این سردخانه ۱۰ هزار تن ظرفیت دارد اما با توجه به روند افزایشی تولیدات بوشهر در سال‌های پیش رو، نیازمندی برای توسعه چنین زیرساخت‌هایی همیشه وجود دارد.
از عامل توسعه خوشه آبزی‌پروری استان بوشهر درباره مهمترین چالش‌های حل نشده و رویکردهای سال دوم پیاده‌سازی این خوشه نیز پرسیدیم.
روزی طلب رفع موانع تولید با همراهی دستگاه‌های اجرایی مرتبط و تمرکز بر مکانیزاسیون مزارع پرورشی در این واحدها را مهمترین رویکردهای دومین سال پیاده‌سازی خوشه آبزی‌پروری استان بوشهر دانست و گفت: در این سال توسعه تکنولوژی در مزارع آبزی‌پروری و ایجاد شهر مولد شیلاتی در استان بوشهر برنامه‌ریزی شده است، همینطور باید برای حضور بیشتر در بازارهای بین‌المللی و تکمیل حلقه‌های مفقوده تولید در این زمینه تلاش کرد.
او درباره مهمترین چالش‌های این حوزه هم با بیان اینکه هر بخش مسائل خاص خود را دارد، گفت: با توجه به حجم تولید آبزی‌پروری بوشهر و روند افزایش آن، در یک جمع‌بندی می‌توان توجه به تنوع و توسعه بازارهای فروش در حین حفظ بازارهای موجود، مقابله با بیماری‌هایی که به صورت گسترده مزارع را آلوده می‌کند و توسعه میکانیزاسیون و رفع نیازهایی مانند ایجاد شرکت‌های حمل و نقل تخصصی و تامین ملزومات تولید را از مهمترین‌ها دانست.
به اعتقاد عامل توسعه خوشه آبزی‌پروری استان بوشهر همه این حلقه‌ها و برنامه ریزی برای توسعه آن در پیوستگی با یکدیگر قرار دارند طوری که عقب ماندن هر یک از آنها با ایجاد توسعه نامتوازن نه تنها به پویایی خوشه آسیب می‌زند بلکه در دراز مدت همان بخش را نیز دچار زیان می‌کند.
بیشتر بخوانید
صادرات ۸۰ درصدی میگوی پرورشی تولید شده در استان بوشهر
بهره‌برداری و اجرای طرح‌های پرورش میگو در دلوار بوشهر آغاز شد
تکثیر مولد میگوی پرورشی در استان بوشهر آغاز شد
خوشه آبزی‌پروری ضرورت امروز و فردای استان بوشهر
جایگاه امروز استان بوشهر در تولید و عرضه تولیدات آبزی‌پروری در کشور شایسته توجه است و با توجه به صادراتی و ارز آوربودن حجم بالایی از این محصولات نقش پررنگی نیز در اقتصاد کشور دارد.
اما با توجه به تاکید رئیس جمهور و مسئولان استانی بر توسعه اقتصاد دریامحور در این استان ساحلی و روند افزایشی واحدهای فعال در عرصه آبزی‌پروری و رشد حجم تولیدات آنها، توسعه این خوشه، به سرانجام رساندن و سپردن آن به بخش خصوصی ضرورت امروز و فردای بوشهر است.
چرا که به گفته معاون برنامه‌ریزی و مدیریت منابع شیلات با برنامه‌ریزی‌های انجام شده در این حوزه تولید آبزیان در استان بوشهر طی پنج سال آینده به ۲۱۲ هزارتن می‌رسد.
در ادامه توسعه خوشه‌های صنعتی استان بوشهر قرار است امسال خوشه محصولات گلخانه‌ای این استان با محوریت دیر پیاده سازی شود؛ خوشه‌ای که به گفته حسین خزان مطالعات امکان سنجی آن پایان یافته و ۳۰۸ هکتار گلخانه زیر کشت این استان را در بر می‌گیرد.