به گزارش ایرنا؛ دیپلماسی جدی دولت سیزدهم در ماه‌های اخیر و برگزاری دیدارها و نشست‌های مختلف مسوولان ایرانی و افغانستانی در مورد حقابه سیستان نشان از عزم جدی دولت سیزدهم در احقاق حق بدون اغماض مردم سیستان است.
احقاق حقوقی که رئیس جمهور، «مخبر» معاون اول خود را مامور بررسی و حل مشکل مردم سیستان و بلوچستان در تامین انرژی و «امیرعبداللهیان» وزیر امورخارجه کشور را مکلف به رایزنی با هیات حاکمه افغانستان برای پیگیری حقابه ایران از رود هیرمند کرد.
وزیر امورخارجه ایران درحالیکه هفته گذشته برای شرکت در اجلاس وزرای خارجه همسایگان افغانستان عازم سمرقند شده بود، موضوع اصلی و مهم مورد پیگیری خود در این سفر را پیگیری حقابه رودخانه هیرمند نامید.
حسین امیرعبداللهیان بیان کرد: در مذاکرات اخیرم با آقای متقی سرپرست وزارت خارجه هیات حاکمه موقت افغانستان در شهر سمرقند، مساله حقابه ایران از هیرمند را به تفصیل مورد تاکید قرار دادیم.
وی افزود: افغانستان هم بر پایبندی خود به حقابه ایران تاکید داشت.
وزیر امور خارجه تصریح کرد: بر انجام اقداماتی فوری توافق کردیم و از حقابه ایران کوتاه نخواهیم آمد.
این مطلب را در اینجا بخوانید:
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهور و رئیس نمایندگی سیاسی جمهوری اسلامی ایران در کابل و محرابیان وزیر نیرو از دیگر کارگزاران دولت جمهوری اسلامی ایران در احقاق حق مردم سیستان هستند
وزیر نیرو ۲۹ فروردین ماه امسال درحالی در نشست خبری حضور یافت که احقاق حقابه سیستان یکی از موضوعات اصلی مطرح شده در این نشست بود.
علی اکبر محرابیان بیان کرد: همانگونه که وزیر امورخارجه گفتند ما به هیچ وجه از حق مسلم خود در معاهده سال ۱۳۵۱ با کشور افغانستان کوتاه نخواهیم آمد، حقابه هیرمند حق قانونی ما است و در این رابطه پیگیر هستیم.
وی درباره مذاکرات اخیر وزیر امور خارجه با دولت افغانستان درخصوص دریافت حقابه هیرمند نیز تاکید کرد: همانگونه که وزیر امورخارجه گفتند ما به هیچ وجه از حق مسلم خود در معاهده سال ۱۳۵۱ با کشور افغانستان کوتاه نخواهیم آمد، حقابه هیرمند حق قانونی ما است و در این رابطه پیگیر هستیم.
این مطلب را در اینجا بخوانید:
معاون اول رئیس جمهورنیز در رابطه با حقابه رودخانه هیرمند در نشست با مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی گفت: دولت سیزدهم با جدیت موضوع حقابه رودخانه هیرمند را از افغانستان و از طریق مجامع بین‌المللی تا حصول نتیجه پیگیری می‌کند.
محمد مخبر ادامه داد: پیگیری حقابه هیرمند از اولویت‌های مهم دولت در سیستان و بلوچستان است و در این رابطه تمام تلاش خود را بکار خواهد بست.
وی تاکید کرد: به منظور تامین آب مورد نیاز در شمال سیستان و بلوچستان موضوع پیگیری حقابه هیرمند از طریق دیپلماسی نیز به طور جد دنبال خواهد شد.
رئیس‌جمهور، امیرعبداللهیان را مامور پیگیری حقابه ایران از رود هیرمند کرد
رئیس جمهور دوم بهمن ماه پارسال در جلسه هیات دولت «مخبر» را مامور بررسی و حل مشکل مردم سیستان و بلوچستان در تامین انرژی و «امیرعبداللهیان» را مکلف به رایزنی با هیات حاکم افغانستان برای پیگیری حقابه ایران از رود هیرمند کرد.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی مردم سیستان و بلوچستان را مرزبانان صادق دیرین ایران توصیف کرد و با اشاره به مشکلات پیش آمده در تأمین انرژی در این منطقه، به معاون اول مأموریت داد رفع این مشکل را با فوریت پیگیری کند.
وی همچنین وزیر امور خارجه و نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان را مأمور کرد تا از طریق رایزنی با هیات حاکم بر این کشور، موضوع حق‌آبه کشورمان از رود هیرمند و تأمین آب مورد نیاز مردم سیستان و بلوچستان را با جدیت دنبال کنند.
قدردانی نماینده ولی فقیه از دستور رئیس جمهور برای پیگیری حقابه هیرمند
نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان و امام جمعه زاهدان در تماس تلفنی با رئیس دفتر رئیس جمهور از دستور پیگیری حقابه ایران و نیز دستور تامین نفت و کپسول گاز برای مردم منطقه سیستان قدردانی کرد.
