گروه جامعه ایرنا - کسب روزی حلال در دین مبین اسلام و فرهنگ غنی ایران و سبک زندگی ایرانیان همواره مورد تاکید و توجه است؛ کسانی که با همه وجود برای کسب روزی حلال سخت‌ترین و مشقت‌بارترین کارها را انجام می‌دهند تا لقمه نانی را که در سفره خویش قرار می‌دهند از راه ریختن عرق جبین به دست آورده باشند و آنچنان بر این عقیده استوار هستند که خطرات بسیاری را بر جان می‌خرند.
هرساله شماری از هموطنان به دلیل حوادث ناشی از کار، جان خود را از دست می‌دهند. ارتقای سطح ایمنی محیط کار و توجه جدی به قوانین مربوط به کار می‌تواند جلوی بروز اینگونه حوادث را بگیرد یا اینکه شمار آنها را کاهش دهد.
بخش عمده‌ای از حوادث کار قابل پیشگیری است و برنامه‌های پیشگیری از وقوع حوادث همچون استفاده از وسایل حفاظت فیزیکی (برای جلوگیری از سقوط حین کار، استفاده از کلاه ایمنی در کارگاه‌ها)، آموزش بهداشت کار و نظارت موثر بر کارگاه‌ها می‌تواند در کاهش حوادث حین کار و مرگ و میر ناشی از آن موثر باشد.
اهمیت حوادث ناشی از کار، جدای از بار مالی فراوانی که برای افراد، خانواده‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌ها به بار می‌آورد؛ در سطح کلان نیز می‌تواند دارای ابعاد اجتماعی و سیاسی وسیعی شود. نمونه‌های حوادث ناشی از کار که در صدر اخبار رسانه‌های جهان قرار گرفته و از یک حادثه صرفا کاری به اتفاقی اجتماعی و سیاسی تبدیل شده است که از آن جمله می‌توان به آتش‌سوزی در کارخانه‌ها، بازار و برخی حوادث معادن اشاره کرد.
حوادث ناشی از کار چیست؟
حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای کارگر اتفاق می‌افتد و بر اساس این تعریف، حوادثی که به یکی از صورت‌ها یا عوامل مختلف رخ دهد، حوادث ناشی از کار محسوب می‌شود.
مطابق ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی، حوادث ناشی از کار به آن دسته از حوادث اطلاق می شود که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد و منظور از حین انجام وظیفه همه اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام ماموریتی باشد. اوقات مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه‌شده از منزل به کارگاه جز اوقات انجام وظیفه محسوب می‌شود مشروط بر اینکه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد. حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و همکاری با آنان اتفاق می‌افتد، حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود.
ایمن سازی محیط درکاهش حوادث ناشی از کار موثر است
به اذعان کارشناسان، عمده حوادث ناشی از کار به دلیل بی‌احتیاطی و رعایت نکردن آیین‌نامه‌ها است. تدوین آیین‌نامه‌های ایمنی در کارگاه‌ها با هدف پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی و ایمن سازی محیط کار است که در همه کارگاه‌های مشمول قانون کار باید رعایت شود.
آموزش نیروی کار لازمه پیشگیری از حوادث است و بدون تردید نقش آموزش و اطلاع رسانی در پیشگیری از وقوع سوانح و حوادث کار موثر و غیر قابل انکار است. آموزش مستمر و توجه به نکات ایمنی، تامین تجهیزات حفاظتی و امنیتی در محیط کار، افزایش بازرسی‌ها و نظارت مستمر، رعایت قوانین و مقررات کاربردی از عوامل پیشگیری از حوادث ناشی از کار است و در کنار ادارات بازرسی کار، شهرداری‌ها، سازمان‌های نظام مهندسی ساختمان و وزارت راه و شهرسازی نیز می‌توانند در این زمینه ایفای نقش کنند.
جان باختن ۱۹۰۰ کارگر در حوادث کار سال۱۴۰۱
بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی در سال ۱۴۰۱ در مجموع یکهزار و ۹۰۰ نفر در حوادث ناشی از کار، جان خود را از دست دادند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از آن (۱۴۰۰) که آمار تلفات یک هزار و ۹۲۶ نفر بود، ۱.۳ درصد کاهش داشته است.
از کل تلفات حوادث کار در سال گذشته، یکهزار و ۸۷۰ نفر مرد و ۳۰ نفر زن بودند. این در حالی است که تعداد مردان فوت شده در حوادث کار در سال ۱۴۰۰ یکهزار و ۹۱۰ و تعداد زنان ۱۶ نفر بوده است.
