خسارت سیل به کشاورزی خراسان‌شمالی و ضرورت مدیریت خطر پذیری

خراسان شمالی بار دیگر در معرض بحرانی طبیعی قرار گرفت و این‌بار بارش باران در هفتم و هشتم اردیبهشت ماه خسارت زیادی را بر دست دولت و کشاورزان منطقه گذاشت.

بارانی که در طی ۲ روز حجمی از سیلاب را روانه شهر کاسه ای بجنورد کرد و سبب آبگرفتگی منازل در نقاط شهری و روستایی شهرستان شد به طوری که بر اساس اعلام شهرداری، ۴۰۰ منزل در مرکز استان دچار آبگرفتگی شد.

اما کشاورزی که مزیت اصلی اقتصاد این استان را تشکیل می دهد در این سیل بیشترین خسارت را دید و کشاورزانی که سال های اخیر با پدیده خشکسالی دست و پنجه نرم می کردند اینک در معرض تهدیدی دیگر قرار داشتند و از زمین و هوا برای آنها مشکلات تراشیده شد.

حدود ۴۰۰ هزار هکتار عرصه کشاورزی استان شامل ۳۰۰ هزار هکتار زراعی و مابقی باغی همواره در معرض بحران های طبیعی قرار دارند و در این سیل نیز حدود ۶ هزار هکتار اراضی کشاورزی دچار خسارت ناشی از این سیلاب شد.

این سیلاب در مجموع حدود ۵۶۴ میلیارد تومان خسارت در بخش کشاورزی و دامداری خراسان شمالی بر جا گذاشت و مسوولان در صدد برنامه ریزی برای جبران این خسارت هستند.

به تازگی آماری از مدیریت بحران استانداری خراسان شمالی به دست ایرنا رسیده است که موقعیت و آسیب های ناشی از بحران های این استان را در بحران سیل اخیر به خوبی نمایان می کند.

با نگاه اجمالی به موقعیت اقتصادی خراسان شمالی اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد و معیشت این خطه مشهود می شود چرا که حدود ۴۰۰ هزار هکتار عرصه کشاورزی این استان است و بیش از ۸۰ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی در این حوزه فعالیت می کنند و سهم این بخش استان ۱.۱ درصد از تولید ناخالص بخش کشاورزی کشور است که مهمترین حوزه تولیدی استان به شمار می رود.

با این حساب هرگونه خسارت به این بخش بر معیشت و زندگی مردم ارتباط مستقیم دارد اما متاسفانه این بخش در طی سال های گذشته بیشترین آسیب را متحمل شده است.

بر اساس داده های جدول فوق؛ ۷۰۹ هکتار از اراضی دیم، چهار هزار و ۲۶۷ هکتار اراضی آبی و ۷۹۸ هکتار از اراضی باغی در این سیر دچار خسارت شدند که تنها ۳۵۰ هکتار از اراضی باغی و پنج هزار و ۱۲۵ هکتار اراضی دیم بیمه بود و این مطلب گواه این است که در بخش بیمه کشاورزی در منطقه بحران خیز خراسان شمالی فعالیت خوبی انجام نشده است.

داده های این جدول حاکی از این است که اراضی باغی با بیش از ۶۹ میلیارد تومان بیشترین خسارت را متحمل شده است و اراضی آبی با ۲۸ میلیارد تومان و اراضی دیم در حدود ۹ میلیارد بیشترین خسارت را دیده اند.

اگرچه دولت با ارایه تسهیلات و اقدامات موثر تمام توان و امکانات خود را به طور ملموس، مستمر و پیگیر برای جبران خسارات و مدیریت بحران در مناطق سیل زده و آسیب دیده به کار گرفت ولی در این بخش نباید از پوشش ضعیف شرکت های بیمه ای در بخش کشاورزی غافل شد و ضرورت دارد بار دیگر در این زمینه تجدیدنظر و چتر بیمه را گسترش داد.

از طرفی کارشناسان امر اجرای طرح اصلاح الگوی کشت را سدی در برابر حوادث می دانند چرا که نوع کشت گیاهان، ارقام و زمان کشت را مشخص می کند و کشاورز از این ناحیه خسارت کمتری می بیند.

خراسان شمالی با دارا بودن بیش از ۲ میلیون راس دام سبک و حدود ۸۰ هزار راس دام سنگین قطب دامپروری کشور محسوب می شود و معیشت بسیاری از مردم به این بخش گره خورده است اما زندگی این تولید کنندگان این روزها دستخوش خشکسالی قرار گرفته و همراه با گرانی نهاده های دامی دغدغه این قشر را افزایش داده است.