آیت‌الله مصطفی محامی در گفت وگو تلفنی با غلامحسین اسماعیلی رئیس دفتر رئیس جمهور از دستور مجدد آیت الله رییسی به وزیر امور خارجه و نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان و سرپرست سفارت ایران در افغانستان مبنی بر پیگیری جدی حقابه ایران و همچنین دستور تامین نفت و کپسول گاز برای سیستان تقدیر و تشکر و اظهار امیدواری کرد که پیگیری‌ها نتیجه داده و مشکلات مردم مرتفع شود
بند کمال خان مانع بزرگ ورود آب به هیرمند
رودخانه‌های فرامرزی به عنوان یکی از منابع آب شیرین برای هر کشوری اهمیتی انکارناپذیر دارند این رودخانه‌های فرامرزی در جای جای جهان خالی از چالش نبوده و در پی افزایش بحران آب و رشد تقاضا اختلافات زیادی را میان کشورهای بالا دست و پایین دست خود ایجاد کرده است.
یکی از این رودخانه‌های فرامرزی و بین‌المللی هیرمند است این رودخانه که از کوه‌های بابا یغما در مرکز افغانستان سرچشمه گرفته و پس از گذر از پیچ‌وخم‌های گوناگون یک‌هزار و ۳۰۰ کیلومتری خود را به تالاب بین المللی هامون سیستان و بلوچستان می‌رساند.
موجودیت مرزهای بین‌المللی در میانه رودخانه فرامرزی هیرمند از سوی۲ همسایه ایران و افغانستان پذیرفته شده اما مجموعه‌ای از موضوعات و اختلافات بر سر حقوق استفاده از این رودخانه، افغانستان را گاهی بر سر عمل به توافقاتش با ایران ملزم و گاهی بیخیال کرده که این عدم پایبندی باعث شده در فصل‌های خشک و گاهی اوقات پرآبی حقابه کشورمان مشروط به چون و چرا شود.
بند کمال خان به عنوان آخرین و شاید مهمترین سد راه بر سر عمل به تفاهم‌نامه حقابه هیرمند میان ایران و افغانستان است این بند که پروژه‌ای مهم در افغانستان به شمار می‌رفت از سال ۱۳۴۵ خورشیدی آغاز و در پی تحولات این کشور با شدت و ضعف پیگیری و در سال ۱۳۹۰ با بودجه‌ای بیش‌از ۷۸ میلیون دلار (به گفته منابع افغانستانی)جان گرفت و در نهایت در ۲۴ مارس ۲۰۲۱ اشرف غنی رییس جمهور سابق افغانستان افتتاحش کرد.
بعد از افتتاح بند کمال‌خان نگرانی‌ها از دریافت حقابه ایران از هیرمند بالا گرفت حقابه‌ای که مطابق ماده ۲۲ تفاهم‌نامه ایران و افغانستان و اشارات صریحش، دولت افغانستان را متعهد به تحویل بیش از ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب در سال می‌کردنگرانی که گویا به جا بود و ایجاد مسیر انحرافی و هدایت آب سد به سمت منطقه‌ای باتلاقی به نام گودزره مهر اثبات این ادعا بود.
افتتاح بند کمال‌خان و صحبت‌های مراسم افتتاح این بند از سوی مقامات پیشین افغانستان موضوع دیپلماسی حقابه را کمی جدی‌تر کرد.
دیپلماسی فعال ایران برای حقابه هیرمند از سال ۹۳ و در پی سخنرانی‌های رییس جمهور سابق کشورمان در همایش بین‌المللی «مقابله با گرد و غبار» آغاز و در سال ۹۷ و در پی صحبت غیررسمی وزیر خارجه سابقمان دغدغه جدی دولت وقت آن زمان به شمار رفت.
سخنگوی وزارت امور خارجه وقت ایران در واکنش به اظهارات مطرح شده در خصوص افتتاح بند کمال خان گفت که رودخانه هلمند دارای رژیم حقوقی تعریف شده‌ای بوده و براساس قرارداد سال ۱۳۵۱ که در مجالس قانون‌گذاری هر ۲ کشور به تصویب رسیده، حقابه ایران کاملا مشخص بوده و دولت افغانستان نیز به آن متعهد است.
این نگرانی در حالی ادامه داشت که مصیبتی غریب تر گریبان گیر این موضوع شد؛ روی کارآمدن امارت طالبان؛ بعد از به قدرت رسیدن این گروه موضوع حقابه از سوی کشورمان در تماس‌ها و رایزنی‌ها همچنان پیگیری شد اما نبود یک دولت واحد و مرکزی باعث می‌شد تا گفتمان شکل گرفته در عمل بی نتیجه به نظر برسد.
وقتی نزول باران در افغانستان سرچشمه هیرمند را پرآب کرد منابع محلی این کشور از پر شدن تقریبی بند کمال خان خبر دادند اما در روزهای نخست این خبر گویی قرار نبود افغانستان به تعهداتش عمل کند و مسیر آب این سد متاسفانه به سمت شوره زارهای منطقه گودزره هدایت شد.
