به گزارش ایرنا شهر تاریخی خرم آباد یکی از شهرهای قدیمی ایران است که با تاریخ چند هزار ساله تمدن‌های مختلف و متعددی از جمله کاسی‌ها، بابلی‌ها، ایلامی‌ها، ساسانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان را تجربه کرده است و به لحاظ جغرافیایی در ارتفاع۱۱ هزار و ۴۷۸ متری از سطح دریا و در میان دره‌های زاگرس قرار دارد.
از ابتدای زندگی بشر در این منطقه تاکنون آب فراوان در این شهر تاریخی باعث رونق زندگی و مهمترین عامل تمدن ساز در دره خرم آباد شده است شهر خرم آباد دارای ۷۰۰ دهنه چشمه است که سالانه با دبی ۱۰۰ میلیون مترمکعب ۳۵ درصد آب مصرفی این شهر ۳۸۰ هزار نفری را تولید می کنند،
در محل کنونی خرم‌آباد از دوره ایلامیان شهری با نام خایدالو وجود داشته و شهر شاپورخواست به دستور شاپور دوم بر خرابه‌های آن و در حدود محل کنونی شهر ساخته شده که آثار به جای مانده بیانگر قدمت تاریخی این شهر است.
خرم آباد شهر تاریخ و طبیعت ایران یکی از شهرهای مهم غرب ایران در دوره ساسانیان بوده و فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست از آثار به جای مانده دوره ساسانیان نماد شهر است، همچنین خرم آباد یکی از پایتخت‌های هزاراسپیان و آل حسنویه بوده است.
جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی متعددی در سطح شهر خرم‌آباد وجود دارد که از آن جمله می‌توان به فلک‌الافلاک، مناره آجری، پل شاپوری، گرداب سنگی، سنگ نبشته، آرامگاه باباطاهر و دریاچه کیو اشاره کرد به‌طوریکه این شهر برای نخستین بار در ایران از سوی دفتر منطقه‌ای سازمان ملل به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است.
شهر خرم‌آباد دارای آب و هوایی مدیترانه‌ای با میزان بارندگی بسیار به ویژه در فصل‌های بهار و زمستان است که با پیشینه کهن، برخورداری از طبیعت دل‌انگیز و جاذبه‌های گردشگری بکرش به عنوان پایتخت طبیعت ایران نامیده شده، شهری که آبشارهای زیبایش شگفتی طبیعت را به نمایش گذاشته است.
خرم‌آباد در میان دره‌ای قیفی شکل و پرآب جای گرفته که قلعه‌های تاریخی و قدیمی آن، محلی امن و سنگری محکم برای حاکمان زمان در برابر مهاجمان و شورشیان بوده همچنین در پیرامون این شهر آثار متعددی از ادوار فوق باقی مانده است.
خرم آباد، شهری آباد از منابع آب تاریخی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: قدمت شهرها در ایران و جهان به حدود هزاره سوم قبل از میلاد بر می گردد و ایران در رسیدن به شهر نشینی از شهرهای نخستین هومر و هور بین النهرین جامانده است که در هزاره سوم قبل از میلاد، شهر پر رونق و بزرگ سیماش یا سیماشگی وجود داشته است که بنا بر ادعای باستان شناسان بزرگی مانند "دنیل پاترس" شهر سیماش همان خرم آباد کنونی است
عطا حسن پور اظهار داشت: در این یافته ها به دوران آشوریان و لشکر کشی پادشاهان آشور اشاره و نامی از سیماشگی برده می شود که به احتمال زیاد همان تپه باستانی ماسور است که همان هسته اولیه شهرنشینی خرم آباد و همزمان با شهر کوهدشت است.
وی تصریح کرد: در قرن ششم، نام شاپورخواست برای این شهر استفاده شده و در کتیبه سنگ نوشته خرم آباد، این نام وجود دارد همچنین در شاهنامه فردوسی نیز به شهر خرم آباد در ابیاتی اشاره شده که این شهر را شاپور ساسانی بنا کرده است.
حسن پور با بیان اینکه سکه های طلای این دوران در محله کوی فلسطین و قاضی آباد خرم آباد یافت شده است گفت: بدربن حسنویه حاکم شاپورخواست بوده و ضرب سکه ها در شهر شاپورخواست انجام شده که این موضوع بیانگر شکوه و عظمت شهر در دوره شاپورخواست همزمان با قرن چهارم بوده است.
این پژوهشگر و باستان شناس لرستانی ادامه داد: مناره آجری تنها عنصر شاخص شهر شاپور خواست به همراه سنگ نوشته است که در قرن هفتم حمدالله مستوفی در سال ۷۳۱ هجری قمری به ویرانه بودن این شهر اشاره کرده که احتمالا براثر زلزله و یا جنگ بوده است.
