به گزارش خبرنگار میراث‌فرهنگی ایرنا، سال ۱۴۰۱ در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدول پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس که در شهر رباط در مراکش برگزار شد و هنر ساختن و نواختن عود، شب یلدا/چله، هنر سوزن‌دوزی ترکمن/ترکمن دوزی، پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی، در پرونده‌هایی مشترک با برخی کشورهای همسایه در فهرست جهانی کمیته حفاظت از میراث ناملموس سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد، دستاوردی ارزشمند با ثبت چهار عنصر فرهنگی در یک دوره اجلاس که البته اطلاع‌رسانی «ثبت ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای در یونسکو به نام جمهوری آذربایجان» تا حدی از شیرینی آن کاست.
این در حالی بود که آئین ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آئین‌های کهن ایرانی ثبت ملی شد و دو سال بعد در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰) در اجلاس سازمان جهانی یونسکو که در کنیا برگزار شد به عنوان نخستین میراث معنوی و بشری و بخشی از تاریخ ایران و سومین پرونده ایران در فهرست جهانی میراث ناملموس به ثبت رسیده بود.
همان زمان بیانیه‌ها و جوابیه‌هایی از سوی وزارت ورزش و جوانان، وزارت میراث‌فرهنگی و فدراسیون ورزش زورخانه‌ای برای پاسخ به افکار عمومی منتشر شد، اما روز گذشته (سه‌شنبه ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲) مهرعلی باران‌چشمه رئیس فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی در نشست خبری به مناسبت روز فرهنگ پهلوانی گفته است «فرهنگ پهلوانی را با درخواست جمهوری آذربایجان ثبت کرده و ما هم به آن معترض هستیم و در این زمینه چند نامه را به وزارت میراث فرهنگی زدیم؛ با توجه به نبود امکانات و تجهیزات جمهوری آذربایجان، هیچ پایه و اساسی این رشته در آنجا وجود ندارد. در ثبت فرهنگ پهلوانی از سوی کشور همسایه در یونسکو به طور قطع کوتاهی و قصوری از سوی وزارت میراث فرهنگی وجود داشته است که باید آنان پاسخگو باشند»
هیچ‌گونه خللی به پرونده ثبتی ایران در یونسکو وارد نشده است
مصطفی پورعلی مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در گفت‌وگو با خبرنگار میراث‌فرهنگی ایرنا در پاسخ به این ابهام گفت: کشتی پهلوانی و آیین‌های زورخانه‌ای سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰) به نام ایران در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده است و ثبت این عنصر از طرف جمهوری آذربایجان یا هر کشور دیگری هیچ‌گونه خللی به جایگاه ایران و منشا این سنت در میان ملت ما وارد نمی‌کند.
پورعلی اظهار داشت: این موضوع طی دفعات مکرر به دوستان در فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی توضیح داده شده است که منطبق با سند حقوقی کنوانسیون مرتبط با این موضوع، از مفهوم ثبت در فهرست میراث ناملموس یونسکو به هیچ عنوان مفهوم انحصار یا مصادره استنباط نمی‌شود و یونسکو نیز بارها در جلسات کمیته بین‌الدولی بر این امر تاکید کرده است.
مدیرکل ثبت آثار وزارت میراث فرهنگی با ابراز گله از فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی گفت: دوستان با این نوع سخنان و با اطلاع‌رسانی‌های نادرست سال گذشته، شیرینی ثبت چهار عنصر دیگر ایران در فهرست میراث جهانی ناملموس یونسکو در سال ۱۴۰۱ را به حاشیه بردند.
بیشتر بخوانید
تاریخچه ثبت جهانی آثار ناملموس ایران در یونسکو/ ثبت ۲۱ اثر در ۱۴ سال
استفاده از عنوان «پهلوانی - Pahlavani» اثبات ریشه ایرانی کشتی پهلوانی است
پورعلی افزود: بارها در جلسات کارشناسی و مکاتبات مکرر و ملاقات‌های رسمی و غیر رسمی به مدیران فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی توضیح داده شده است که «باید از زاویه دقیق و راهبردی به موضوع ثبت میراث جهانی ناملموس به حضور عناصر فرهنگی ایران در میان دیگر کشورها نگاه کنیم؛ ما باید از منظر دیپلماسی فرهنگی بر این امور تامل کنیم، برای مثال زمانی که جمهوری آذربایجان در پرونده خود از عنوان «پهلوانی - Pahlavani» استفاده می‌کند این خود اثبات ریشه پارسی و ایرانی این عنصر است.»
مدیرکل ثبت آثار وزارت میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای همکاری موثر با فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی برای توسعه و احیای بیش از پیش ورزش های زورخانه‌ای آمادگی کامل داشته و دارد.
ثبت جهانی آئین ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در سال ۱۳۸۹
آئین ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آئین‌های کهن ایرانی ثبت ملی شد و دو سال بعد در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰) در اجلاس سازمان جهانی یونسکو که در کنیا برگزار می‌شد به عنوان نخستین میراث معنوی و بشری و بخشی از تاریخ ایران و سومین پرونده در فهرست جهانی میراث ناملموس به ثبت رسید. جهانیان ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای ایران را ورزشی اخلاقی و آمیخته با هنر و موسیقی است می‌شناسند و تا زمان ثبت‌جهانی آن هیچ رشته ورزشی در جهان نتوانسته بود نام خود را در یونسکو ثبت کند.
معماری خاص محل ورزش زورخانه‌ای(باستانی)، اندازه‌ها و ارتفاع‌ها هندسی ورودی و رختکن، تابلوها و نقاشی‌ها و آیات و دعاها، گود هشت‌ضلعی محل تمرین و ورزش، جایگاه ویژه برای پیشکسوتان و تماشاچیان که از خانواده سادات(خاندان پیامبر اسلام)، تجهیزات موسیقی از ضرب و زنگ و نوای مرشد،آیین‌ها و آداب خاص ورزشکاران از میان‌داری و رخصت‌خواهی تا حماسه‌خوانی و مدح‌خوانی و نمایش درس‌های اخلاقی، گذشت و فداکاری حاکی از اساس فرهنگ ایرانی و اسلامی در این ورزش جهانی است.
در گذشته‌های دور ایران‌زمین به‌جای گود، خندق، به‌جای کباده، چله‌کمان، به‌جای میل، گرز گران و به‌جای سنگ، سپر بوده و این همه نشان از ریشه و هویت پهلوانی و جوانمردی ورزش زورخانه ای دارد
گلریزان از آیین‌هایی است که در پایان این ورزش گروهی انجام می‌شود و پهلوانان، پیشکسوتان و تماشاچیان هر آنچه از توان مالی دارند را بر پارچه‌ای (لنگ) می‌ریزند، این پول به صورت قرض‌الحسنه در اختیار نیازمندان قرار می‌گیرد و اگر روزی تمکن مالی یافتند، قرض خود را برای دستگیری از مستمندی دیگر با گلریزان زورخانه باز می‌گردانند. احترام به کسوت و موی سپید، عزت، غیرت و مردانگی فلسفه رفتاری باستانی‌کاران و ورزشکاران پهلوانی است.
بزرگانی چون محمودبن‌ولی‌الدین خوارزمی (پوریای ولی) پهلوان قرن هشتم قمری و جهان پهلوانان غلامرضا تختی، مصطفی طوسی، ضیاءالدین میرقوامی و عباس زندی پهلوانان دوران معاصر در دامان ورزش زورخانه‌ای پرورش یافته و نامشان همواره بر فراز آسمان ایران زمین می‌درخشد و آوازه جهانی هم یافته است.