یک پژوهشگر حوزه دیپلماسی آب طی نوشتاری در خصوص مسائل مرتبط با آب میان ایران و افغانستان، تاکید کرد موضوع حقابه ایران و افغانستان، صرفا یک مساله بر سر آب نیست و سابقه تاریخی دوره اول حکومت طالبان نیز گویای آن است که مساله آب از جمله مسائل اساسی میان ایران و افغانستان خواهد ماند
مساله مشترک در مراودات آبی ایران و افغانستان در طی ۱۱۵ سال تسهیم آب بوده است.
چالش‌های متعدد برآمده از تسهیم آبهای مشترک در حدی حائز اهمیت است که می‌توان ادعا کرد آب یکی از مهمترین مسائلی است که روابط خوب میان دو کشور ایران و افغانستان را که پیوندهای ناگسستنی بسیاری در زمینه‌های تاریخ، زبان، فرهنگ و قرابت‌های نژادی دارند، تحت شعاع قرار داده است.
افغانستان از سال‌های ۱۹۵۰ پروژه توسعه دره هلمند و استفاده از منابع آبی رود را در دستور کار جدی خود داشته است و تقریباً تمامی حکمرانان افغانستان توسعه پروژه دره هلمند را در دستور کارِ جدی خود داشته‌اند و درصدد صیانت از آب این کشور بوده‌اند. برای افغانستان صیانت از آب، توسعه زیرساخت‌های آبی و ساخت سد عامل اساسی ملت‌سازی است و راهی برای ماندن در قدرت از گذشته تاکنون بوده است.
وابستگی جمعیت ۱.۵ میلیون نفری سیستان و بلوچستان به حقابه هیرمند
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان تحقق حقابه هیرمند برای تأمین آب در شمال و مرکز استان را ضروری دانست و گفت: ۱.۵ میلیون نفر از جمعیت شمال و مرکز این استان دچار تنش آبی شدند.
علیرضا قاسمی اظهارداشت: طبق توافق انجام شده بین ایران و افغانستان به دلیل احداث سازه‌های جدید بر روی رودخانه هیرمند و سرشاخه‌های اصلی آن در افغانستان، این کشور موظف شده سالانه به میزان ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب در محل ورودی خاک ایران تحویل دهد که متاسفانه این موضوع بیش‌از سه دهه است که توسط کشور دوست و همسایه محقق نمی‌شود.
وی نتیجه این بدعهدی را تشدید بحران جدی خشکسالی و تغییر اقلیم دانست و افزود: دریاچه هامون که به عنوان یک تالاب بین‌المللی و یکی از دریاچه‌های بزرگ آب شیرین در دنیا شناخته شده، به بیابان و کانون تولید ریزگردها تبدیل شده است.
از سال ۹۷ و بعد از سیلاب ورودی به ایران که عملا برای افغانستان قابل کنترل نبود، هیچ‌گونه آبی به سمت ایران رهاسازی نشده است
مدیرعامل آبفا سیستان و بلوچستان افزود: از سال ۹۷ و بعد از سیلاب ورودی به ایران که عملا برای افغانستان قابل کنترل نبود، هیچ‌گونه آبی به سمت ایران رهاسازی نشده است، گاها سیلاب‌های موقت که به دشت‌مال معروف هستند و عمدتاً رسوبات بادی مسیر رودخانه است که با آب بسیار کم به سمت ایران سرازیر شده و در مبدأ ورودی خشک می‌شوند و هیچ‌گونه کمکی در تأمین آب ندارد.
بررسی منابع آبی جدید در سیستان و بلوچستان
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان گفت: به منظور کاهش وابستگی تأمین آب آشامیدنی منطقه سیستان به آبهای مرزی، توسعه زیرساخت‌های موجود و بررسی منابع آبی جدید در دستور کار آبفا این استان قرار گرفت.
علیرضا قاسمی با بیان اینکه طرح‌های توسعه تأمین آب در منطقه سیستان از منابع سطحی و زیرزمینی به صورت ویژه در برنامه اجرایی شرکت قرار گرفت، بیان کرد: شروع مطالعات امکان‌سنجی تأمین آب شهرها و روستاهای شهرستانهای نیمروز و زابل از منابع تامین آب غرب و شمال غرب سیستان شامل منابع آب زیرزمینی هامون، هیرمند، گودال جهاد و سایر منابع قابل استحصال در دستور کار قرار گرفت.
وی افزود: به منظور تأمین کمبود آب آشامیدنی منطقه سیستان، جانمایی و شروع عملیات حفاری ۱۴ حلقه چاه جدید در منطقه هامون - هیرمند در برنامه‌های این شرکت از محل اعتبارات تنش آبی قرار گرفته است.
