به گزارش روز پنجشنبه ایرنا از سایت تحلیلی دیپلمات، هند به عنوان رئیس سازمان همکاری شانگهای(SCO) در سال جاری میلادی میزبان مجموعه‌ای از نشست هاست تا اجلاس پایانی با حضور روسای جمهور و نخست وزیران در در ۳ تا ۴ ژوئیه (۱۳ و ۱۴ خرداد) در این کشور برگزار شود. نشست وزرای دفاع سازمان همکاری شانگهای هفته گذشته به پایان رسید در حالی که قرار است نشست وزیران خارجه در تاریخ ۴ تا ۵ می (۱۴ و ۱۵ اردیبهشت) برگزار شود.
هند عضویت خود در سازمان همکاری شانگهای را وسیله ای برای افزایش تعاملات با منطقه اوراسیا می داند، با این حال، مشارکت هند در این گروه با محدودیت‌های بسیاری همراه است. نخست، اختلافات با چین و پاکستان فضای کمی برای ابراز قدرت هند در این گروه باقی می گذارد، این موضوع در نشست وزیران دفاع، میان وزیر دفاع هند و چین به وضوح مشاهده شد.
در مورد پاکستان، «خواجه آصف»، وزیر دفاع این کشور نه تنها به هند سفر نکرد، بلکه با وجود هماهنگی و اخبار اعلام شده، به صورت مجازی نیز در این نشست شرکت نکرد. در عوض، یک نماینده از دفتر نخست وزیر پاکستان، «مالک احمد خان»، به صورت مجازی در این نشست شرکت کرد. در این دیدار، سینگ صریحاً خواستار از بین بردن تروریسم به هر شکل و پاسخگویی به کسانی شد که به چنین فعالیت‌هایی کمک می‌کنند یا از آنها حمایت مالی می‌کنند. تحلیلگران معتقدند اظهارات سینگ متوجه پاکستان بوده است.
شکاف بین هند از یک طرف و چین و پاکستان از سوی دیگر بعید است که به توافقی در زمان نزدیک منتهی شود زیرا دیدگاه های این سه کشور در مورد مسائل استراتژیک و امنیتی متفاوت است.
روسیه و چین در ابتدا قدرت های پیشرو در سازمان همکاری شانگهای بودند، با این حال، قدرت نسبی روسیه در دو دهه گذشته کمرنگ شده است. این موضوع سازمان همکاری شانگهای را به یک پلتفرم تحت سلطه چین تبدیل کرده است.
به گفته «سی راجا موهان»، کارشناس ارشد موسسه سیاست جامعه آسیا، تعامل دهلی نو با سازمان همکاری شانگهای مبتنی بر اولویت روسیه و حمایت مسکو از منافع منطقه ای هند بود. هند، روسیه قوی و مستقل را ترجیح می دهد اما در حال حاضر روسیه شریک کوچک چین و در تلاش برای حفظ نفوذ در منطقه است، این تحولات نقش هند در سازمان همکاری شانگهای را بیشتر محدود می کند.
علاوه بر این، مشارکت در سازمان همکاری شانگهای با سیاست خارجی گسترده تر هند همخوانی ندارد، دیدگاه هند، چندجانبه گرایی با هدف مقابله با نفوذ فزاینده چین در همسایگی هند و فراتر از آن است. به همین دلیل هند نه تنها گسترش نفوذ خود در خاورمیانه، آفریقا و آسیای جنوب شرقی را تسریع کرده است، بلکه مشارکت استراتژیک با کشورهای غربی را نیز قوت بخشیده است. هند به همراه ایالات متحده، ژاپن و استرالیا برای مقابله با نفوذ چین در احیاء و شرکت در کواد نیز فعال بود.
در مقابل، سازمان همکاری شانگهای نه تنها یک پیمان تحت سلطه چین است، بلکه ذاتاً دارای ویژگی ضدغربی است. سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۰۱ به عنوان مقابله با غرب به طور کلی و ایالات متحده به طور خاص تشکیل شد. علاوه بر این، ایران قرار است به عنوان یک عضو به سازمان همکاری شانگهای بپیوندد و بلاروس نیز احتمالاً ایران را دنبال خواهد کرد و بدین ترتیب شخصیت ضدغربی سازمان همکاری شانگهای تقویت خواهد شد. این موضوع هند را به یک کشور منزوی تبدیل می کند، زیرا دیدگاه جمعی سازمان همکاری شانگهای ضدغرب و در تقابل با اهداف هند باقی خواهد ماند.
در نهایت، هند ممکن است حتی به سازمان همکاری شانگهای نیاز نداشته باشد. هند از روابط نزدیک با روسیه و کشورهای آسیای مرکزی مستقل از این گروه برخوردار است. هند روابط چند دهه ای با روسیه دارد و مسکو همچنان تامین کننده اصلی تسلیحات برای دهلی نو است. حتی پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین و به رغم داشتن روابط قوی با غرب، هند در برابر محکوم کردن روسیه مقاومت کرده است. دهلی نو، روابط خود را با مسکو و غرب متعادل کرده و این موضوع بر روابط دوجانبه هند و روسیه بی‌تأثیر بوده است، این در حالی است که در طول یک سال گذشته، تعاملات هند با غرب به طور همزمان افزایش یافته است.
به همین ترتیب، هند روابط خود را با آسیای مرکزی تعمیق بخشیده است و با موفقیت مکانیسم های بنیادینی برای تعامل با این منطقه ایجاد کرده است، گفتگوی هند و آسیای مرکزی و اجلاس هند و آسیای مرکزی، نکات برجسته تعامل بین دهلی نو و کشورهای آسیای مرکزی هستند، هند همچنین از طریق نشست میان مشاوران امنیت ملی همه کشورها و از طریق گروه کاری مشترک هند و آسیای مرکزی، در مورد افغانستان با آسیای مرکزی تعامل دارد.
این بدان معناست که روابط هند با روسیه و آسیای مرکزی مستقل از سازمان همکاری شانگهای به خوبی در حال توسعه است و صرف نظر از ارتباط هند با این گروه تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت.
بعید است که سازمان همکاری شانگهای به وجهه هند در سیاست جهانی اضافه کند، دو قطبی شدن فزاینده بین غرب از یک طرف و روسیه و چین از سوی دیگر می تواند منجر به این شود که هند در آینده حداقل در رابطه با تعامل با سازمان همکاری شانگهای مجبور به انتخاب شود.