حسن وحید روز یکشنبه در دومین روز کارگاه ملی ارایه نتایج و دستاوردهای پروژه پایش حوزه های آبخیز معرف زوجی کشور به میزبانی همدان بیان کرد: همچنین مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی ۳۰ میلیون هکتار، وسعت کانون های بحرانی ۱۴ میلیون هکتار، مساحت کانون های گرد و غبار خارجی ۲۷۰ میلیون هکتار، مساحت اقدامات اجرایی طرح های بیابان زدایی ۸.۸ میلیون هکتار و مساحت اراضی واجد طرح های مطالعاتی بیابان ۹.۲میلیون هکتار است.
وی اظهار داشت: بعد از ۲ چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین، بیابان زایی بعنوان سومین چالش مهم جامعه جهانی در قرن ۲۱ مطرح است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: بر اساس گزارش سازمان های بین المللی یک ششم جمعیت، سه چهارم اراضی خشک و یک سوم خشکی های جهان به مساحت پنج میلیارد هکتار در ۱۱۰ کشور جهان در معرض پدیده بیابان زایی است.
وحید ادامه داد: تهدید تخریب ۷۳ درصد کل مراتع جهان به مساحت ۳.۳ میلیارد هکتار، کاهش توان تولید خاک در ۴۷ درصد مناطق خشک جهان، غیر قابل استفاده شدن ۵۰ تا ۷۰ هزار کیلومترمربع اراضی حاصلخیز در سال و بالغ بر ۴۲ میلیارد دلار خسارت سالانه به محصولات کشاورزی همراه با اثرات بسیار وسیع و گسترده اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی به ویژه فقر گسترده و تخریب منابع پایه به عنوان تنها بخشی از آثار و پیامدهای جهانی پدیده بیابانزایی محسوب می شود.
وی اظهار داشت: بیابانزایی به مفهوم تخریب سرزمین یا کاهش توان تولید بیولوژیک اراضی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب تحت تأثیر ۲ دسته عوامل محیطی و انسانی است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: در بین عوامل محیطی عامل اقلیمی با پارامترهایی همچون زمان و میزان نامناسب بارندگی، تبخیر بالا، فراوانی و سرعت زیاد باد و استمرار خشکسالی ها، گستردگی مناطق با اقلیم خشک و فرا خشک و عامل زمین شناسی با پارامترهایی چون وجود سازندهای شور، قلیایی، تبخیری و حساس به فرسایش و همچنین بلایای طبیعی همچون لغزش و رانش زمین و سیل از مهم ترین عوامل محیطی بیابانزا محسوب می شود.
مراتع کشور جوابگوی ۳۵ میلیون واحد دامی است
وحید به بیان تاثیر بهره برداری مفرط و خشکسالی بر تولید مراتع پرداخت و ادامه داد: بررسی میانگین ۱۰ ساله اخیر گویای این است که میزان تولید علوفه به طور میانگین به ۲۱.۴ میلیون تن در سال می رسد.
وی با بیان اینکه در شرایط نرمال بارندگی تولید علوفه قابل برداشت به ۱۰.۷ میلیون تن مجاز در سال می رسد افزود: تولید علوفه قابل برداشت فعلی با توجه به خشکسالی ۷.۶ میلیون تن است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اظهار داشت: نسبت جمعیت کشور به مرتع ۲۰۰ هزار خانوار عشایری با جمعیت ۱.۳ میلیون نفر است و خانوار عشایری ۴۲ درصد گوشت قرمز کشور را تولید می کنند.
وحید گفت: تبیین و تحلیل وضع موجود مراتع کشور گویای این است که در حال حاضر ۸۶ میلیون واحد دامی در عرصه های منابع طبیعی کشور وجود دارد که از این میزان حدود ۷۶میلیون واحد دامی متکی به مراتع هستند.