مدیرعامل آبفا سیستان و بلوچستان به افزایش ظرفیت شیرین‌سازی آب در محل چاههای ژرف ۲ و یک در راستای مصوبه سفر رییس جمهور به استان با عنوان استحصال و شیرین‌سازی آب از چاههای ژرف در منطقه سیستان اشاره کرد و گفت: همچنین مقرر شد مخازن ذخیره جدید آب به میزان ۲ هزار مترمکعب در محل سایت‌های چاه ژرف ۲ و یک احداث شود.
وی با اشاره به سایر طرح‌های منطقه سیستان اظهارداشت: اجرای خط انتقال تا ایستگاه پمپاژ لوتک به منظور تأمین کمبود آب آشامیدنی روستاهای شهرستان هامون در برنامه شرکت قرار گرفت.
به منظور تأمین کمبود آب آشامیدنی منطقه سیستان، جانمایی و شروع عملیات حفاری ۱۴ حلقه چاه جدید در منطقه هامون - هیرمند در برنامه‌های این شرکت از محل اعتبارات تنش آبی قرار گرفته استبه گفته قاسمی؛ طرح شیرین‌سازی آب چاه ژرف شماره سه منطقه سیستان به منظور رفع بخشی از کمبود آب شرب شهر و روستاهای شهرستان نیمروز گرامیداشت هفته دولت به بهره‌برداری رسید.
وی اظهارداشت: همزمان با بهره‌برداری از چاه ژرف شماره سه، یک واحد آب‌شیرین‌کن به ظرفیت ۱۰۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز به همراه خط انتقال در مدار بهره‌برداری قرار گرفت.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان با بیان این که حجم سرمایه‌گذاری این پروژه ۵۷۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات خرید تضمینی آب وزارت نیرو تامین شده افزود: به منظور بهره‌برداری از آب شیرین در شبکه و با وجود شرایط نامساعد هوا، طی ۲ هفته خط انتقالی به طول پنج کیلومتر، توسط شرکت آبفا و با همکاری نیروی زمینی سپاه و قرارگاه قدس جنوب شرق در قالب طرح محرومیت‌زدایی اجرا شد.
وی با اشاره به این که برای راه‌اندازی این خط ۱۰۰ میلیارد ریال هزینه شده است، ابراز امیداوری کرد: با توجه به برنامه های دولت سیزدهم و ادامه حفاری و شیرین سازی در سیستان، عدم وابستگی به آب های مرزی را شاهد باشیم.
قاسمی با اشاره به اینکه در راستای تحقق شعار سال یک شرکت دانش بنیان به عنوان سرمایه گذار شیرین سازی آب چاههای ژرف معرفی شده است، اظهارداشت: به منظور اجرای این طرح، آب شیرین کن در محل چاه شماره سه با استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذار در حال اخذ مجوزهای قانونی و مرحله امضای قرارداد با سرمایه‌گذار است.
وی گفت: قرار است این شرکت دانش بنیان تجهیزاتی احداث کند که راندمان شیرین سازی آب چاه به بالای ۹۰ برسد، شرایطی که در کشور برای اولین بار رخ می دهد، چراکه عرف شیرین سازی آب شیرین کن ها ۷۰ درصد است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان بیان کرد: این شرکت در فاز نخست شیرین‌سازی چاههای ژرف قصد دارد در صورت تامین اعتبارات مورد نیاز میزان ۱۹ هزار مترمکعب در شبانه روز آب شیرین را به شبکه های روستایی دچار کمبود آب تزریق کند تا با هم افزایی منابع تامین موجود و چاه های ژرف وابستگی آب شرب منطقه به آورد رودخانه هیرمند به حداقل ممکن برسد.
پرداخت حقابه رودخانه هیرمند
سخنگوی وزارت انرژی و آب حکومت طالبان به دنبال تأکید مقامات ایران بر لزوم پرداخت حقابه این کشور، گفت: حقابه ایران بر اساس توافقنامه هلمند پرداخت خواهد شد.
اختر محمد نصرت در این باره اظهارداشت: مطابق با توافقنامۀ ۱۳۵۱ در حالت عادی ایران ۲۲ مترمکعب در یک ثانیه حقابه دارد و ما چهار مترمکعب نیز به دلیل حسن همجواری به این کشور پرداخت می‌کنیم و اگر خشکسالی باشد، به همان اندازه آب کمتری به سمت ایران جاری می‌شود.
وی تأکید کرد که چگونگی پرداخت آب در سال‌های غیرنرمال نیز در توافقنامه میان دو کشور ذکر شده است.
وی گفت: ما نسبت به حق‌آبه ایران متعهد هستیم، زمانی که آب موجود باشد، آن را به‌سوی ایران روان می‌کنیم.
ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان نیز در یک مصاحبه موضوع حقابه بین افغانستان و ایران را حل شده دانست و گفت: در صورتی‌که افغانستان به‌اندازه کافی آب داشته باشد، جمهوری اسلامی ایران نیز از آب مستفید خواهد شد.
کاهش نزولات آسمانی و خشکسالی های چند سال اخیر در منطقه افغانستان نیز یکی از موضوعات مهم در بخش تامین حق آبه سیستان است، به طوریکه بسیاری از مزارع و باغ های افغانستان نیز بر اثر خشکسالی و نزولات کم آسمانی از بین رفته است.
