فسیل ۱۰۰ میلیاردی شد و در حالی عنوان پرطمطراق پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران را به‌دست آورد که نه فقط از نظر زیبایی‌شناسی هنری و فرم‌شناسی سینمایی بلکه اثری از محتوای فرهنگی قابل توجه نیز در فیلم دیده نمی‌شود تا پر فروش‌ترین فیلم سینمای ایران فقط به صِرف سرگرم‌کردن و خنداندن به هر شکل ممکن، ۱۰۰ میلیاردی شود. به هر شکل، از این نظر که فیلم ملغمه‌ای از ژانرها و گونه‌های مختلف سینمایی است؛ گاهی کمدی می‌شود، گاهی ملودرام است، گاهی حال و هوای اکشن می‌گیرد در حالی که ادعای تاریخی نوستالوژیک بودن دارد!
در تحلیل پدیده فسیل و فروش ۱۰۰ میلیاردی‌اش تحلیل‌های متنی و فرامتنی، سیاسی و جامعه‌شناسی مختلفی می‌توان متصور شد، نبودن سرگرمی مفرحِ دیگری چون سینما و تراژیک بودن فضای جامعه و نیاز به فیلم کمیک، از نخستین دلایل اقبال به این فیلم است در حالی که برخی نیز سقوط ذائقه عمومی مردم از کمدی‌های با کیفیتی چون «اجاره نشین‌ها» به آثار سطحی‌تری چون فسیل، انفرادی، دینامیت و... را عامل این اقبال عنوان می‌کنند.
نکته مهم دیگر در تحلیل فروش فیلم‌ها که در بیشتر موارد باعث کج‌فهمی و ابهام در افکار عمومی شده این است که معیار درست بررسی فروش یک فیلم و اقبال مخاطبان، تعداد تماشاگران فیلم است نه مبلغ اعلام شده از فروش بلیط در گیشه سینماها زیرا تفاوت بهای بلیط به طور آشکار باعث بالا رفتن فروش خواهد شد در حالی که لزوما تعداد بییندگان آن فیلم شاید بیشتر نباشد. برای مثال فیلم عقاب‌ها با بیش از ۸ میلیون مخاطب در سال ۱۳۶۴ در صورت احتساب بلیط ۵۰ هزار تومانی نزدیک ۴۰۰ میلیارد می‌فروخت حال آنکه فسیل با ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر پرفروش‌ترین فیلم اعلام شده است!
پدیده فسیل که قطعا در ادامه روند انفرادی، دینامیت، بخارست و... شکل گرفته به مُسکِنی می‌ماند که اگرچه ممکن است در کوتاه مدت باعث خوشحالی مردم، رضایت سینماداران و ثروتمندشدن عوامل فیلم شود اما در درازمدت آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سینمای بدنه ایران خواهد زد. سینمایی که بدون شک به دلیل حمایت‌های بی‌دریغ دولتی تا به حال توانسته دوام بیاورد و مشخص نیست بدون حمایت‌های مالی نهادها و سازمان‌های حاکمیتی و دولتی به چه سمت و سویی خواهد رفت. مساله دیگر مبتلا به به این فیلم، جریانی است که احتمالا پس از اکران موفق و پرفروش آن شکل خواهد داد و فیلمسازان زیادی را به طمع ساختن چنین فیلم هایی و تداوم مکتب «فسیلیسم» خواهد کشاند، اپیدمی ساخت کمدی در سال‌های اخیر پر رنگ بوده اما به نظر می‌رسد موفقیت فسیل فصل تازه‌ای برای ساختن چنین آثاری خواهد بود که نه‌تنها ذائقه‌ساز نیستند بلکه در بلندمدت ذائقه‌سوز نیز خواهد بود.
درباره فیلم
فسیل به کارگردانی «کریم امینی» نویسندگی «حمزه صالحی» و تهیه‌کنندگی «سید ابراهیم عامریان» محصول سال ۱۴۰۱ است. فسیل پس از حدود پنج هفته از شروع اکران و با فروش بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان، پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران لقب گرفته است.
درباره کارگردان
کریم امینی بازیگر پیشین و کارگردان کنونی سینمای ایران، سومین تجربه فیلم‌سازی خود را با فسیل تجربه کرد. خسرو محمدامینی پدربزرگ امینی از بازیگران شناخته‌شده تئاتر بود. او تحت‌تأثیر پدربزرگ به هنر تئاتر، سینما و بازیگری علاقمند شد. سال ۱۳۹۲ با فیلم سینمایی «خواب‌زده‌ها» سینما را تجربه کرد اما حضورش در سریال «پرده‌نشین» باعث شهرتش شد. امینی که سابقه بیشتری در بازیگری دارد در فیلم‌های سینمایی «پاسیو»، «اگزما»، «ایتالیا ایتالیا»، «آب‌نبات چوبی»، «نیمه‌شب اتفاق افتاد»، «پیاده» و سریال‌های «روزگار»، «دیگری»، «عقیق»، «تعبیر وارونه یک رویا»، «باغ بی‌روزنه «و «سارقان روح» نیز نقش‌آفرینی کرده است. فیلم‌های سینمایی «دشمن زن» و «گربه سیاه» از ساخته‌های او هستند. فروش این دو فیلم توفیق زیادی در گیشه کسب نکرد به همن دلیل بود که ۱۰۰ میلیاردی‌شدن فسیل تعجب‌برانگیز و کریم امینی به پدیده این روزهای سینمای ایران بدل شد.