استان تهران دارای بیشترین جانباختگان حوادث کار
در این مدت، استان‌های تهران با ۳۹۹ نفر، اصفهان با ۱۷۶ نفر و استان‌های خراسان رضوی و مازندران با ۱۱۶ فوتی بیشترین آمار و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با سه نفر، زنجان با پنج نفر و ایلام با ۹ فوتی کمترین آمار تلفات حوادث کار را داشته‌اند.
سقوط از بلندی بیشترین علت فوتی‌های حوادث ناشی از کار را دارد
بر اساس آمار اعلامی از سوی پزشکی قانونی، سقوط از بلندی همواره بیشترین سهم را در آمار تلفات حوادث کار به خود اختصاص می‌دهد و نزدیک به نیمی از تلفات را شامل می‌شود. در سال گذشته نیز ۸۶۱ نفر از قربانیان حوادث کار به دلیل سقوط از بلندی جان خود را از دست داده‌اند که ۴۵.۳ درصد کل تلفات را دربرمی‌گیرد و ۱.۳ رشد داشته است.
پس از سقوط از بلندی، اصابت جسم سخت با ۴۱۴ فوتی، ۲۱.۸ درصد از کل تلفات حوادث کار به خود اختصاص داده و در رتبه دوم دلایل مرگ در حوادث کار قرار گرفته است. دلایلی همچون برق گرفتگی، سوختگی و کمبود اکسیژن در رتبه‌های بعدی مرگ در حوادث کار قرار دارند.
مراجعه بیش از ۲۶ هزار مصدوم ناشی از حوادث کار به پزشکی قانونی
بر اساس آمار پزشکی قانونی در سال گذشته، آمار مصدومان حوادث کار که به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند، ۷.۳ درصد کاهش یافته است. در این مدت، ۲۶ هزار و ۷۴ مصدوم حوادث کار به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند که یکهزار و ۲۹۳ نفر آنان زن و ۲۴ هزار و ۷۸۱ نفر آنان مرد بوده‌اند.
همچنین بیشترین مصدومان حوادث کار مربوط به استان‌های تهران ۲ هزار و ۹۴۳ نفر، اصفهان ۲ هزارو ۷۹۷ نفر و خراسان رضوی با ۲ هزارو ۲۸۱ نفر بود که کمترین مصدومان حوادث کار نیز در استان‌های سیستان و بلوچستان با ۱۷۶ نفر، خراسان جنوبی ۱۹۸ نفر و هرمزگان با ۲۶۶ نفر بود.
توصیه‌هایی برای ارتقای سطح ایمنی محیط کار
یکی از مهم‌ترین دلایل به وجود آمدن چنین حوادثی، رعایت نکردن اصول اولیه ایمنی در کارگاه است که به علت گسترش نیافتن فرهنگ استفاده از اصول ایمنی و محدودیتی که در اجرا برای نیروی کار ایجاد می‌کند، کارگران رغبتی به استفاده از وسایل و تجهیزات ایمنی نشان نمی‌دهند؛ به همین علت حضور کارشناسان ایمنی در انجام مراحل کار در کارگاه، امری ضروری است که چنین حساسیتی در اغلب موارد وجود ندارد.
نبود افراد آموزش‌دیده متناسب با نوع فعالیت و تجهیزات لازم و در کل نبود عوامل بازدارنده و شناخت از آن عامل مهمی در افزایش کشته‌شدگان و مجروحان حوادث کار است.
عوامل محیطی، صفات شخصی مانند سرسختی، عصبانیت، عجله و بی باکی، شرایط ناایمن، عمل ناایمن، اشتباه فردی، ضعف مدیریت، میزان تحصیلات و استفاده نکردن یا استفاده نامناسب از وسایل حفاظت فردی و خط مشی مدیریت از موثرترین عوامل حوادث کار به شمار می‌آیند.
از اعمال ناایمن می‌توان مواردی مانند کار بدون مجوز، استفاده از ابزار معیوب، عدم توجه به اخطارها، عدم استفاده از وسایل حفاظت فردی، سرعت زیاد ماشین آلات، بلندکردن اشتباه بار، شوخی و تعمیر ماشین حین حرکت را نام برد.
برای کاهش چنین حوادثی و به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از آن باید بدانیم که مسئولیت عمده وقایع نامطلوب به عهده مدیران است و سرپرستان و استادکاران افراد کلیدی در پیشگیری از حوادث به شمار می‌آیند.