"کرک دورسی" استاد تاریخ دانشگاه نیوهمپشایر آمریکا و تحلیلگر ارشد مسایل سیاسی و بین المللی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا گفت: من مطمئن هستم که مقامات آمریکایی از این دیدارها اطلاع داشتند، زیرا مخفی نگه داشتن چنین اموری بسیار سخت است و سعودی ها به طور گسترده به آمریکایی ها در مورد مذاکرات اطلاع می دادند اما اطلاع از مذاکرات با انتظار موفقیت آنها یکسان نیست.
این تحلیلگر برجسته آمریکایی گفت که در حال حاضر، بالاترین اولویت آمریکا، اوکراین است به طوریکه توجه کاخ سفید را از مسائل دیگر منحرف کرده است، انحراف توجه همچنین به این معنی است که عربستان به عنوان یک متحد آمریکا، در مذاکرات با سه تن از بزرگترین حامیان روسیه، پیشرفت بدست می آورد و این امر برای واشنگتن ناامید کننده است.
این صاحبنظر ارشد آمریکایی تصریح کرد: بازگشت ایران و عربستان به روابط دیپلماتیک گامی منطقی از سوی هر دو طرف بود، زیرا این اقدام، رسیدگی به موضوعاتی مانند یمن را تسهیل می کند.
تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی در این گفتگو درباره تحولات منطقه ای در پی توافق ایران و عربستان افزود: درحال حاضر، برداشتن گام‌هایی برای از سرگیری روابط یک سیاست واقع‌بینانه است. همچنین منطقی است که سعودی ها بخواهند تنش با کشورهای همسایه را کاهش دهند تا بتوانند هزینه های بیشتری را برای اصلاحات داخلی و کاهش هزینه های سیاست خارجی صرف کنند.
استاد دانشگاه نیوهمپشایر درباره تاثیر توافق بر مذاکرات احیای برجام با بیان اینکه محاسبات دولت بایدن این بود که دولت ایران بیش از آمریکا می‌خواهد برجام را از سر بگیرد،گفت: هیچ یک از طرفین هیچ امتیاز قابل توجهی به یکدیگر ندادند، سپس جنگ اوکراین آغاز شد و قطع توافق با ایران در فهرست اولویت های آمریکا قرار گرفت.
این صاحبنظر سیاسی با اشاره به اینکه برجام به ویژه در آمریکا به خوبی شناخته شده یا محبوب نیست، گفت: از سرگیری آن قبل از انتخابات کمکی به بایدن نخواهد کرد. دولت ترامپ تصمیم بدی برای خروج از این توافق گرفت و همچنین مسیر بازگشت بایدن به این توافق را دشوار کرد.
کرک دورسی در عین حال اضافه کرد: میانجیگری چینی ها برای عادی سازی روابط میان ایران و عربستان در واشنگتن هراسی ایجاد نکرد و همچنین احتمالاً مانع بزرگی در مقابل تلاش ها برای بازگشت به برجام بوجود نیاورد.
این استاد دانشگاه درباره اهداف چین از این میانجیگری گفت: چین یک هدف ساده دارد و آن بازسازی نظم جهانی است که آمریکا آن را پس از جنگ جهانی دوم ایجاد کرد. این کشور چندین سال است که ابتکار یک جاده - یک کمربند را دنبال کرده است تا طیف وسیعی از کشورها را وارد مدار خود کند. پکن در اجرای این سیاست، همانطور که قدرت اقتصادی و نظامی به دست آورده، قدرت دیپلماتیک را نیز دنبال کرده است.
این تحلیلگر آمریکایی تاکید کرد: اولین ایفای نقش مهم دیپلماتیک چین در غرب آسیا یک نشانه موفقیت است. من همچنین گمان می‌کنم که قرارداد تجاری که چین دو سال پیش با ایران امضا کرد به پکن اهرم قابل توجهی درباره تهران می‌دهد. بنابراین معتقدم در آینده خواهیم دید که چین پایبندی ایران را در هر پیشرفتی با عربستان سعودی تضمین خواهد کرد.
این تحلیلگر مسائل بین المللی در مورد شرایط آمریکا در صورت تغییر نظم نوین جهانی گفت: اگر ترامپ در انتخابات سال ۲۰۲۴ پیروز شود، آمریکا داوطلبانه از رهبری در جهان عقب نشینی خواهد کرد که در این صورت خلاء به وجود خواهد آمد.