وی افزود: به طوریکه با توجه به میزان تولید علوفه مراتع، این میزان تولید تنها جوابگوی ۳۵ میلیون واحد دامی در مدت هفت ماه از سال است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: بدین ترتیب بهره برداری بیش از ۲.۲ برابر ظرفیت مجاز از مراتع کشور یکی از عوامل از بین رفتن پوشش گیاهی، تشدید فرسایش خاک و تخریب سرزمین محسوب می‌شود.
تخریب سالانه یک میلیون هکتار زمین در کشور
وحید گفت: بر اساس آخرین مطالعات صورت گرفته در کشور در سال ۹۸ مشخص شد ۳۰ میلیون هکتار به طور مستقیم تحت تاثیر فرسایش بادی در کشور بوده که از این سطح ۱۴ میلیون هکتار به منابع زیستی و اقتصادی کشور افزون بر ۶۰۰ میلیون دلار در سال خسارت مستقیم وارد می کند.
وی ادامه داد: همچنین طبق ارزیابی میدانی، سالانه نرخ تخریب سرزمین در کشور یک میلیون هکتار برآورد شد که جهت خنثی سازی روند آن ضرورت دارد سالانه به همین میزان از این اراضی مورد اقدامات مدیریتی و بیابان زایی قرار گیرد.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، تغییر کاربری، افت آب های زیرزمینی، تامین نکردن حقابه دشت های سیلابی مناطق بیابانی، فرونشست زمین و پیامدهای تغییر اقلیم از جمله تشدید خشکسالی را از عوامل گسترش بیابان زایی در ایران است.
وحید، چاره کار را مدیریت جامع حوزه آبخیز، اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری تهیه طرح های چند منظوره منابع طبیعی و احاله مدیریت مراتع به بهره برداران، احیاء بیابان ها و کنترل کانون های بحران و در نهایت مشارکت همگانی در مدیریت منابع طبیعی دانست.
وی با بیان اینکه مدیریت جامع حوزه های آبخیز با محوریت «مدیریت مشارکتی» رویکرد نوین سازمان در حکمرانی سرزمین است، افزود: برنامه مردمی سازی، با تجدیدنظر راهبردی در نظام حکمرانی منابع طبیعی و ارائه نقشه راه مدیریت پایدار به منظور گسترش فعالیت های مردم پایه در حوزه های مختلف اجرایی از جمله آبخیزداری، آبخوانداری، مرتع و بیابان در واحدها و سامان های عرفی در حال تدوین نهایی است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، رویکرد های این طرح را جامع نگری، اصلاح رویکردها با اقتصادی کردن طرح ها و فعال سازی ظرفیت های بهره برداری پایدار برشمرد.
وحید، همچنین ارتقای تسهیل در مشارکت مردم با تقویت انسجام سازمانی و سطح هماهنگی بین دستگاه ها و ارگان های دخیل و توسعه ساختارهای مردم نهاد با ایجاد شبکه ملی تعاون منابع طبیعی را مورد تاکید قرار داد.
وی گفت: شبکه مردمی منابع طبیعی در سطح ۴۲ هزار و ۶۶۲ سامان عرفی، ۴۳۰ شهرستان، ۳۱ استان در قالب تعاونی های فراگیر و اتحادیه های استانی و ملی با عضویت بهره برداران ذیحق با ضریب نفوذ ۱۰۰ درصد در سطح کشور تکمیل شود.
وی افزود: در حال حاضر صندوق در ۱۳ استان با عضویت ۳۱۲ تعاونی و ۱۸ اتحادیه با سرمایه ۶۰ میلیارد تومان شکل گرفته است و در این برنامه صندوق های منابع طبیعی در همه استان ها تشکیل و سهم دولت در این صندوق ها تامین و سازوکار تامین مالی مردمی طرح های منابع طبیعی است.
کارگاه ملی ارایه نتایج و دستاوردهای پروژه پایش حوزه های آبخیز معرف زوجی کشور با حضور کارشناسان آبخیزداری ۱۳ استان به میزبانی همدان از روز گذشته آغاز شده و تا فردا دوشنبه ادامه دارد.