متاسفانه این خشکسالی های متوالی ضمن ایجاد طبعات زیستی باعث تشکیل کانون های بزرگ گرد و خاک در این مناطق شده که دود آن به چشم مردم منطقه سیستان می‌رود..
مناطقی که دالان بادهای فصلی چون بادهای معروف ۱۲۰ روزه هستند و این شرایط محیطی باعث به وجود آمدن مشکلات فراوان برای مردم این منطقه شده است.
بیشتر بدانید:
محرابیان در پاسخ به ایرنا: پیگیر حق‌آبه ایران از رود هیرمند هستیم
هامون در رویای وصال هیرمند؛ پشت سد کمال خان چه می‌گذرد؟
سلاجقه: برای نرسیدن آب به تالاب هامون دست‌هایی در کار است
خشکسالی در سیستان و بلوچستان محسوس تر از گذشته
خشکسالی حدود ۲ دهه در سیستان و بلوچستان که امسال شدت آن محسوس تر است زندگی مردم رنج دیده این دیار را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
عدم آورد و تخصیص نیافتن حقابه رودخانه هیرمند در شمال سیستان و بلوچستان کشاورزی این منطقه را به طور کل نابود کرده و وضعیت شکننده‌ای از لحاظ آبی در این منطقه حکم‌فرماست.
عمده فعالیت اقتصادی و معیشتی مردم ولایتمدار سیستان و بلوچستان بویژه منطقه سیستان با پنج شهرستان زابل، هیرمند، زهک، نیمروز و هامون بر حوزه کشاورزی استوار است که متاسفانه وابستگی ۱۰۰درصدی این منطقه به منابع آب رودخانه هیرمند سبب شده تا از حدود ۲۱ سال پیش تاکنون گرفتار خشکسالی ناشی از قطع آب این رودخانه شوند و وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم مرزنشین به حد بسیار بحرانی و سخت برسد.
نبود آبگیری تالاب بین المللی هامون در گستره تقریبی پنج هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع موجب شده بستر این تالاب به کانون حرکت شن های روان و ریزگردها در منطقه تبدیل و در نتیجه پیامد آن نیز نظیر بیماری های ریوی و تنفسی و سل دامنگیر مردم محروم سیستان شود
همچنین در مناطق مرکزی و جنوبی سیستان و بلوچستان کاهش شدید نزولات آسمانی علاوه بر تاثیرگذاری عمیق بر وضعیت کشاورزی؛ تامین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم را با مشکلات جدی روبه رو کرده است.
عمده فعالیت اقتصادی و معیشتی مردم ولایتمدار سیستان بر حوزه کشاورزی استوار است که متاسفانه وابستگی ۱۰۰درصدی این منطقه به منابع آب رودخانه هیرمند سبب شده تا از حدود ۲۱ سال پیش تاکنون گرفتار خشکسالی ناشی از قطع آب این رودخانه شوند و وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم مرزنشین به حد بسیار بحرانی و سخت برسدآنچه عیان است توجه ویژه دولت سیزدهم در راس آن رئیس جمهور به منطقه سیستان و لزوم تامین آب این منطقه از طریق طرح های مختلف و در ضمن آن احقاق حقابه است.
معمولا حقابه هامون از هیرمند سالانه از طریق سیلاب ها تامین می‌شد اما با احداث سد انحرافی کمال خان در ۷۰ کیلومتری مرز ایران بر روی بستر اصلی رودخانه هیرمند در ولایت نیمروز این حق هم از هامون گرفته شد و جاری نشدن آن به سمت ایران شدت گرفت، در کنار آن اما یکی دیگر از اقدامات عجیب افغانستان منحرف کردن حجم زیادی آب از هیرمند به سمت شوره زاری به نام «گودزره» است که این حجم آب به تلخاب تبدیل شد و هدر رفت که البته مورد اعتراض ایران هم قرار گرفت.
در جنوب منطقه بند کمال‌خان منطقه‌ای به نام گود زره وجود دارد که آب در پروژه استکباری حقابه هیرمند به آن منطقه انحراف پیدا می‌کند. در یکی ۲ سال اخیر با احداث این بند انحرافی، حقابه کشور ایران آزاد نمی‌شد.
در سال‌های نرمال ٨٢٠ میلیون مترمکعب حقابه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه هیرمند است که از طریق این رودخانه وارد خاک جمهوری اسلامی ایران در شمال سیستان و بلوچستان شود.
وزیر نیرو در سفری که به سیستان و بلوچستان داشت از در دستور کار قرار گرفتن و اجرایی شدن طرح‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت به منظور تأمین آب نقاط مختلف این استان گفت.
علی اکبر محرابیان افزود: پروژه انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان از جمله این طرح‌هاست که اجرای آن در مجلس شورای اسلامی به عنوان قانون به تصویب رسیده است.