وی در بخش دیگری از این گفتگو درباره تاثیر توافق ایران و عربستان بر رژیم اسرائیل و مذاکرات سازش اظهار داشت: دولت اسرائیل امیدوار بود که با عربستان سعودی روابط برقرار کند، بنابراین حرکت ریاض و تهران به سمت عادی سازی روابط باید برای اسرائیل (که البته ادعا می کند اورشلیم پایتخت آن است) نا امید کننده باشد. من هیچ تحول دیگری برای عادی سازی روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی در آینده ای نزدیک پیش بینی نمی کنم، اما در دوران ترامپ گام های مهمی در این زمینه برداشته شد.
مشروح مصاحبه ایرنا با دکتر "کرک دورسی" استاد تاریخ دانشگاه نیوهمپشایر آمریکا به شرح زیر است:
اولین ایفای نقش منطقه ای موفقیت آمیز چین/ دنبال کردن قدرت دیپلماتیک همپای قدرت اقتصادی و نظامی
ایرنا: یکی از مهمترین رویدادهای عرصه سیاست خارجی در منطقه، توافق میان ایران و عربستان سعودی بوده است. به نظر شما چه عواملی باعث شکل گیری این توافق شد؟
کرک دورسی: ابتدا باید اشاره کرد که چرا روابط دو کشور در وهله اول در سال ۲۰۱۶ که حمله به سفارت عربستان در تهران اتفاق افتاد، قطع شد. بازگشت به روابط دیپلماتیک گامی منطقی از سوی هر دو طرف بود، زیرا این اقدام رسیدگی به موضوعاتی مانند یمن را تسهیل می کند. دو کشور نمی خواهند وارد جنگ شوند، اما کشورهایی که روابط دیپلماتیک برقرار می کنند به صورت خودکار تبدیل به دوست نمی شوند. ما هنوز به اندازه کافی از امتیازاتی که دو طرف به یکدیگر داده اند، خبر نداریم اما به نظر می رسد که سفارت ها هنوز بازگشایی نشده اند.
ایرنا: به نظر شما چه عواملی موجب شد عربستان پس از هفت سال قطع رابطه، روابط دیپلماتیک خود را با ایران و دیگر کشورهای منطقه مانند سوریه از سر بگیرد؟
کرک دورسی: درمورد با روابط عربستان با سوریه باید بگویم در شرایطی که ظاهرا ثبات به سوریه بازگشته، منطقی است که عربستان روابط خود را با این کشور از سر بگیرد. عربستان سعودی به دلیل نگرانی از امنیت در طول جنگ داخلی سوریه، سفارت خود را تعطیل کرد اما البته این یک بیانیه سیاسی نیز بود. درحال حاضر، برداشتن گام‌هایی برای از سرگیری روابط یک سیاست واقع‌بینانه است. همچنین منطقی است که سعودی ها بخواهند تنش با کشورهای همسایه را کاهش دهند تا بتوانند هزینه های بیشتری را برای اصلاحات داخلی و کاهش هزینه های سیاست خارجی صرف کنند.
ایرنا: چرا چین بعنوان میانجیگر برای شکل گیری توافق میان ایران و عربستان ایفای نقش کرد و در سایر موضوعات نیز به دنبال ایفای نقش مشابه است؟ اهداف چین از منظر شما چیست؟
کرک دورسی: چین یک هدف ساده دارد و آن بازسازی نظم جهانی است که آمریکا آن را پس از جنگ جهانی دوم ایجاد کرد. این کشور چندین سال است که ابتکار یک جاده - یک کمربند را دنبال کرده است تا طیف وسیعی از کشورها را وارد مدار خود کند. پکن همانطور که قدرت اقتصادی و نظامی به دست آورده، قدرت دیپلماتیک را نیز دنبال کرده است. اولین ایفای نقش مهم چین در غرب آسیا یک نشانه موفقیت است. من همچنین گمان می‌کنم که قرارداد تجاری که چین دو سال پیش با ایران امضا کرد به پکن اهرم قابل توجهی درباره تهران می‌دهد. بنابراین معتقدم در مقطعی در آینده خواهیم دید که چین پایبندی ایران را در هر پیشرفتی با عربستان سعودی تضمین خواهد کرد.