حسن پور افزود: از قرن هفت و هشت به بعد مرکزیت شهر به وضعیت فعلی درآمده که اطراف قلعه فلک الافلاک ایجاد شده و در دوره صفویه شهر فعلی خرم آباد در محله اطراف قلعه، میدان گپ، محله درب دلاکی، زید بن علی و ۱۲ برجی شکل گرفته و این در حالیست هر جایی که کانون شهر بوده یک عنصر مذهبی وجود داشته است که سه محله قدیمی باباطاهر، امامزاده زیدبن علی و مسجد جامع شهر باعث شکل گیری شهر شدند.
وی اظهار داشت: هندسه معماری شهر خرم آباد در دوران صفوی شکل گرفته و کاروان سرا، بازار و راسته های منتهی به امامزاده نزدیک به ارگ و مرکز حکومتی و حمام بودند از طرفی به دلیل آب فراوان این شهر، هرجایی که آب عبور کرده کوچه ها و معابر نیز بر اساس حرکت رودخانه و جویبارها کج شده است و این بیانگر این است که آب مهمترین دلیل شکل گیری این شهر می باشد.
حسن پور گفت: در ۵۴ هزار سال پیش، زندگی بشر در این دوره جریان و بر اساس شواهد یافت شده، زندگی در این دره باستانی وجود داشته است به همین دلیل یونسکو شهر را در فهرست میراث موقت ثبت جهانی قرار داده است چراکه کمتر جایی از ایران ۵۴ هزار سال مداوم توالی زندگی بشر را دارد.
وی تاکید کرد: در گوشه و کنار این شهر چشمه های آب به دلیل وجود سفره های آب زیرزمینی به چشم می خورد در حالیکه کمتر جایی از ایران، داخل شهر این همه رودخانه و منابع آبی وجود دارد اما ۲ رودخانه کرگانه و گلال و ۶ چشمه سنگی، دارایی، شهوا ، گلستان و کیو خرم آباد هرکدام تولید آب بالایی دارند.
خرم آباد محصور در باغ های گسترده و سرسبز
شهردار خرم آباد نیز گفت: شهر خرم آباد در گذشته نه چندان دور شهری در محاصره باغ های گسترده و درون شهری بسیار زیاد بود که این باغ ها از جمله "باغ دختران" نه فقط کارکرد اکولوژیکی واقتصادی بلکه کارکرد اجتماعی داشتند.
داریوش بارانی اظهار داشت: باغ های اطراف شهر خرم آباد در گذشته همچون پارک های جنگلی و به عنوان پشتوانه اقتصادی شهر بودند که به دلیل قرار گرفتن در مسیر بادهای قوی باعث تلطیف شهر می شدند و همه این موارد شهری بهامختصات آب و هوای مطلوب بعنوان خرم آباد را تشکیل داده است.
وی ادامه داد: در طی سال های گذشته به واسطه عدم درک درست از موضوع شهرسازی و توسعه شهری اتفاقاتی افتاده است که تمرکز شهرسازی به سمت توسعه مسکونی رفته و با هدر رفت گسترده منابع زیستی مواجه شده است که در علم شهرسازی توسعه مسکونی تولید ثروت به شمار نمی رود و تمرکز به سمت ظرفیت تاریخی و طبیعی می باشد که طی سال های گذشته در این شهر مغفول مانده است.
بارانی با بیان اینکه در گذشته خرم آباد ۴۰۰ هکتار مساحت داشته است که به مثابه یک باغ شهر محصور در یک هزار و ۴۰۰ هکتار باغ بوده است افزود: اکنون شرایط این باغ شهر به حدی رسیده که سرانه فضای سبزحدود چهار متر است در حالیکه این سرانه در جهان ۲۰ تا ۲۵ متر می باشد.
وی عنوان کرد: اکنون حوزه مدیریت شهری، سیاستگذاری و راهبرد در این شهر به گونه ای است که درک مدیران، آیندگان و جوانان برای تحقق توسعه صحیح خرم آباد بصورت کارشناسی و علمی انجام شود.
شهردار خرم آباد با اشاره به برنامه های روز خرم آباد در ۲۰ اردیبهشت بیان کرد: در این راستا برنامه های فرهنگی و تجلیل از چهره های شاخص خرم آباد در دستور کار قرار گرفته و همچنین پیاده روی خانوادگی نیز از جمله برنامه های بزرگداشت این شهر است.
بارانی ادامه داد: براساس هماهنگی های انجام شده، برج آزادی تهران به مناسبت روز خرم آباد نورپردازی خواهد شد، سه هزار بلیط رایگان برای شهربازی خرم آباد در محلات کم برخوردار و مدارس خرم آباد توزیع شد و بهای تهیه بلیط در طول هفته جاری نیز برای عموم مشمول ۳۰ درصد تخفیف است.
قلعه فلک الافلاک، میراث دوره ساسانیان
قلعه تاریخی فلک الافلاک به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دوره ساسانی بر بلندای تپه‌ای باستانی و طبیعی در مرکز شهر خرم‌آباد واقع‌شده که دارای هشت برج و ۲ حیاط مستطیل است که یکی از بی‌نظیرترین بناهای تاریخی و گردشگری در کشور به شمار می‌آید.