وی گفت: اجرای این طرح بخش عمده مشکلات آب آشامیدنی و صنعت استان سیستان و بلوچستان را رفع خواهد کرد.
وزیر نیرو با اشاره به وضعیت آب چاه‌نیمه‌ها و لزوم بررسی طرح‌های مختلف برای جلوگیری از تبخیر این منبع آبی استراتژیک، تصریح کرد: با توجه به اینکه چاه نیمه چهارم دارای سطح وسیع‌تر و عمق کمتری نسبت به چاه نیمه‌های یک، ۲و سه است و برداشت آبی از آن در حال حاضر صورت نمی‌گیرد، در شرایط پیش‌رو بهترین کار ممکن استفاده بهینه از این آب است.
وی افزود: به همین منظور پروژه انتقال آب به چاه‌نیمه‌های یک و سه که محل برداشت آب آشامیدنی شهرها و روستاهای سیستان است در دست اجرا قرار دارد تا استفاده بهینه از آب موجود در چاه نیمه‌ها صورت پذیرد.
محرابیان از اجرای طرح‌های مختلف آبرسانی به شهرها و روستاهای سیستان و بلوچستان خبر داد و گفت: طرح انتقال آب از تهلاب به زاهدان از دیگر طرح های مهم جهت رفع تنش آبی این منطقه است.
سفری برای احقاق حق سیستان
پس از تاکید ویژه رییس‌جمهوری مبنی بر پیگیری حق آبه هیرمند و مامور کردن وزرای امورخارجه و نیرو برای تحقق این مهم، وزیر نیرو در صدر هیاتی متشکل از نماینده ویژه رییس جمهوری در امور افغانستان، ۲ معاون وزیر، ۲نماینده مجلس و ۲ مدیرکل به کابل سفر کرد.
سفر علی اکبر محرابیان وزیر نیرو در ۱۹ مرداد پارسال با هدف رایزنی پیرامون مسائل حقابه رودخانه هیرمند براساس معاهده ۱۳۵۱ و همکاری‌های دو کشوردوست و برادر افغانستان و ایران در زمینه صنعت برق به افغانستان صورت گرفته و در روز نخست با سرپرست وزارت آب و انرژی و سرپرست وزارت خارجه هیات حاکمه افغانستان دیدار داشت، دیدار با معاون اول هیات حاکمه یکی از برنامه های سفر وزیر نیرو به این کشور بود.
سفر وزیر نیرو برای ساکنان منطقه سیستان امید بخش و حیاتی است، مطرح شدن مطالبه دیرینه مردم برای ایجاد شرایط زیست مطلوب در منطقه استراتژیک سیستان از زبان شخص رییس‌جمهور که به فرموده رهبر معظم انقلاب تنگه اُحد جمهوری اسلامی ایران است و ترتیب اثر دادن توسط وزاری مربوطه امید تازه‌ای در میان آحاد مردم منطقه ایجاد کرده است.
در جنوب منطقه بند کمال‌خان منطقه‌ای به نام گود زره وجود دارد که آب در پروژه استکباری حقابه هیرمند به آن منطقه انحراف پیدا می‌کند
محرابیان در تشریح دستاوردهای سفر یک روزه خود به افغانستان گفت: در این سفر طرف افغانستانی پذیرفت که دیگر جریان آب به سمت شوره زار گود زره منحرف نشود و آب در مسیر طبیعی خود به سمت ایران جریان یابد.
وی با اشاره به دیدارهای مختلف اظهارداشت: در خصوص معاهده ۱۳۵۱ با طرف افغان گفت‌وگو کردیم، مهمترین موضوعی که در ماه‌ها و سال‌های اخیر موجب عدم دریافت حقابه می‌شد، اجرای یک پروژه استکباری در نزدیکی مرز جمهوری اسلامی بود.
وزیر نیرو افزود: در جنوب منطقه بند کمال‌خان منطقه‌ای به نام گود زره وجود دارد که آب در پروژه استکباری حقابه هیرمند به آن منطقه انحراف پیدا می‌کند. در یکی ۲ سال اخیر با احداث این بند انحرافی، حقابه کشور ایران آزاد نمی‌شد.
وی با اشاره به گفت‌وگوهای خود با مقامات افغانستانی اظهارداشت: در این سفر طرف افغانستانی پذیرفت که دیگر آبی به سمت منطقه گود زره جاری نشود و آب در مسیر خود به ایران وارد شود.
محرابیان با بیان اینکه حقابه ایران موضوع دیگری است که در این سفر به آن پرداختیم، افزود: در سال‌های نرمال ٨٢٠ میلیون مترمکعب حقابه جمهوری اسلامی ایران بود که قرار شد با توجه به شرایط بارشی کمیساران آب در این خصوص تشکیل جلسه دهند و موضوع را بررسی کنند تا این حقابه آزاد شود.
تدوین اساسنامه پیگیری حقابه رودخانه هیرمند حرکتی رو به جلو
تدوین اساسنامه پیگیری حقابه رودخانه هیرمند بین ایران و افغانستان در بهمن ماه ۱۳۹۹ نخستین گام برای تحقق آرزوی ۴۸ ساله مردم منطقه سیستان است.
