به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، روز سه‌شنبه، ۱۲ اردیبهشت و مصادف با سالروز شهادت استاد مرتضی مطهری که به معلم شهید شهره است و درس‌آموزه‌هایش هنوز راهنمای معلمان؛ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و شماری از روسای دانشگاه‌های برتر کشور در دانشگاه شهید بهشتی گردهم آمدند تا در سی‌امین آیین نکوداشت استاد نمونه کشوری از برترین استادان و اعضای هیات علمی سراسر کشور تقدیر کنند.
در این مراسم ضمن معرفی و تقدیر از ۵۲ استاد برتر که توسط مرکز هیأت‌های ممیزه وزارت علوم و بعد از رقابتی سخت انتخاب شده بودند، از ۱۰ نفر آنان خواسته شد در سخنانی کوتاه و فشرده مهم‌ترین مسائل، نکات و دغدغه‌های خود را بیان کنند. کلیدواژه سخنان این اساتید در مجموع اهمیت اثربخشی تحصیل‌کردگان در رفع مشکلات کشور، ضرورت توجه بیشتر به دانشگاه به عنوان نهاد اثرگذار و رفع دغدغه‌های مالی این نهاد، بازنگری برخی قوانین و آیین‌نامه‌ها، تاکید و توجه به فاصله بین دانشگاه و صنعت و توجه به نیروی انسانی حاضر در دانشگاه یعنی استاد و دانشجو بود.
تعدد مراکز مشابه علمی و هدررفت بودجه
سیدمهدی قمصری استاد رشته دامپزشکی دانشگاه تهران به عنوان اولین سخنران در این مراسم به سخنان مقام معظم رهبری در مورد آمایش آموزش عالی اشاره کرد و گفت: تعدد مراکز مشابه و صرف بودجه در حوزه های علمی در این مراکز، موجب پراکندگی منابع مالی و باعث ناکافی بودن اعتبارات در حوزه تحقیقات در مراکز پژوهشی شده است.
این مساله همچنین در فقدان حمایت مالی کافی از طرح ها خود را نشان می دهد؛ درست مانند اینکه آب در دشتی وسیع پخش شود، بدون اینکه حجم آب مستمری به پایین دست برسد. به این شکل اعتبارات در چرخه‌ای معیوب پخش می شود و با کمترین اثر در جامعه همراه است؛ در صورتی که می‌توان این اعتبارات را به شکل بهتری هزینه کرد.
قمصری مساله دیگر را ضرورت اصلاح نظام آموزشی به لحاظ محتوایی و ساختاری برشمرد و گفت: نظام آموزشی باید در دانشگاه و غیر دانشگاه، یعنی مدارس و آموزش و پرورش هم اصلاح شود. توزیع نامناسب و نامتعادل امکانات آموزشی و تمایل خانواده ها به تحصیل فرزندان در دانشگاه هم از دیگر مسائل آموزشی است.
وی بار دیگر با تاکید بر آمایش آموزش عالی و روخوانی بخشی از فرمایش های مقام معظم رهبری اظهار داشت: رشد جمعیت در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ خورشیدی رشد کمی آموزش عالی را به ضرورتی تبدیل کرد. اما حفظ کیفیت همزمان با کمیت ممکن نبود. با عبور جامعه از آن شرایط و کاهش متقاضیان واقعی دانشگاه و اشباع بازار از کارشناسان، بازنگری در رشته های تحصیلی و توزیع جغرافیایی که به شکلی که به حل مشکلات کشور کمک کند، ضرورتی انکارناپذیر است.
مرکزی برای تعامل نهادهای علمی زنان مسلمان تاسیس شود
مریم کوشکی جهرمی استاد دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز نیز بعد از قمصری پشت بلندگو رفت و با تشکر از توجه به فعالیت‌های زنان گفت: دستاوردهای علمی زنان استاد دانشگاه ایرانی و مسلمان به طور کلی در داخل و خارج از کشورهای خود چندان معرفی نشده است.
باید مرکز مطالعاتی وجود داشته باشد که زنان مسلمان در آن مرکز با هم تعامل داشته باشند. ایران می‌تواند در این زمینه فعالیت کند و زنان ایرانی به عنوان الگو و راهبر برای کشورهای اسلامی معرفی شوند. وزارت علوم می‌تواند در این زمینه فعالیت کند.
قدسی محمدی زیارانی استادتمام رشته شیمی آلی دانشگاه الزهرا(س) خود را به عنوان نماینده این دانشگاه معرفی کرد و از وزیر علوم خواست دانشگاه الزهرا(س) را به عنوان تنها دانشگاه زنان ایران به شکلی ویژه حمایت کند. این دانشگاه استادان توانمندی در رشته‌های مختلف به خصوص علوم پایه دارد؛ ولی به زیرساخت‌هایی مانند نوسازی تجهیزات آزمایشگاهی نیاز است.