۱. بلیط ۶۰ هزار تومانی!
بدون شک، از اصلی‌ترین عوامل فروش ۱۰۰ میلیاردی فیلم فسیل، افزایش قیمت بلیط تا سقف ۶۰ هزار تومان در پردیس‌های سینمایی درجه یک همچون سینما آزادی، پردیس ملت و پردیس سینمایی کوروش تهران است که سبب‌شده با نسبت قابل توجهی فروش همه فیلم‌های امسال افزایش قابل توجهی پیدا کند. در اینجا نکته مهم، تعداد تماشاگر است که عامل دقیق‌تری برای سنجش اقبال عمومی فیلم‌ها به شمار می‌آید.
در میان پربیینده‌ترین و نه لزوما پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران می‌توان به ترتیب به «عقاب‌ها»، «افعی»، «اخراجی‌ها» و «هزارپا» اشاره کرد. فیلم سینمایی «عقاب ها» با ۸.۶ میلیون نفر بیننده به عنوان پربیننده‌ترین فیلم دهه ۶۰، فیلم «افعی» با ۶.۳ میلیون نفر بیننده به عنوان پربیننده‌ترین فیلم دهه ۷۰، فیلم «اخراجی‌ها ۲» با ۵.۳ میلیون نفر بیننده به عنوان پربیننده‌ترین فیلم دهه ۸۰ و «هزارپا» با ۴.۲ میلیون نفر بیننده به عنوان پربیننده‌ترین فیلم دهه ۹۰ جزء فیلم‌های رکورد دار سینمای ایران به شمار می‌آیند و حالا «فسیل» تلاش دارد تا رکورد پربیننده‌ترین فیلم این دهه را از آن خود کند.
فیلم سینمایی «فسیل» در هفته گذشته با ۱۷ میلیاد و ۶۲۰ میلیون تومان و ۴۲۰ هزار تماشاگر، نخستین فیلم صد میلیاردی سینمای ایران شد. «فسیل» از نظر تعداد بیینده تا به حال ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار مخاطب جذب کرده که فاصله زیادی با پربیننده‌ترین فیلم‌های سینمای ایران دارد.
در دو جدول زیر، پربیینده‌ترین و پرفروش‌ترین فیلیم‌های سینمای ایران بعد انقلاب مورد مقایسه قرار گرفته است:
۲. ژانر کمدی
بررسی ۵۰ فیلم پرفروش سینمای ایران بعد از انقلاب نشان می‌دهد بیش از نیمی از فیلم‌های پرفروش سینمای ایران به ژانر کمدی مربوط است تا بتوان ادعا کرد پرسودترین و کم‌ریسک‌ترین گونه سینمایی در سینمای بعد انقلاب، سینمای ایران است که هم سینماداران، هم سینماگران و هم عموم مردم به این ژانر علاقه‌مند و از آن استقبال کنند.
کریم امینی پس از دو فیلم نه چندان موفق در گونه اجتماعی و ملودرام در گیشه، به سراغ ژانر محبوب ایرانیان رفت تا با توسل به این گونه محبوب و سودآور، شانس خود را برای سومین فیلم خود امتحان کند که از قضا و با توجه به برخی عوامل مختلف، موفق به کسب پرفروش‌ترین کارگردان سینمای ایران شود، عنوانی که حتی خوش‌بین‌ترین طرفداران فیلم نیز به آن اعتقاد و باور نداشتند اما امینی موفق به این مهم شد.
۳. کستینگ و عوامل
انتخاب بازیگران فیلم سینمایی فسیل یکی از برگ‌برنده‌های این اثر در جذب مخاطب و فروش میلیاردی آن بوده است. حضور بازیگران طنز امتحان پس داده همچون «هادی کاظمی»، «ایمان صفا»، «غلامرضا نیکخواه»، «امید روحانی»، «بابک کریمی» و به‌ویژه «بهرام افشاری» سبب‌شده بازی‌ها و موقعیت‌های کمیک تا حدی باورپذیر و با مخاطب عام ارتباط برقرار کنند.
بهرام افشاری از توانمندترین بازیگران سال‌های اخیر سینمای ایران در ژانر کمدی و غیرکمدی بوده که اگرچه با تاخیر وارد سینما شد اما توانست جایگاهش را به سرعت، همچون برخی دیگر از چهره‌های تئاتری، در سینما به دست آورد و موفقیت فیلم فسیل به طور حتم مدیون بازی تاثیرگذار و جذاب افشاری در نقش «اسماعیل عمویی» بوده است.