حقابه ایران از هیرمند به دادخواست حقوقی ایران از آب رود هیرمند در افغانستان و سیستان اشاره دارد. معاهده‌ای که در ۲۲ اسفند ۱۳۵۱ میان ایران و افغانستان در کابل به امضا رسید و بر اساس آن مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم ایران از آب سد کجکی این رودخانه باشد.
با وجود انعقاد قرارداد حقابه هیرمند، از اواخر دهه ۱۳۷۰ و همزمان با کاهش بارش سالانه و گسترش خشکسالی بر سیستان، میزان ورودی آب رود هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یافت.
حال پس از گذشته ۴۸ سال از امضای قرارداد حقابه ایران از افغانستان بالاخره با پیگیری‌های انجام شده، اساسنامه پیگیری حقابه رودخانه هیرمند در هفت بند تدوین شد
طبق توافق انجام شده بین ایران و افغانستان به دلیل احداث سازه‌های جدید بر روی رودخانه هیرمند و سرشاخه‌های اصلی آن در کشور افغانستان، این کشور موظف شده است سالانه به میزان ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب در محل ورودی خاک ایران تحویل دهد که متاسفانه این موضوع بیش از ۳ دهه است که توسط کشور دوست و همسایه محقق نمی‌شود
چاههای ژرف؛ نسخه نجات بخش دولت برای حل مشکل کم آبی سیستان
یکی دیگر از اقدامات مهم دولت سیزدهم در این بخش، احداث چاههای ژرف در منطقه سیستان بود که با تلاش‌های دولت مردمی شاهد تامین آب ۱۰ روستا از آبهای ژرف در این منطقه هستیم که این امر امید را در دل مردم شمال سیستان و بلوچستان زنده و به آینده امیدوارتر کرده است.
باتوجه به بحران کم‌آبی در منطقه سیستان راهکارهای متعددی برای رفع این بحران ارائه شده که یکی از آن‌ها اکتشاف و استفاده از منابع آبهای غیرمتعارف همچون آبهای ژرف (استحصال از عمق زمین) برای مصارف مختلف است.
به گفته کارشناسان محیط زیست آبهای ژرف به‌عنوان بخشی از منابع آب زیرزمینی جزء استراتژیک یک کشور محسوب می‌شود و هر نوع آب زیرزمینی که از عمقی بیش از بیشینه عمق معمول برداشت شود یا در عمقی پایین‌تر از سفره‌های معمول باشد ژرف می‌نامندش.
عمق قرارگیری آبهای ژرف در مناطق مختلف جهان متفاوت و نسبی است در بعضی کشورها مانند بنگلادش به دلیل بالا بودن سطح آب زیرزمینی منابع آب ذخیره شده در عمق بیش از۱۵۰ متر جزو آبهای ژرف به شمار می‌آیند و در کشورهای خشک مانند اردن، لیبی و الجزایر به آبهای ذخیره شده در عمق‌های ۸۰۰ تا یک‌هزار و ۶۰۰ متر منابع آب ژرف گفته می‌شود در کالیفرنیا و استرالیا نیز آبخوان ۳۰۰ تا پنج هزار متری را آبخوان ژرف در نظر می‌گیرند و اما در کشورمان ایران برآوردهای صورت‌گرفته منابع آب سفره‌های آب سطحی بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد مترمکعب و آب موجود در سفره‌های ژرف ایران بین ۵۰ تا۶۰ هزار میلیارد مترمکعب است.
تیرماه سال ۱۳۹۵ بود که پیشنهاد طرح استفاده از آبهای ژرف در مجلس شورای اسلامی ارائه شد تا بر اساس آن مطالعات برای بهره‌برداری و استفاده از ظرفیت آبهای ژرف در سیستان و بلوچستان آغاز شود
در این راستا طرح استحصال آبهای ژرف در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تعریف شد تا بر اساس آن تمام جوانب برداشت یا عدم برداشت از این منابع آبی مورد پژوهش و بررسی قرار گیرد. البته نظرات در استحصال یا عدم استحصال آب های ژرف متفاوت است، برخی معتقدند برداشت آن موجب بروز پدیده فرونشست زمین می شود اما برخی معتقدند تاثیری بر بروز این پدیده ندارد چون از اعماق بسیار زیاد زمین برداشت می‌شود.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم و پس از سفر آیت الله رییسی به منطقه سیستان حفر چاههای ژرف به عنوان یک منبع آبی جدید در شمال سیستان و بلوچستان به طور جد دنبال شد
آیت الله رییسی دوازدهم شهریورماه ۱۴۰۰ در دومین سفر استانی خود در جمع مردم روستای ملا علی سیستان بر پیگیری تامین حقابه رودخانه هیرمند و همچنین راه‌های کوتاه مدت برای رفع مشکلات کم آبی در این منطقه وعده‌هایی از جمله انتقال آب چاه نیمه چهارم به سوم و از دوم به چاه نیمه شماره یک برای تامین آب آشامیدنی داد که این وعده در کمتر از ۲ ماه به سرانجام رسید و وعده دیگر رییس جمهور تامین آب منطقه از طریق حفر چاههای ژرف بود که این وعده نیز هم‌اینک به وقوع پیوسته و آب ۱۰ روستای شهرستان نیمروز از چاههای ژرف تامین می‌شود.