با روی کارآمدن مجدد ترامپ آمریکا در جهان عقب نشینی خواهد کرد
ایرنا: دستیابی به توافق ایران و عربستان در چین و سایر تحولات همچون حذف دلار از مبادلات برخی کشورها و تلاش در این زمینه، باعث نگرانی‌هایی در غرب شده است که آن را نشانه‌ای دیگر از تغییر نظم جهانی می‌دانند. آیا با توجه به تحولات منطقه ای و بین المللی جهان به زودی شاهد تغییراتی در نظم نوین خواهد بود؟
کرک دورسی: من فکر نمی کنم نظم جهانی درحال تغییر باشد. از دهه ۱۹۷۰ تاکنون در مورد افول رهبری آمریکا صحبت شده است اما به محض اینکه جو بایدن به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد، اکثر کشورهای جهان از بازگشت آمریکا به نقشی که قبل از انتخاب ترامپ داشت، استقبال کردند. اگر ترامپ در انتخابات سال ۲۰۲۴ پیروز شود، آمریکا داوطلبانه از رهبری عقب نشینی خواهد کرد که در این صورت خلاء به وجود خواهد آمد. ممکن است ایرانی ها تعجب کنند، اما اکثر افرادی که در سراسر جهان با دولت چین کار می کنند از این تجربه راضی نیستند. قدرت آمریکا تنها به دلیل بدهی ملی در مقطعی کاهش خواهد یافت. اما شک دارم که بسیاری از کشورها به جهانی تحت رهبری چین تن بدهند.
ایرنا: تاثیر توافق بزرگ میان ایران و عربستان بر سایر مسائل مختلف خاورمیانه از بحران یمن تا سوریه، امارات، لبنان، بحرین و مصر و سایر کشورها را چگونه می بینید؟
دکتر کرک دورسی: توصیف احیای روابط ایران و عربستان به عنوان یک احیای روابط بزرگ اغراق است. دو کشور بر سر از سرگیری روابط دیپلماتیک توافق کردند. آنها هیچ معامله اساسی به ویژه در مورد یمن (هنوز) اعلام نکرده اند. رهبران گروه ها در هر کشور هنوز به یکدیگر علاقه ندارند و بی اعتماد هستند. باید چند سال صبر کنیم تا ببینیم آیا ایران و عربستان واقعا در زمینه های مختلف از جمله یمن و لبنان همکاری می کنند یا خیر. اگر آنها بتوانند راهی برای عقب‌نشینی از جنگ‌های نیابتی خود بیابند، شاید فضایی برای همکاری در مورد مسائل گسترده‌تر در منطقه وجود داشته باشد.
آمریکایی ها از مذاکرات تهران - ریاض مطلع بودند اما از موفقیت آن غافلگیر شدند
ایرنا: به نظر می رسد برغم ادعای مقامات آمریکایی مبنی بر مطلع بودن از مذاکرات میان ایران و عربستان ، آنها پس از اعلام توافق با میانجیگری چین و نیز سایر تحولات از جمله عادی سازی روابط سوریه با کشورهای عربی غافلگیر و شوکه شده اند. بطوریکه دولتمردان آمریکایی به کشورهای مختلف منطقه در حال سفر هستند.
کرک دورسی: مطمئناً آمریکا از موفقیت مذاکرات میان ایران و عربستان با میانجی گری چین غافلگیر شد. من مطمئن هستم که آمریکایی ها از این دیدارها اطلاع داشتند، زیرا مخفی نگه داشتن چنین اموری بسیار سخت است و سعودی ها به طور گسترده به مقامات آمریکایی در مورد مذاکرات اطلاع می دادند. اما اطلاع از مذاکرات با انتظار موفقیت آنها یکسان نیست. در حال حاضر، بالاترین اولویت آمریکا، کمک به اوکراین برای دفاع از خود است، به طوری اوکراین توجه آمریکا را از مسائل دیگر منحرف کرده است، انحراف توجه همچنین به این معنی است که عربستان به عنوان یک متحد آمریکا، در مذاکرات با سه تن از بزرگترین حامیان روسیه، پیشرفت بدست می آورد و این امر ناامید کننده است.
ایرنا: آیا این توافق و سایر تحولات منطقه ای، نشان دهنده کاهش نفوذ آمریکا در منطقه و جهان نیست؟ آیا وقت آن نرسیده است که دولت آمریکا در سیاست های خود که عمدتا بر پایه فشار و زورگویی و جنگ بنا شده است، بازنگری کند؟
کرک دورسی: سیاست آمریکا از طیف گسترده ای از تکنیک های متقاعدکننده استفاده می کند، اما اینکه بگوییم سیاست واشنگتن عمدتاً مبتنی بر فشار، اجبار و جنگ است، حجم عظیم همکاری و منافع مشترک در روابط آمریکا با بسیاری از کشورهای جهان را نادیده می گیرد. دلیلی وجود دارد که بسیاری از کشورها از آمریکا در طیف وسیعی از مسائل به ویژه اوکراین پیروی می کنند، زیرا آنها گزینه های جایگزین را در نظر می گیرند. به عنوان مثال باید نظر مردم ویتنام، فیلیپین یا سنگاپور را در خصوص نفوذ چین پرسید. درست است که آمریکا از زور و اجبار استفاده کرده است و شاهد کاهش نفوذ خود در مقایسه با چین است، اما این یک بحران نیست. با این حال، یک دولت هوشمند همیشه با تغییر شرایط باید در سیاست خود تجدید نظر کند.