ضرورت تاسیس رشته‌گرایش‌های جدید
آرش فتاح الحسینی، استاد مهندسی مواد، رییس دانشکده مهندسی دانشگاه بوعلی همدان و پژوهشگر برگزیده سال ۱۴۰۰ نیز بر لزوم تلاش بیشتر برای متوقف کردن مهاجرت استادان جوان تاکید کرد و گفت: مهم‌ترین دلیل مهاجرت این استادان مساله معیشت است.
باید امکان اخذ پایه های تشویقی مرتبط با سرآمدان فرهنگی پژوهشی را از ابتدای خدمت فراهم کنیم. ارتقای جایگاه استاد دانشگاه و تقویت رشته‌های علوم انسانی مانند جامعه شناسی برای حل مشکلات جامعه و تاثیر علم در میان مردم بسیار لازم است.
فتاح‌الحسینی با تاکید بر ورود به حوزه های جدید در انقلاب صنعتی چهارم افزود: مفاهیمی مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و شهر هوشمند از دغدغه های امروز دانشمندان و مراکز علمی و دانشگاهی جهان است و باید با تاسیس رشته‌گرایش‌های جدید این کار را کرد.
این استاد دانشگاه بوعلی همدان سپس به مقوله مقایسه و ارزش‌گذاری بین دو نوع پژوهش یعنی پژوهش‌های بنیادی و پژوهش‌های کاربردی پرداخت و افزود: ضمن اینکه باید بر حل مشکلات روز جامعه تمرکز کرد، نباید از تحقیقات بنیادی هم غافل شد؛ زیرا این پژوهش‌ها به مرجعیت علمی کشور کمک می‌کند.
فاصله بین چرخه تولید علم و تبدیل علم به ثروت
محمدرضا پورمحمدی، استاد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه نیز مهم‌ترین مولفه دوران جدید را تغییر دانست و گفت: در دورانی زندگی می‌کنیم که همه‌چیز هر روز تغییر می‌کند و به همین منوال شاهد تغییر مستمر و نو شدن مفاهیم علمی و فناوری‌های جدید هستیم، قبل از این گفته می‌شد هر پنج سال موضوعات علمی جدید وارد می‌شود و فناوری‌های تازه یک بار مطرح می‌شود. پیش‌بینی می‌شود تا افق ۲۰۵۰ هر سه ماه یک بار شاهد موضوعات و دستاوردهای جدید علمی و فناوری باشیم.
وی دیگر معضلات را فاصله بین چرخه تولید علم و دانش و تبدیل به علم و ثروت، بالابودن نرخ بالای بیکاری بین تحصیل‌کردگان و بالا بودن نرخ مهاجرت استادان دانست و در ادامه پیشنهاداتی را برای حل معضلات بیان کرد.
پورمحمدی افزود: بازتعریف آینده مطلوب دانشگاه‌ها در گرو روندهای جاری و گذشته است. دانشگاه‌های نسل چهارم، تعهدات اجتماعی را در اولویت قرار می‌دهند. انسان‌های دردمند تربیت می کنند، درد جامعه را می‌شناسند و حل می کنند. با چند سده سابقه آموزش عالی در کشور و مراکزی تاریخی مانند جندی شاپور باید به سمت دانشگاه‌های نسل چهارم حرکت کنیم.
اهمیت نیروی انسانی از چاه‌های نفت بیشتر است
رسول رکنی‌زاده استاد فیزیک دانشگاه اصفهان نیز در این مراسم گفت: دانشگاه در گذشته در ایران نقش مشخصی غیر از تربیت نیروی انسانی نداشت. امروز هم بین دانشگاه و صنعت دره عمیقی وجود دارد. صنعت نماد همه بخش‌های جامعه است، در عصر حاضر تسلط فناوری بر همه بخش‌ها اثر گذاشته، ولی ارتباط دانشگاه را با صنعت حل نکرده است. اگر دانشگاه ها عهده دار تربیت نیروی انسانی و خلق نواوری برای صنایع بزرگ شوند، شاید در آینده این دره کاهش یابد.
حفاظت از سرمایه عظیم نیروی انسانی وظیفه دانشگاه است که به آسانی در حال از دست رفتن است. اهمیت نیروی انسانی از چاه‌های نفت مهم‌تر است، اگر برای چاه های نفت سرمایه‌گذاری می‌کنیم برای نیروی انسانی باید بیشتر سرمایه گذاری کنیم. راه حفاظت از نیروی انسانی، اشتغال‌زایی است ولی اشتغال‌زایی تخصصی که برای نیروی دانش‌آموخته مناسب باشد.