دیگر تولید گوشت قرمز در دامداری‌های سنتی این استان صرفه اقتصادی ندارد چرا که ضریب تبدیل خوراک به گوشت از فروش پیشی گرفته است اما سیل بعنوان خطری نام آشنا نیز برای این قشر دامدار در حکم حمله گرگ به گله دام است و هر از چندگاهی از دل آسمان جاری و بسیاری از گوسفندان را با خود می برد و یا سازه‌های آنها را تخریب می کند.

آمار موجود در این جدول حاکی از این است که ۳۴۶ راس دام سبک و ۲ راس دام سنگین در این سیل تلف شدند که خسارت این دام ها در حدود ۲ میلیارد تومان برآورد شده است و باز هم جای خالی بیمه در این بخش کاملا مشهود است.

نکته قابل تامل این است که ۱۸۹ واحد دامداری در این سیل دچار خسارت شدند و خسارت ها شامل ریزش سقف و دیوار است و بیش از ۱۲ میلیارد تومان به این سازه ها خسارت وارد شده است.

در این میان بیمه دام تنها راهکار برای جبران خسارت های ناشی از حادثه ها است و مسوولان می گویند که دامداران باید دام خود را تحت پوشش بیمه قرار دهند تا بخشی از خسارت ها جبران شود.

با آنکه اغلب رخدادهای طبیعی خارج از کنترل انسان به نظر می‌رسند، ولی زیان‌ها و آسیب‌های ناشی از آن‌ به‌طور چشمگیری قابل کنترل است و این موضوع ارتباط مستقیمی با عملیات پیشگیرانه توسط انسان دارد. برای مثال استحکام ساختمان‌ها در برابر بارهای افقی جهت کاهش آسیب‌های ناشی از زلزله یا ایجاد پوشش گیاهی و ساخت بندها و سدها جهت کاهش زیان‌های ناشی از سیل از جمله موارد پیشگیرانه‌ است.

آموزش از دیگر راه‌های کاهش آثار مخرب رخدادهای طبیعی به شمار می رود که می‌تواند به کاهش اثرات روانی منفی در رخدادهای طبیعی نیز کمک کند.

همچنین موضوع بیمه حوادث و سوانح باید به صورت قانون و یک الزام در جامعه تبدیل شود تا همه نسبت به آن اقدام کنند.

خسارت های وارده به جاده بین مزارع، قنوات، سازه های کشاورزی و مرغداری ها بیانگر فعالیت ضعیف و استقبال کم کشاورزان و دامداران از بیمه است.

۹۵۰ کلونی، ۲۵۰ واحد مرغداری، ۳۱ چاه، ۹ قنات و ۲۱۵ هکتار از اراضی کشاورزی تحت تاثیر این سیل قرار گرفتند و تخریب شدند.

آمار و ارقام حاکی از این است که این خطه در کانون بحران های طبیعی قرار دارد و مدیریت بحران در این استان جایگاه ویژه ای دارد و بدون برنامه ریزی و فعالیت کارشناسی و کاربردی نمی توان بحران های این منطقه را مدیریت کرد.

بر اساس نظر دست اندکاران این حوزه؛ مهم‌ترین راه‌های کاهش اثرات حوادث در خراسان شمالی، منوط به توسعه توان دستگاه‌های امدادی در پیشگیری از حوادث است و بخش دیگری هم مربوط به آگاهی و اطلاع مردم نسبت به انواع حوادث و راه‌های مقابله با آسیب‌های بحران است.

خراسان شمالی با دارا بودن بیش از ۲ میلیون راس دام سبک و حدود ۸۰ هزار راس دام سنگین قطب دامپروری کشور است و معیشت بسیاری از مردم به این بخش گره خورده است اما این صنعت این روزها گرفتار خشکسالی و کاهش بارندگی شده است.

دامداران استان بیشتر به صورت سنتی فعال هستند و بخش بیشتر دام سبک استان در اختیار خانوارهای عشایری است که خشکسالی به مرانع آسیب زده است و اینک باید برای تغذیه دامی به این بهره برداران کمک شود تا دام خود را در چرخه تولید نگهداری کنند.

سطح اراضی کشاورزی و بایر خراسان شمالی ۴۰۰ هزار هکتار است، کل اراضی استان ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار است که اکنون ۱۳ درصد از این سطح به بخش کشاورزی اختصاص دارد و ۸۷ درصد نیز اراضی غیرکشاورزی است.

سهم بخش کشاورزی استان ۱.۱ درصد از تولیدناخالص بخش کشاورزی کشور است که مهمترین بخش تولیدی استان بخش کشاورزی است.

خراسان شمالی با جمعیت یک میلیون نفر در شمالشرق کشور واقع است که ۴۴ درصد آن در نواحی روستایی سکونت دارند.