مردم سیستان که از رهاسازی حق آبه هیرمند از سوی حاکمان وقت افغانستان به طور کلی نا امید شده بودند و به نوعی می‌توان گفت که در حال اندیشیدن برای مهاجرت بودند با به نتیجه رسیدن استحصال آبهای ژرف بر ماندگاری در سرزمین مادری خودشان ترغیب شدند.
دولت سیزدهم از تمام راه‌های موجود برای تامین آب مردم سیستان از جمله انتقال آب دریای عمان و دیپلماسی با حاکمان وقت افغانستان برای تامین حق آبه هیرمند تلاش کرد به طوریکه آیت الله رییسی در جلسه هیأت وزیران؛ وزرای امورخارجه و نیرو را مامور پیگیری حقابه ایران از رود هیرمند کرد و گفت: دولت مردمی در پیگیری حقوق ملت به هیچ عنوان کوتاه نخواهد آمد.
بدست آمدن نتایج خوب در حوزه آبهای ژرف در سیستان
معاون سابق علمی و فناوری رییس جمهور هفتم شهریور پارسال در جریان سفر به زابل و در حاشیه رونمایی از آب شیرین کن ۲۵۰۰ متر مکعبی و افتتاح چاه ژرف ۳ شهرستان نیمروز گفت: در حوزه توسعه آب ژرف در سیستان و بلوچستان به نتایج قابل قبولی رسیده‌ایم که امیدواریم چاه شماره ۳ سیستان بتواند یک پروژه پایلوت برای ارزیابی مناسب آب ژرف باشد.
سورنا ستاری اظهارداشت: با رونمایی از آب شیرین کن ۲۵۰۰ متر مکعبی چاه ژرف شماره ۳ شهرستان نیمروز آب این چاه به منظور کاهش تنش آبی منطقه سیستان وارد مدار شد.
وی همچنین در حاشیه بازدید از چاه ژرف شماره یک ضمن پیگیری روند احداث چاه های ژرف جدید اظهارداشت: آب ژرف جزء اهداف جدی دولت سیزدهم بوده که در استان سیستان و بلوچستان با قدرت جلو می‌رود.
معاون سابق علمی و فناوری رییس جمهور افزود: هنوز در مرحله اکتشاف قرار داریم چرا که با سنجش شرایط نیازمند به اکتشاف تعداد بیشتری از این چاه ها هستیم.
وی خاطرنشان کرد: خوشبختانه همکاری بی نظیری با وزارت نفت صورت گرفته و به زودی این همکاری‌ها گسترش بیشتری خواهد یافت تا بتوانیم تعداد بیشتری از این چاه ها را حفاری کنیم.
آب مساله نخست سیستان و بلوچستان
استاندار سیستان و بلوچستان گفت: مساله اول سیستان و بلوچستان موضوع آب بوده چرا که در چند سال اخیر مشکل خشکسالی مردم این استان را رنجانده است.
محمد کرمی تصریح کرد: با توجه به موقعیت و ظرفیت سیستان و بلوچستان برای بهره مندی از دریا و مرز حتماً باید زیرساخت راه در اولویت نخست می‌بود اما امروز در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که آب اولویت و تامین کننده معیشت و سرمایه گذاری در این حوزه دارای اهمیت است.
وی ادامه داد: انتقال آب دریای عمان به سیستان و بلوچستان یک مطالبه جدی مردم است و من خواهش می‌کنم تا همه مسوولان، اصحاب رسانه و تمام کسانی که دلسوز استان هستند به این امر بپردازند.
رییس شورای اداری سیستان و بلوچستان گفت: پیگیری حق آبه ایران از هیرمند و استفاده از آبهای استحصالی از چاههای ژرف نیز باید با توان بیشتری ادامه یابد و در این زمینه همانگونه که مدیر شرکت آبفا استان اعلام کرد خرید و تامین آب از چاههای ژرف در برنامه باشد و ورود بخش خصوصی به این حوزه ضروریست.
این روزها در حالی استیضاح وزارت امور خارجه در حوزه حقابه سیستان مطرح است که شواهد و قرائن از دغدغه مندی و پای کار بودن دولت سیزدهم در رفع این معضل است.
مشکلی که متاسفانه در گذشته های دور ایجاد و امروزه چاره‌ای جز دیپلماسی دوستانه و برادرانه برای استحصال این حق نیست.
هرچند که دغدغه‌مندی و مطالبه مردم این منطقه به جا بوده اما احقاق این حق نیز از دستور کار دولت و همه دغدغه مندان خارج نشده و همان طور که تاکید می شود کوتاه نخواهیم آمد تا نتیجه لازم حاصل شود.