استاد دانشگاه اصفهان گفت: عالم کسی است که عهده دار عدالت می‌شود. ولی اجرای آن فرایند پیچیده ای است. در شرایطی هستیم که توسعه نظام صنعتی منجر به فاصله طبقاتی زیاد شده است و از پیامدهای رشد صنعتی بی‌توجهی به نظام ارزش ها است و راه حل برون رفت از این وضعیت به عهده دانشگاه است. اگر دانشگاه با دانش پژوهی به سمت خردورزی برود، ممکن است بتواند ارزش‌ها را در نظام صنعتی بازسازی کند.
مدیران دانشگاه باید مدیریت بحران بدانند
عبدالله آقایی استاد مهندسی صنایع از دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی نیز به دلایل بالابودن نرخ بیکاری میان دانش‌آموخته‌ها پرداخت و گفت: ارتباط دانشگاه و صنعت به درستی انجام نمی‌شود. دانشجوها بیکار هستند و دلیل آن نداشتن مهارت است. توسعه نیروی انسانی به چهار عامل بستگی دارد؛ هوش، تحصیلات، مهارت و انگیزه که عامل مهارت در دانشگاه‌های ما نیست.
وی ادامه داد: امروز کشور را گران اداره می کنیم، دانشگاه هم مشکلاتی دارند که به همین شکل نمی‌تواند مشکلات را حل کند. آزمایشگاه آموزشی دانشگاه مشکل دارد و به دلیل مسائل مالی نمی توان هر سال آزمایشگاه را به روز کرد؛ باید با کمک صنعت مسائل را حل کند که چون ارتباط قوی ندارد، این کار نیز ممکن نیست.
دانشگاه سیستم پیچیده‌ای است، مدیران در دانشگاه باید دوره‌های جدید بگذرانند. برای نمونه در اعتراضات مهرماه ۱۴۰۱ مدیران باید می‌دانستند در بحران چطور رفتار کنند، نیاز به مدیریت بحران داریم. باید مرکزی برای بازآموزی مدیران دانشگاه در وزارت علوم تاسیس شود.
وی افزود: برنامه محور بودن بسیار مهم است، در حالی که دانشگاه ها اکنون سلیقه ای کار می کنند. صرف بودجه فرهنگی برای امور فرهنگی در اغلب دانشگاه ها با بی توجهی روبرو است و بودجه فرهنگی به جای خود هزینه نمی شود.
دانشگاه شریف به چه شهره است؟
سیدشهاب‌الدین آیت اللهی استاد مهندسی شیمی دانشکده مهندسی شیمی و نفت دانشگاه صنعتی شریف به بحث مهاجرت در این دانشگاه و همچنین اعتراضات مهر ماه گذشته در این نهاد آموزشی پرداخت.
وی ادامه داد: افراد دلایل خاص و مختلفی برای این اعتراضات داشتند، اما باید بدانیم کسانی‌که منتقد هستند، از هر جنس بنای ماندن در کشور دارند و باید آنها را دریابیم. دانشجوی امروز نگران مسائل بین المللی، جنگ، محیط زیست و مسائل دنیاست و خود را بین المللی می بیند؛ باید بتوانیم به این مسائل در ذهن آنها پاسخ دهیم.
فناوری نرم (علوم انسانی) باید با فناوری سخت توسعه یابد
ابراهیم برزگر استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی نیز علوم انسانی را از جمله فناوری های نرم دانست و گفت: فناوری‌های نرم و سخت (فناوری‌های فنی وعلوم پایه) باید با هم حرکت کنند. هر فناوری چه کارخانه چه ماشین چه فناوری ارتباطات، پیامدهای ارزشی و انسانی دارد. در صورتی که فناوری نرم عقب افتد، به فاجعه منجر می شود که این امر در غرب رخ داد. جنگ جهانی اول و دوم نتیجه پیش افتادن فناوری سخت در علوم پایه و عقب افتادن فناوری نرم بود. حرکت و رشد فناوری های نرم و سخت باید متناسب و متوازن باشد.
وی افزود: بسیاری از مشکلات یا خاستگاه علوم انسانی دارند یا ریشه آنها در علوم انسانی است، ولی حل آن به همکاری بین رشته ای نیاز است و نیازمند سازوکارهایی که بین این دو رشته ایجاد شود.
سیدمحمدعلی رضوی، استاد صنایع غذایی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: دانشگاه ها با وضعیت فعلی اعتباری نمی توانند سراغ طرح های پژوهشی و نگهداری تاسیسات و زیرساخت‌ها بروند؛ زیرا باید دنبال اعتبارات تخصصی باشند.
وی ادامه داد: دانشگاه امروز هم باید جوابگوی نیازهای جامعه باشد و هم از قافله رشد علم عقب نماند. برای تحقق این امر دانشگاه‌ها به ویژه دانشگاه‌های مرجع باید بیشتر به ماموریت گرایی توجه کنند. دانشگاه ها باید نیازمحور و پژوهش محور باید باشند و نه اینکه استادی بر اساس برنامه های خود تحقیق کند.