دژ شاپور خواست، دوازده‌برجی و کاخ اتابکان از دیگر نام‌های این بنای تاریخی است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه آخوند ابو
خانه آخوند ابوطالب یکی از بناهای تاریخی شهر خرم‌آباد است که در محله درب باباطاهر (دَربُو طاهر) در خیابان امام (ره) - دوازده برجی - روبروی قلعه فلک الافلاک واقع شده است، این خانه تاریخی متعلق به شخصی به نام میرزا محسن قاضی بوده که اصالتا خوزستانی و به عنوان قاضی القضات شهر در این ساختمان به کار قضاوت اشتغال داشته است.
این ساختمان تاریخی که در گذشته کاربری مسکونی داشته اکنون بعد از تملک و مرمت توسط اداره کل میراث فرهنگی، گردشکری و صنایع دستی لرستان به عنوان خانه جهانگرد کاربری پیدا کرده است.
پل شکسته یا شاپوری
پل شکسته یا پل شاپوری به عنوان یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان در ضلع جنوبی قلعه فلک الافلاک در جنوب شهر خرم‌آباد واقع شده و تنها پلی در دنیاست که تمام سنگ بوده و حجم بزرگ این پل نیز از دیگر ویژگی‌های منحصربه فرد آن می باشد.
گرداب سنگی
گرداب سنگی یکی از آثار به‌جامانده از دوره ساسانیان بنایی است که در شمال غربی خرم‌آباد در بافت قدیمی شهر قرار دارد و از سنگ‌ه و ملات ساروج، پیرامون چشمه‌ای ساخته شده تا آبی که از چشمه خارج می‌شود، در آن ذخیره گشته و سپس از طریق کانال، به نقاط مختلف شهر باستانی شاپور خواست هدایت شود.
مناره آجری
مناره آجری یکی از بناهای تاریخی قرن چهارم هجری قمری است که در جنوب خرم‌آباد و در کنار مکان شهر قدیمی شاپور خواست بر روی پایه سنگی بناشده است.
این مناره آجری که حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد به شماره ۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از آن برای هدایت کاروان‌هایی که به سمت شهر باستانی شاپور خواست می‌آمده‌اند استفاده می‌شده است.
دریاچه کیو
دریاچه کیو، نگین فیروزه‌ای‌رنگ شهر خرم‌آباد با چشم‌اندازی زیبا و دیدنی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و تفریحی استان لرستان است که در طول فصل بهار و تابستان پذیرای صدها مسافر و گردشگر از نقاط مختلف کشور است.
آب این دریاچه از سرچشمه‌های موجود در مخملکوه و از طریق چشمه‌های کف دریاچه تامین می‌شود و در کنار آن امکانات تفریحی، شهربازی و چشم‌انداز زیبایی وجود دارد که هرساله میزبان گردشگرانی از نقاط مختلف کشور می باشد.
مخملکوه
مخملکوه یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر خرم‌آباد به ارتفاع هزار و ۹۰۰ متر در شمال شرق این شهر واقع‌شده که به خاطر گل‌سنگ‌های زیبا بارنگ سبز مخملی که در بهار روی سنگ‌ها رشد می‌کنند، به این نام معروف شده است.
در قسمت انتهای شمالی مخملکوه در تنگ شبیخون و ورودی از سمت استان کرمانشاه، پارک جنگلی و تفرجگاهی برای مسافران دایر شده که در فصل بهار و زمستان بسیار دیدنی است.
آبشار های زیبا و دل انگیز
آبشار بیشه که یکی از شگفت‌انگیزترین آبشارهای کشور است در ۶۵ کیلومتری شهر خرم‌آباد و در کنار راه‌آهن تهران جنوب در نزدیکی ایستگاه بیشه واقع‌شده است.
آبشار نوژیان نیز که در ۳۸ کیلومتری جنوب شرق خرم‌آباد واقع‌شده به ارتفاع ۹۵ متریکی از مرتفع‌ترین آبشارهای ایران به شمار می‌رود که به یکی از زیبایی‌های طبیعت لرستان تبدیل‌شده است همچنین گردشگاه جنگلی نوژیان بالای کوه تاف قرار دارد که بسیاری از مردم برای تماشای این آبشار زیبا و جمع‌آوری گیاهان دارویی به منطقه می روند.
آبشار دره گرم خرم‌آباد نیز که از آن به عنوان تنها آبشار درون‌شهری ایران یاد می‌شود دارای قابلیت گردشگری درون‌شهری است و بافاصله بسیار کمی در شهر خرم‌آباد قرار دارد، این آبشار که حدود هفت متر ارتفاع دارد در دل دره‌ای زیبا در مخملکوه واقع‌شده و با طی کردن مسافت بسیار کوتاهی می‌توان از زیبایی چشم‌نواز آن لذت برد.