انتخابات ترکیه قرار است ۱۴ می ۲۰۲۳ (بیست و چهارم اردیبهشت‌ماه) برگزار شود؛ رویدادی سیاسی که به دلیل شرایط داخلی ترکیه و معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی فقط برای ترک‌ها مهم نیست و بسیاری خارج از مرزهای این کشور به فرجام آن چشم دوخته‌اند.
در همین ارتباط، نشست «نگاهی از بیرون به درون انتخابات ترکیه» به همت انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا عصر روز شنبه ۱۶ اردیبهشت در تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد و کارشناسان در مورد این انتخابات دیدگاه‌های خود را مطرح کردند.
پیش از این، سخنرانی «شبنم چادری» پژوهشگر مسائل زنان انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا با عنوان «آرایش نیروهای سیاسی در انتخابات دوقطبی ترکیه»، «محمدعلی دستمالی» کارشناس مسائل ترکیه با عنوان «کُردها در انتخابات ترکیه دستاوردی خواهند داشت؟» و «حسین دهشیار» با عنوان «آمریکا دوست دارد چه کسی برنده انتخابات ترکیه باشد؟» منتشر شد. در این گزارش، متن سخنرانی «رحمت حاجی مینه» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی را می‌خوانیم:
انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه حول اقتصاد است به طوری که می‌توان اسم آن را انتخابات اقتصادی گذاشت
رقیب اصلی اردوغان وضعیت لیر و اقتصاد ترکیه است نه قلیچدار اوغلو
به گفته رحمت حاجی مینه انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه حول اقتصاد است به طوری که می‌توان اسم آن را انتخابات اقتصادی گذاشت. البته موارد دیگر هم اهمیت دارد اما به لحاظ اولویت در اولویت‌های بعدی هستند.
حزب عدالت و توسعه و حاکمیت دو دهه‌ای اردوغان مدیون پیشرفت اقتصادی در ترکیه است به ویژه در دهه اول اقتصاد ترکیه رشد یافت و ترک‌ها به کشورهای پیوستند که عضو ۱۶ کشور برتر اقتصادی بودند. این مساله برای مردم ترکیه بسیار مطلوب بود و حزب عدالت توسعه دهه اول را بسیار راحت جلو رفت. اما در دهه دوم به لحاظ اقتصادی می‌توان به اعتراضات پارک‌گیزی اشاره کرد که این اعتراضات نقطه عطفی در اعتراض به حاکمیت عدالت و توسعه بود. همچنین بعد از ۲۰۱۸ فساد اقتصادی در داخل حاکمیت ترکیه بیشتر و بحث اهمیت دادن به وفاداران حزب نه به متخصصان، پررنگ شد. در ادامه، تحریم‌هایی که علیه ترکیه به خاطر زندانی کردن شخصیت‌های مختلف اتفاق افتاده، ارزش لیر را دچار شوک کرد و تا الان هم پیامدهایش ادامه دارد.
در این زمینه باید به سیاست‌های اردوغان در حوزه اقتصاد اشاره کرد. بعد از اینکه سیستم پارلمانی به ریاست‌جمهوری تبدیل شد، نوع ریاست‌جمهوری ترکیه خاص شد به طوری که می‌گویند قدرت در دست یک شخص است و همه ارگان‌ها تضعیف شده است. در نتیجه بانک مرکزی تضعیف شد چرا که شخص رئیس جمهوری حتی در مورد نرخ بهره صحبت می‌کند و درصدد است که نرخ بهره را پایین نگه دارد هر چند تاکنون نتوانسته اقتصاد ترکیه را نجات بدهد. بنابراین بسیاری بر این باورند که اگر اردوغان نتیجه انتخابات را واگذار کند باخت او به قلیچدار اوغلو نبوده است چرا که دشمن اصلی و رقیب اصلی اردوغان لیر و اقتصاد ترکیه بوده است.
