پس‌لرزه‌های ۲۰ سال اشغال افغانستان از سوی آمریکا و ناتو پایانی ندارد و این کشور طی دو دهه اخیر به قدری در بحران فرو رفته‌است که برون‌رفت از آن در برهه‌ای که جنگ اوکراین و تبعات آن بر دوش جهان سنگینی می‌کند، دشوار است.
بتازگی سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده‌است که روزنه ۱۶۷ نوزاد در اثر عوامل قابل پیشگیری در افغانستان می‌میرند. بر اساس این اطلاعیه، تأثیر ناامنی حاد غذایی در افغانستان ویرانگر است، به‌طوری که ۲۰ میلیون نفر در این کشور در معرض خطر سوءتغذیه و بیماری‌های عفونی قرار دارند.
در حال حاضر گفته می‌شود که نیمی از جمعیت افغانستان با گرسنگی مواجهند و ۲۸ میلیون نفر نیاز به کمک‌های بشردوستانه دارند و این سازمان تاکید کرده که حدود ۶ میلیون نفر در افغانستان با سطوح اضطراری ناامنی غذایی روبه‌رو هستند و یک قدم با قحطی فاصله دارند.
پارسال نیز اخبار دیگری منتشر شد که جهان را در شوک فرو برد؛ اخباری از فروش فرزندان گرفته تا خوراندن قرص خواب‌آور به آنها برای تحمل گرسنگی.
تردیدی وجود ندارد که این مشکلات ریشه در اشغالگری آمریکا به عنوان بزرگترین مدعی حقوق بشر دارند؛ کشوری که با بهانه ریشه‌کردن کردن تروریسم، افغانستان را در سال ۲۰۰۱ اشغال کرد و باوجود هزینه جانی و مالی بالا، سرانجام فرار را بر قرار ترجیح داد.
در ارتباط با هزینه‌های مالی و جانی لازم به ذکر است که اشغال افغانستان موجب جان باختن ۲ هزار و ۵۰۰ سرباز آمریکایی و نزدیک به چهار هزار پیمانکار غیرنظامی آمریکایی شده است. همزمان ۶۹ هزار نظامی افغانستان، ۴۷ هزار غیرنظامی و ۵۱ هزار شبه‌نظامی نیز کشته شده‌اند.
همچنین چندی پیش «دانشگاه براون» در یک بررسی همه‌جانبه، برآورد کرد که آمریکا در ۲۰ سال گذشته که از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی آغاز شده، در مجموع ۲.۲۶ تریلیون دلار برای جنگ در افغانستان هزینه کرده است. این بدان معناست که این جنگ روزانه ۳۰۰ میلیون دلار برای آمریکا خرج برداشته و سرانه آن به ازای هر فرد افغانستانی معادل ۵۰ هزار دلار بوده‌است.
با توجه به تلفات جانی و هزینه‌های مالی که اشاره شد، آمریکا در نهایت شکست را پذیرفت و خاک افغانستان را برای همیشه ترک کرد. اما همین خروج غیرمسوولانه نیز به وخامت اوضاع افغانستان افزود تا جایی که شرایط کنونی این کشور بحران‌زده به دغدغه کشورهای دوست و همسایه چون ایران تبدیل شده‌است.
در کنار فقر و ناامنی به عنوان میراث ۲ دهه اشغالگری، میراث دیگر اشغال افغانستان از سوی آمریکا، سیل پناهجویان افغان بود که تا امروز کشورهای همسایه افغانستان میزبان میلیون‌ها پناهجو بوده‌اند و در این میان ایران میزبان حدود ۵ میلیون ها مهاجر افغان است.
این در حالی است که غرب با استاندارد دوگانه با پناهجویان برخورد می‌کند و اگرچه طی یکسال گذشته آغوش اروپا و آمریکا برای پناهجویان اوکراین باز بوده‌است اما موانع زیادی را برای مقابله با پذیرش پناهجویان افغان ایجاد کرده‌اند.
ایران و افغانستان که به دلیل اشترکات تاریخی و فرهنگی از قومی و نژادی گرفته تا زبان و مذهب، همواره طول تاریخ روابط حسنه‌ای را تجربه کرده اند، طی این برهه حساس نیز در کنار هم مانده‌اند؛ موضوعی که از نگاه مردم این کشور دوست و همسایه دور نمانده‌است.
موسسه بین‌المللی «گالوپ» آذرماه پارسال نتایج نظرسنجی خود را در افغانستان انتشار داد؛ نتایجی که نشان می‌داد یک سال پس از خروج نیروهای آمریکایی و سقوط دولت پیشین این کشور، نظر مثبت و خوشبینی شهروندان افغانستان نسبت به رهبری آمریکا شدیداً افت کرده و خوشبینی نسبت به ایران بیش‌تر شده‌است.
بر پایه یافته های این نظرسنجی، به طور متوسط کمتر از یک نفر از هر پنج نفر، یعنی تنها حدود ۱۸ درصد در جمعیت افغانستان در حال حاضر در مورد سیاست اداره جو بایدن در مورد افغانستان نظر مثبت دارند.
بخشی از دشمنی و کینه مردم افغانستان از آمریکا به اشغال ۲۰ ساله و تبعات زیانبار برمی‌گردد و بخشی نیز به سیاست‌های بایدن ارتباط می‌یابد همانند مسدودسازی حدود ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان؛ موضوعی که بسترساز مشکلات کنونی مردم این کشور جنگ زده‌است؛ موضوعی که باعث شد۷۰ اقتصاددان و دانشمند مشهور نامه‌ای با امضای مشترک به بایدن ارسال کنند و این مسدودسازی را ریشه بسیاری از بحران‌های کنونی از قبیل بحران غذا بدانند.