به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، لی شانگفو در نخستین سفر خارجی خود پس از آغاز به کار به عنوان وزیر دفاع چین، راهی روسیه شد (سفری سه روزه از یکشنبه ۲۷ فروردین) و در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه با استقبال از دستاوردهای قابل توجه همکاری نزدیک با ارتش روسیه گفت کشورش برای تقویت همکاری و ایجاد مشارکت‌های جدید در راستای ثبات و امنیت جهانی با مسکو آمادگی دارد.
وزیر دفاع چین تصریح کرد: ما روابط بسیار نزدیکی داریم. این روابط بهتر از اتحادیه‌های سیاسی-نظامی دوران جنگ سرد عمل می‌کند و بر اساس عدم تعهد بنا نهاده شده و بسیار باثبات است.
ولادیمیر پوتین نیز در این دیدار نسبت به انجام رزمایش‌های مشترک و تمرین‌های نظامی بیشتر ابراز امیدواری کرد.
پوتین افزود: همکاری نظامی دو کشور همچنین به تقویت مناسبات راهبردی و مبتنی بر اعتماد دو کشور می‌انجامد. وزاری دفاع ما فعالانه همکاری می‌کنند. ما به طور مرتب، اطلاعات مفید را مبادله کرده و در حوزه نظامی- فنی همکاری کرده و در بخش‌های مختلف عملیاتی رزمایش مشترک برگزار می‌کنیم.
پیشینه
شی جین پینگ، در سومین دوره ریاست جمهوری خود در چین، مسکو را به عنوان اولین مقصد سفرهای بین‌المللی خود انتخاب کرد (۲۰ تا ۲۲ مارس/ ۲۹ اسفند تا دوم فروردین) و چنان که انتظار می رفت، مورد استقبالی گرم قرار گرفت. روابط چین و روسیه به طور سنتی بر مبنای رقابت بوده اما با جنگ میان روسیه و اوکراین و ظهور چین در سیاست جهانی، روابط دو کشور تقویت شده و دشمن مشترکی پیدا کرده‌اند: آمریکا و ناتو.
پکن از زمان آغاز جنگ، تلاش‌های خود برای تعمیق تبادلات دوجانبه را تشدید کرده است. مقام‌های چین و روسیه از دیدارهای مکرر کوتاهی نکرده و مکالمه‌های تلفنی متعدد بین شی و پوتین صورت گرفته است. موافقت‌نامه‌های همکاری جدید در جریان مجمع اقتصادی روسیه در اواسط ژوئن ۲۰۲۲ (اواخر خرداد ۱۴۰۱) در بخش‌های کلیدی مانند انرژی، فضا، کشاورزی و مواد غذایی امضا شدند. در اجلاس بریکس (بلوک اقتصادهای نوظهور) در همان زمان، رئیس‌جمهوری چین، پیشنهاد همکاری هدفمند در زمینه پرداخت‌های فرامرزی را مطرح کرد و به شدت از تحریم‌ها به عنوان عامل ایجاد بیشتر اختلال‌ها و تحولات کنونی جهان انتقاد کرد.
خبرها از سفر اخیر شی جین پینگ به مسکو و دیدار با پوتین در حالی سر و صدای زیادی به پا کرد که روزنامه ال پائیس اسپانیا در گزارشی در تشریح این دیدار با تیتر طرح شی و پوتین برای عصر جدید، نوشت: رهبران چین و روسیه به تقویت روابط خود با تغییرات آزمایشی که در ۱۰۰ سال گذشته دیده نشده است، ادامه می‌دهند.
این رسانه اروپایی در تفسیر سند منتشر شده و بیانیه مشترک چین و روسیه در مورد تعمیق مشارکت راهبردی جامع برای همکاری در «عصر جدید» نوشت: رئیس‌جمهوری چین در پایان سفر رسمی خود به روسیه اینطور با همتای روسی خود خداحافظی کرد؛ «تغییراتی در حال وقوع است که ۱۰۰ سال است، اتفاق نیفتاده است. وقتی با هم هستیم، این تغییرات را به صورت آزمایشی اجرا می‌کنیم». پوتین پاسخ داد: موافقم.
ال پائیس نوشت: اشاره به «دوران جدید» نشان می‌دهد که جهان در مرحله تغییر ماورایی در موازنه‌های ژئوپلیتیک قرار دارد. جهان شاهد تغییرات عظیمی است و چین می‌خواهد نظم جهانی جدیدی را در راستای منافعش شکل دهد و روسیه شریک مهمی در دستیابی به آن است.
