اقتصاد خراسان شمالی بر محور کشاورزی بنا نهاده شده است و این بخش با ۸۲ هزار بهره بردار بیشترین تاثیر را در اشتغالزایی این خطه ایفا می کند ولی خشکسالی‌های پی در پی و کاهش منابع آبی و حتی تنش دمایی موجب شد تا در این سال ها برخی از کشاورزان به شکل خودجوش به تغییر الگوی کشت اهمیت دهند اما این اقدامات کافی نبود، زیرا که مدیریت کارشناسی و علمی مسوولان لازمه اجرای آن است.
سابقه امر نشان می دهد که نبود بازار، پایین بودن قیمت و فساد محصولات کشاورزی طی سال های متمادی موجب ضرر به بخش کشاورزی خراسان شمالی شده است و علاوه بر این کشور ما برای تامین محصولات استراتژیک و مهم از جمله گندم، جو، برنج، پنبه و چغندرقند به واردات وابسته است.
بنابراین برای رسیدن به کشاورزی پایدار و نقطه مطلوب در سوددهی بایدبه بهره وری درست رسید به این معنا که باید از منابع محدود و موجود به هدف‌های بزرگ خودکفایی در بخش کشاورزی به طور مستمر رسید و در کنار آن صادرات محصولات کشاورزی نیز محقق شود.
۲۶۷ هزار هکتار زیر طرح الگوی کشت
با علم به اینکه ۹۰ درصد آب استان توسط بخش کشاورزی مصرف می شود پس کنترل این آب به طور قطع باید در اولویت سیاست های استان قرار گیرد.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این خصوص اظهار کرد: ۲۶۷ هزار اراضی کشاورزی این استان زیر کشت پاییزه و بهاره طرح اصلاح الگوی کشت رفت و پیش بینی می‌شود که از این سطح یک میلیون تُن انواع محصول تولید شود.
وحید صباغ افزود: از مجموع این سطح از کشت؛ ۲۲۸ هزار هکتار مربوط به کشت پاییزه و ۳۹ هزار هکتار نیز مربوط به کشت بهاره است.
وی افزود: گندم، جو، کلزا، کاملینا، گلرنگ، حبوبات، انواع علوفه دامی کشت بهاره را در این خطه بر اساس برنامه ابلاغی وزارت جهاد کشاورزی در طرح اصلاح الگوی کشت را تشکیل می دهد.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی ادامه داد: در مجموع ۲۴ هزار هکتار از اراضی آبی و ۱۵ هزار هکتار دیم در فصل بهار به زیر کشت رفت.
۶۵ هزار هکتار زیر طرح جهش تولید
طرح ملی جهش تولید به منظور تولید غلات بیشتر در دیمزارهای کشور با حمایت ستاد اجرای فرمان امام(ره) از ۲ سال پیش در سطح محدود پنج استان کار را آغاز کرده است و در سال زراعی گذشته اجرای این طرح در ۲۱ استان توسعه و در سطح ۴.۲ دهم میلیون هکتار کار خود را دنبال کرد.
خراسان شمالی ۱۴۵ هزار هکتار اراضی آبی و ۱۶۰ هزار هکتار اراضی دیم دارد که ۸۵ هزار بهره بردار در آن مشغول به فعالیت هستند و اینک ۲۵ درصد ارزش افزوده و ۳۶ درصد اشتغال استان متعلق به بخش کشاورزی است.
بررسی های نشان می دهد بهرهوری در اراضی دیم نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است و خراسان شمالی نیز با اجرای طرح جهش تولید در این راستا پیشرو است.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در ادامه گفت: ۶۵ هزار هکتار از سطح اراضی دیم استان در سال زراعی جاری(از مهر ۱۴۰۱ تاکنون) زیر پوشش طرح جهش تولید رفت.
وی افزود: بر اساس این طرح؛ حفظ بقایای گیاهی در سطح چهار هزار هکتار، کشت عمود بر جهت شیب در سطح چهار هزار هکتار، کشت مستقیم بدون شخم و تبدیل آیش زرد به سبز در سطح اراضی دیم خراسان شمالی اجرا می شود.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی به خشکسالی و کاهش منابع آبی در استان نیز اشاره کرد و افزود: در سال زراعی گذشته نیز که با خشکسالی مواجه بودیم یک میلیون تن انواع محصول زراعی در استان برداشت شد که پیش بینی می شود امسال نیز به همین میزان محصول تولید شود.
وی در خصوص جایگاه محصولات تولیدی در مقایسه با کشور گفت: سهم اراضی زراعی استان در دیم ۲.۴۴ درصد و آبی ۱.۷۵ درصد است که در مجموع ۲.۰۸ درصد از اراضی دیم کشور را شامل می شود.
اصلاح الگوی کشت؛ آلامی برای زمین
الگوی کشت طرحی است که ۱۸ مهر ماه سال ۱۴۰۱ به عنوان یک سند راهبردی بخش کشاورزی با حضور مسوولان کشوری و در دومین جلسه شورای عالی آب در دولت سیزدهم رونمایی شد.
هر چند این سند هنوز به همه استان‌های کشور از جمله خراسان شمالی ابلاغ نشده است اما در قالب این طرح به کشاورزان گفته می‌شود چه محصولی را به چه میزانی، در کجا و چه زمانی کشت کنند تا هم منابع آب و خاک حفظ شود و هم درآمد بیشتری برای این قشر حاصل و از همه مهمتر امنیت غذایی کشور نیز تامین شود.
اجرای الگوی کشت در کشور کاهش ۶ درصدی مصرف آب معادل (۳ میلیارد مترمکعب)، افزایش ۱۸ درصدی بهرهوری آب، افزایش ۱۱ درصدی تولید، صرفه‌جویی ۲.۲ میلیارد دلاری ارزی، افزایش ۴.۵ میلیون تنی تولیدات دیمزارها، افزایش ۱۵۸ درصدی تولید دانه‌های روغنی را موجب می‌شود.
همچنین در این طرح بخشودگی ۵۰ درصدی آب‌بها به‌ازای افزایش بهرهوری تخفیف ۵۰ درصدی به کشاورزان از مشوق‌های این طرح است البته پرداخت انواع تسهیلات در بخش کشاورزی از سال آینده مشروط به اجرای الگوی کشت بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۱ می‌شود.
به گزارش ایرنا، در مجموع سطح اراضی زراعی و باغی استان ۴۵۲ هزار و ۶۱۴ هکتار است که شامل ۱۴۹ هزار و ۵۸۳ هکتار اراضی آبی و ۱۵۶ هزار و ۶۴۱ هکتار اراضی دیم است.
همچنین خراسان شمالی بیش از ۲۵۴ هزار هکتار اراضی زراعی دارد که از مجموع این میزان ۱۰۹ هزار و ۴۴۶ هکتار اراضی زراع آبی و ۱۴۴ هزار و ۵۵۶ هکتار اراضی دیم است.
سطح زمین های آیش آبی و دیم بخش کشاورزی استان نیز ۱۴۶ هزار و ۳۸۹ هکتار است و سهم بخش کشاورزی خراسان شمالی ۱.۱ درصد از تولیدناخالص بخش کشاورزی کشور است که مهمترین بخش تولیدی استان بخش کشاورزی است.
بر اساس تحلیل شاخص «استاندارد بارش، تبخیر و تعرق» (SPEI) در بازه یک ساله، ۸۵ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی است.
خراسان شمالی یک میلون نفر جمعیت دارد که حدود ۴۴ درصد آن در روستاها سکونت دارند.