حضور افشاری در چهار فیلم از ۵۰ فیلم اول پرفروش سینمای ایران یعنی «فسیل»، «سگ‌بند»، «رحمان ۱۴۰۰» و «چشم و گوش بسته»، نام او را جزو پول‌سازترین بازیگران این سال‌های سینمای ایران معرفی کرده به گونه‌ای که می‌توان حضور وی را یکی از تضمین‌های فروش فیلم قلمداد کرد زیرا مجموع این سه فیلم در حدود ۱۸۰ میلیارد تومان فروخته است.
۴. موزیکال و نوستالژیک
گونه موزیکال، یکی دیگر از گونه‌های محبوب در سینمای ایران و جهان است که سازندگان فسیل از این تمهید نیز برای جذب مخاطب خود استفاده کردند. اشاره به برخی آهنگ‌ها و خوانندگان نوستالژیک و خاطره‌انگیز در فیلم فسیل باعث ایجاد همراهی و همدلی بیشتر تماشاگران شده است اما آنچه مورد واکنش برخی از هنرمندان و اهالی رسانه شده، ادعایی بود که کارگردان فیلم مطرح کرد.
برای نمونه اکبر عبدی به حرف‌های کریم امینی در این باره واکنش تندی نشان داد که در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است. او گفت: «چرا کارگردان این فیلم دهانش را پر می‌کند و می‌گوید، «فسیل» نوستالژیک‌ترین فیلم کمدی تاریخ سینمای ایران است. این درست است؟ این‌همه اساتید فیلمساز کمدی از قبل انقلاب تا اکنون، بازیگران بزرگ این حوزه مثل پرویز پرستویی، رضا عطاران و همه ما تا الان کاهگل لگد می‌کردیم... آن‌وقت فیلم «فسیل»، متر و معیار سینمای کمدی ایران است؟»
او با اشاره به فیلم «اجاره‌نشین‌ها»ی داریوش مهرجویی، معیاری برای تشخیص کمدی ایده‌آل ارائه می‌دهد و آن را به‌عنوان یک نوستالژی هنرمندانه معرفی می‌کند.
در هر حال، فسیل نوستالژیک‌ترین فیلم سینمای ایران باشد یا نباشد، ایده بازنمایی سال‌های پیش و بعد انقلاب، اتفاقی است که نخستین‌بار توسط «سامان مقدم» در فیلم «نهنگ عنبر» به تصویر کشیده شد و همان زمان هم بسیار مورد توجه عموم مردم قرار گرفت. این بار کریم امینی با همان ایده و اضافه‌کردن برخی شخصیت‌های سیاسی و هنری به فیلم از فرمول نوستالژیک سامان مقدم استفاده کرده است.
۵. اقبال عمومی به سینما رفتن
دلیل دیگر استقبال از فسیل را باید به حال و هوای جامعه و عوامل جامعه‌شناسانه و روان‌شناسانه مربوط دانست. پس از چند ماه درگیری و ناآرامی از اواسط سال ۱۴۰۱، گویی سال جدید خورشیدی فضای تازه‌ای برای مردم ایران بود و سینما مفرح‌ترین و در عین حال به صرفه‌ترین سرگرمی و تفریح؛ زیرا آمارها در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد رکورد سینما رفتن از زمان شیوع کرونا تا به حال در سال ۱۴۰۲ شکسته شده است و پایان یافتن کرونا و ناآرامی‌ها و فراهم آمدن فضای آرامش در جامعه، مردم را به صرافت سینما رفتن انداخته و چه چیزی بهتر از یک کمدی موزیکال به نام فسیل که از قضا رقیب جدی هم در مجموع فیلم‌های اکران شده نوروزی ۱۴۰۱ در کنار خود نمی‌دید تا نخستین گام در فتح گیشه را از پایان سال ۱۴۰۱ و نوروز ۱۴۰۲ محکم بردارد.
۶. اقبال سینماداران و حکمرانان به سینما رفتن
علاوه بر مردم، سینماداران و حکمرانان نیز از اکران فیلم فسیل استقبال کردند زیرا به طور عمده فیلم‌های کمدی رونق خوبی به گیشه سینماها می‌دهند و سینمادارن نیز برای افزایش درآمد خود، سالن‌های بیشتری را به این نوع فیلم‌ها اختصاص می‌دهند؛ درباره فسیل نیز این مهم اتفاق افتاد و بهترین پردیس‌های سینمایی، مناسب‌ترین و بیشترین سانس‌های خود را به فسیل اختصاص دادند تا علاوه بر بالارفتن فروش فیلم‌ها، رونق و عادت سینما رفتن و فیلم دیدن در مردم احیا شود. همین تمهید برای سیاست‌گذاران نیز جواب داد و برای ترغیب مردم برای فیلم‌دیدن و عوض‌شدن فضای تراژیک جامعه، از کلیت فیلم حمایت‌هایی کردند.