روابط میان دو کشور، با ثبات، قوی، متکی به خود و محکم بوده، در برابر آزمون همه‌گیری کووید-۱۹ و شرایط متلاطم بین‌المللی مقاومت کرده و تحت تاثیر عوامل خارجی قرار نمی‌گیرد. همکاری همه جانبه بین دو کشور همچنین گسترده‌ترین چشم‌انداز را داراست. هر دو طرف یکدیگر را به عنوان شرکای در اولویت در نظر می‌گیرند و با تنظیم رابطه‌ای بر مبنای احترام متقابل، در موقعیتی برابر با یکدیگر تعامل دارند که نشان‌دهنده مدلی از روابط بین قدرت‌های اصلی جهان امروز است.
روابط دو کشور از زمان روی کار آمدن شی جین پینگ در سال ۲۰۱۲ با وجود برخی اختلاف‌ها، به تدریج نزدیک‌تر شده است.
هسته اصلی نیت‌های چین و روسیه را اما می‌توان بر هم زدن تعادلی دانست که جهان به رهبری آمریکا از سال ۱۹۴۵ میلادی پشت سر می‌گذارد. هر دو طرف به سرعت تغییر در جهان، دگرگونی عمیق معماری بین‌المللی، برگشت‌ناپذیری روندهای تاریخی مانند صلح، توسعه، همکاری و منفعت متقابل، تسریع روند ایجاد و تحکیم نظم جهانی چندقطبی با ظهور بازیگران جدید با قدرت‌های منطقه‌ای تاکید دارند.
اهمیت موضوع
با گذشت بیش از یکسال از جنگ اوکراین و اعمال تحریم‌های غرب علیه مسکو، چین در پر کردن خلا ناشی از جدایی روسیه از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی تردیدی نداشته و در عین حال مراقب است تا منافع اقتصادی خود را در این فرآیند، به خطر نیندازد. از زمان آغاز جنگ اوکراین، چین همواره به طور رسمی اعلام بی‌طرفی کرده و با این حال، دو کشور به تعمیق روابط اقتصادی، سیاسی، نظامی، ... ادامه داده‌اند.
مخالفت با اولویت‌های واشنگتن، پس‌زمینه اصلی روابط چین و روسیه است. در برابر نگاه آمریکا به تحمیل مدل آمریکایی در سراسر جهان، چین و روسیه خاطر نشان می‌کنند که هر کشور دارای ویژگی‌های تاریخی، فرهنگی و ملی خاص خود است و حق دارد مسیر توسعه خود را انتخاب کند.
روسیه همواره از موضع بی‌طرفی چین در قبال جنگ اوکراین قدردانی کرده و چین اگر چه هرگز تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم نکرده است اما سلاحی نیز در اختیار مسکو قرار نداده است.
دو طرف خاطرنشان می‌کنند که یافتن راه‌حلی برای بحران اوکراین مستلزم احترام به نگرانی‌های امنیتی مشروع همه کشورها، اجتناب از شکل‌گیری رویارویی مبتنی بر بلوک و پایان دادن به اقداماتی است که به تشدید بیشتر درگیری کمک می‌کند.
به نوشته ال پائیس، روابط دوجانبه میان چین و روسیه در دهه اخیر شتاب زیادی را شاهد بوده و تجارت میان دو کشور ۱۱۶ درصد رشد داشته است. با این حال، در یکسال گذشته و با آغاز جنگ اوکراین، این رقم، ۳۴.۳ درصد افزایش یافت و به ۱۹۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسید. روابط روسیه و چین به بالاترین سطح تاریخی رسیده و به لطف تلاش‌های مستمر، هر دو طرف به این مسیر رشد بی وقفه ادامه می‌دهند.
به نوشته تارنمای آرتی، بر اساس گزارشی که روز پنجشنبه منتشر شد، صادرات چین به روسیه در سال جاری میلادی (۲۰۲۳)، نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳۶ درصد افزایش یافت، در همین حال، واردات از این کشور ۴۰.۵ درصد رشد را تجربه کرد.
بنابراین، حمله به اوکراین جبهه دیگری را در عرصه اقتصادی باز کرد که قدرت‌های بزرگ در آن نقش دارند. غرب اگر چه با اعمال تحریم‌های متعدد در تلاش برای به فروپاشی کشاندن اقتصاد روس‌ها است اما آنچه آمریکا و اروپا در ابتدا در سر می‌پروراندند، رخ نداد و چین نیز همواره تحریم‌ها را مورد انتقاد قرار داد.