در ساخت‌وسازهایی که کارتل‌های نزدیک به اردوغان انجام دادند، زیرساخت‌های ضدزلزله فراهم نشد و این عوامل باعث شد که حجم انتقادات به سمت اردوغان برود
تاثیر زلزله در کاهش یا افزایش آراء اردوغان
این پژوهشگر روابط بین‌الملل در ادامه به واکاوی زلزله‌های ترکیه از ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۳ پرداخت و گفت: زلزله ۱۹۹۱ بیش از ۱۷ هزار کشته برجای گذاشت در آن زمان اردوغان به ائتلاف حاکم حمله کرد و گفت اگر ما به قدرت برسیم همه چیز را تغییر خواهیم داد. با وقوع زلزله ۱۹۹۹ سه حزبی که در ائتلاف بودند، شکست خوردند و این تاثیر زلزله را به خوبی نشان می‌دهد.
زلزله ۲۰۲۳ باعث شد وضعیت اقتصادی این کشور ضعیف‌تر شود درس‌هایی که باید از زلزله گرفته می‌شد و اردوغان باید عملیاتی می‌کرد، انجام نشد. چرا که از آن موقع به بعد برای این که به مساله زلزله رسیدگی شود، یک کانون تحت عنوان مالیات زلزله به وجود آمد و از همه مالیات گرفته می‌شد اما بسیاری می‌پرسند این بودجه کسب شده کجا خرج شده است؟ دوم این که با وجود نبود خلاء قانونی در قانون اساسی ترکیه در خصوص ساخت‌وساز خصوصا ساخت‌وسازی مبتنی بر ضدزلزله بودن، بعد از ۱۹۹۹ ساخت‌وسازها ضد زلزله نبودند. از ۱۹۴۶، ۲۰ لایحه در خصوص حذف ساختمان‌هایی که شرایط استاندارد را رعایت نکردند، داده شده است که هفت لایحه آن در زمان اردوغان بوده است. جالب است که این لایحه‌ها و خصوصا حذف کسانی که خلاف کرده‌اند در زمان انتخابات اتفاق افتاده است.
با وجودِ اینکه نظرسنجی‌ها قلیچدار اوغلو را پیشتاز انتخابات می‌دانند اما باید به آن با دیده تردید نگریست چرا که اردوغان برای کسب رای بیشتر هر روز یک برگ جدید رو می‌کند
نکته بعدی برخلاف سال ۱۹۹۹ این که ارتش حتی در زمان بلای طبیعی حق مداخله نداشت. در عوض تمام ساخت‌وسازها در دست کارتل‌هایی که مربوط به اردوغان هستند، انجام شده و آن زیرساخت‌ها در مورد زلزله رعایت نشده است. این عوامل باعث شد که حجم انتقادات به سمت اردوغان برود و پس لرزه‌های زلزله بر وفق مراد اردوغان نباشد.
غلبه احساسات بر منطق در انتخابات ترکیه
رحمت حاجی مینه بر این باور است که در زمان انتخابات احساسات بر منطق غلبه می‌کند. در زمان انتخابات درست است که آمار و ارقام بر ضد اردوغان اما نحوه تحریک کردن احساسات مهم است. اردوغان در این حوزه باتجربه است. بنابراین و با وجودِ اینکه نظرسنجی‌ها قلیچدار اوغلو را پیشتاز این دور از انتخابات می‌دانند باید به آن با دیده شک و تردید نگریست چرا که اردوغان برای کسب رای بیشتر هر روز یک برگ جدید را رو می‌کند.
برای نمونه در مورد خودروی ملی، در مورد بحث بهره‌برداری از گاز، در مورد پهپادها یا جت‌های بدون سرنشین یا در حوزه صنایع دفاعی یا حتی کشته شدن فرمانده داعش، اردوغان سعی خواهد کرد احساسات را با خود همراه کند. بنابراین اگرچه اقتصاد، علیه اردوغان است و زلزله ناکارآمدی حکومت اردوغان را خوبی نشان داده است اما به نظر می‌رسد با توجه به مواردی که اشاره شد خیلی زود است قضاوت شود که اردوغان بازنده این دور از انتخابات خواهد بود.