محاسبه دولت بایدن بر تمایل بیشتر ایران به از سرگیری برجام/ترامپ مسیر بازگشت بایدن به توافق را دشوار کرد
ایرنا: تاثیر توافق مهم ایران و عربستان با میانجیگری چین بر مذاکرات بازگشت به برجام را چگونه ارزیابی می کنید؟ با توجه به هراس واشنگتن از نقش میانجیگری چین، "دلایل واقعی" تاخیر دولت بایدن در بازگشت به برجام چیست و آیا این کشور قبل از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ به توافق باز خواهد گشت؟
کرک دورسی: برجام احتمالاً در حال حاضر مرده است. به اعتقاد من، محاسبات دولت بایدن این بود که دولت ایران بیش از آمریکا می‌خواهد برجام را از سر بگیرد؛ تا به ایرانی‌ها اجازه دهد به آمریکا بیایند. هیچ یک از طرفین هیچ امتیاز قابل توجهی به یکدیگر ندادند، سپس جنگ اوکراین آغاز شد و قطع توافق با ایران در فهرست اولویت های آمریکا قرار گرفت. برجام به ویژه در آمریکا به خوبی شناخته شده یا محبوب نیست، بنابراین از سرگیری آن قبل از انتخابات کمکی به بایدن نخواهد کرد. دولت ترامپ تصمیم بدی برای خروج از این توافق گرفت و همچنین مسیر بازگشت بایدن به این توافق را نیز دشوار کرد. میانجی گری چینی ها برای عادی سازی روابط میان ایران و عربستان در واشنگتن هراسی ایجاد نکرد و همچنین احتمالاً مانع بزرگی در مقابل تلاش ها برای بازگشت به برجام بوجود نیاورد.
تحولی برای عادی سازی روابط اسرائیل و کشورهای عربی در آینده نزدیک پیش بینی نمی‌کنم
ایرنا: رژیم اسرائیل نیز از توافق میان عربستان و ایران ، عصبانی و نگران است. تاثیر این توافق بر تلاش های این رژیم و آمریکا برای عادی سازی روابط تل آویو با کشورهای منطقه و عربی چیست؟
کرک دورسی: دولت اسرائیل مطمئناً امیدوار بود که با عربستان سعودی روابط برقرار کند، بنابراین حرکت ریاض و تهران به سمت عادی سازی روابط باید برای اسرائیل (که البته ادعا می کند اورشلیم پایتخت آن است) ناامید کننده باشد. من هیچ تحول دیگری برای عادی سازی روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی در آینده ای نزدیک پیش بینی نمی کنم، اما در دوران ترامپ گام های مهمی در این زمینه برداشته شد.
ایرنا: کابینه بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی از زمان روی کارآمدن دچار بحران های شدیدی بوده و در تل آویو هفته ها معترضان در خیابان ها در حال اعتراض بودند. بطوریکه بایدن در این زمینه به نتانیاهو پیام داده است. سرانجام این بحران را با توجه به تحولات مهم منطقه ای چگونه پیش بینی می کنید؟
کرک دورسی: بحران داخلی اسرائیل اصلاً به سیاست خارجی آن مرتبط نیست. در عوض، این یک مثال جالب است که چگونه یک دولت منتخب دموکراتیک، اما معیوب، می تواند در سیاست داخلی خود زیاده روی کند. دولت اسرائیل سعی کرد اعتراضات را نادیده بگیرد اما در نهایت مجبور شد بپذیرد که درحال از دست دادن مشروعیت خود به عنوان یک دولت است. به نظر می رسد دولت نتانیاهو به این نتیجه رسیده است که نمی تواند تغییرات مورد نظر خود در دادگاه ها را انجام دهد. مشاهده دولتی در غرب آسیا که در برابر اعتراضات داخلی عقب نشینی می کند و به جنگ مردم خود نمی رود، امری خوشایند است.