در مقابل، تحولات و قراردهای مختلفی که طی هفته‌های اخیر بسته شده‌اند نشان می‌دهند که چین و روسیه برای به حاشیه راندن دلار آمریکا، عزم خود را جزم کرده‌اند. روسیه برای مقابله با تحریم‌های غربی، به یوان چین روی آورده و چین برای افزایش مقبولیت در بازارهای جهانی و فراخ‌تر کردن حاشیه مانور خود به دنبال گسترش استفاده از یوان در معاملات خود در جهان است. در طول سال گذشته میلادی و در پی تحریم‌های غرب، روسیه در صادرات، واردات و تجارت انرژی خود از یوان استفاده کرد تا عواقب تحریم‌هایی که مصادره دارایی‌های دولتی روسیه در کشورهای غربی را نیز شامل می‌شود، محدود کند.
پوتین در دیدار با شی جین پینگ، از تجارت با استفاده از یوان نهه تنها با چین، بلکه با سایر کشورها نیز حمایت کرد.
رسانه‌های روسی به نقل از پوتین اعلام کردند: ما از استفاده از یوان چین در پرداخت‌ها بین روسیه و کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین حمایت می‌کنیم.
به گفته پوتین، دو سوم تجارت دوجانبه بین چین و روسیه در حال حاضر به ترتیب با دو ارز ملی انجام می شود: یوان و روبل.
ارزیابی
جهان پیچیده‌ای از قدرت‌های سوم در حال ظهور است، قدرت‌هایی که هر روز از جایگاه و وزن بیشتری در عرصه بین‌المللی برخوردار می‌شوند و روابط خارجی خود را به صورت متنوعی گسترش می‌دهند. در این چارچوب، چین و روسیه به عنوان قدرت‌هایی که هژمونی تک‌قطبی آمریکا را در عرصه جنگی به شکل متعارف و نبرد سنگین اقتصادی به چالش کشیده‌اند، به سردمداران این حرکت جهان به سمت ظهور قدرت‌های منطقه‌ای تبدیل شده‌اند.
در کنار چین و روسیه به عنوان دولت‌هایی که ابایی از رویارویی با آمریکا نداشته و ندارند، قدرت‌هایی که همزمان با دوری‌گزینی از گرفتار شدن در تنش میان چین- روسیه و غرب، نفوذ و فضای مانور خود را گسترش می‌دهند، چالشی برای غرب هستند و این مسئله، لزوم تجدید نظر و تطبیق با این محیط جدید با در نظر گرفتن فرصت‌های موجود را به اروپا گوشزد می‌کند.
چنان که تارنمای سی‌ان‌بی‌سی به تازگی گزارش داد: مقام‌های اتحادیه اروپا خواستار رویکردی جدید و هماهنگ در قبال چین هستند اما بعید به نظر می‌رسد که این راهبرد جدید بروکسل برای واشنگتن خوشایند باشد. برخی از پایتخت های اروپایی علاقه‌مند به روابط نزدیک‌تر با آمریکا با توجه به نقش مهم دفاعی و امنیتی آن هستند اما برخی دیگر نگران دشمن‌تراشی با چین و به خطر انداختن روابط عمیق اقتصادی خود با این کشور هستند. این وضعیت به بروز اختلافات در رویکرد اتحادیه اروپا در قبال چین منجر شده است.
از طرفی، دلار آمریکا هنوز قدرت خود را در تجارت جهانی، به ویژه در زمینه انرژی از دست نداده است اما شکاف فزاینده بین ایالات متحده و غرب، از یک سو، و محور چین- روسیه، از سوی دیگر، می‌تواند چین را به تلاش برای تقویت نقش‌آفرینی یوان در نظم نوین جهانی ترغیب کند.
هر دو طرف خاطرنشان می‌کنند که روابط روسیه و چین اگرچه یک اتحاد نظامی و سیاسی مشابه اتحادهای دوران جنگ سرد را تشکیل نمی‌دهد، اما برتر از همکاری‌های سنتی بین‌دولتی است، ویژگی بلوکی یا تقابلی ندارد و علیه کشورهای ثالث نیست.
غرب به سرکردگی آمریکا به تعمیق ارتباط استراتژیک بین این دو کشور با نگرانی می‌نگرد و بنابراین هر گونه تحلیل روابط چین و روسیه را نمی‌توان به چارچوب روابط دوجانبه بین دولتی محدود کرد و تاثیر این روابط در ظاهر دوجانبه بر سلطه هژمونیک، یکجانبه‌گرایی، جایگزینی نظم جاری، را کم اهمیت دانست.
بنابراین، جهان در حالی در معرض تغییر در موازنه‌های ژئوپلیتیک قرار گرفته است که آمریکا و ناتو، دشمن مشترک روسیه و چین تلقی می‌شوند، شکاف فزاینده میان آمریکا و اروپا مشهود و محور استراتژیک پکن- مسکو در برابر تضعیف هژمونی آمریکا در حال تقویت است.