«رجب طیب اردوغان» برای ربودن گوی سبقت از رقیب اصلی خود «کمال قلیچدار اوغلو» در انتخابات ریاست جمهوری و جلب اقبال عمومی مردم پس از زلزله مهیب ترکیه، دست به کارهای بسیاری زده است و به نظر نمی‌رسد به این راحتی از میدان به در شود حتی اگر همه مخالفان او دور هم بنشینند و یک ائتلاف را تشکیل دهند.
او به تازگی مصرف یک ماه گاز را برای مردم ترکیه رایگان کرده و حقوق کارمندان دولت در آستانه انتخابات را ۴۵ درصد افزایش داده است. حالا حداقل حقوق کارمندان دولتی به ۱۵ هزار لیره (حدود ۷۵۰ دلار) افزایش یافته است.
بهای گاز مصرفی در ترکیه به قدری بالا است که یکی از وعده‌های انتخاباتی او این است اگر دوباره رییس‌جمهور شود گاز طبیعی را که شهروندان ترکیه در آشپزخانه‌ها و برای مصرف آب گرم استفاده می‌کنند، به مدت یک سال رایگان خواهد کرد.
او خود را برادر ملت ترکیه لقب می‌دهد، اردوغان به هر شهری که می‌رود در کمپین‌های انتخاباتی خود این جملات را تکرار می‌کند: «از شما خواهش می کنم یکبار دیگر به این برادرتان اعتماد کنید. به ما رای بدهید و نگذارید کشورمان به دست اینها بیفتد. اینها مزدور و وابسته هستند و ترکیه را از بین خواهند برد.» برخی رسانه‌ها معتقدند شاید همین سخنان اوست که باعث شدت گرفتن دوقطبی در جامعه ترکیه شده و در دل محافظه کاران، خشم و نفرت عجیبی نسبت به مخالفان اردوغان به وجود آورده به طوری که تاکنون چندین بار به صورت فیزیکی به قلیچدار اوغلو و «مرال آکشنر» سیاستمدار مشهور ترکیه حمله شده است.
از آن سو؛ قلیچدار اوغلو رقیب اصلی اردوغان و یکی از رهبران اپوزیسیون در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، اردوغان را به پنهان کردن حقایق مالی و اقتصادی ترکیه محکوم کرده و گفته است که داده‌های رسمی اقتصادی ترکیه غیرقابل اعتماد است و خواستار تحقیق درباره بورس این کشور شده که به اعتقاد او به ابزاری برای دزدی تبدیل شده است.
سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه همزمان با بیست و هشتمین دوره انتخابات پارلمانی این کشور در روز ۱۴ ماه می ۲۰۲۳(۲۴ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲) برگزار می‌شود. در همین راستا با توجه به در آستانه بودن انتخابات سرنوشت‌ساز ترکیه، پژوهشگر گروه پژوهش‌های خبری ایرنا با دو تن از کارشناسان بین‌الملل و اوراسیا به گفت‌وگو نشسته است که پیش روی شماست:
مولفه‌های انتخابات ترکیه چیست؟
«مهدی خورسند» کارشناس مسائل اوراسیا می‌گوید: ترکیه در دو حوزه سیاست خارجی و داخلی؛ کشوری است که شاید مولفه‌های مشخص و متعددی را در سال‌های گذشته داشته که بر فضای سیاسی این کشور موثر بوده است.
به گفته او، از زمانی که اردوغان از طریق حزب عدالت و توسعه بر سرکار آمد، رویکردی که این دولت داشت، استفاده از ظرفیت‌های حوزه سیاست خارجی ترکیه و دستیابی به درآمدهای اقتصادی از طریق اقداماتی است که این کشور در حوزه سیاست خارجی دارد.
دولت اردوغان، توانسته ترکیه را به عنوان یک بازیگر موثر منطقه‌ای معرفی کندخورسند می‌افزاید: حتی در حوزه سیاست داخلی هم نگاه دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه در استفاده کردن از ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها و ابزارهایی است که ترکیه در حوزه سیاست خارجی دارد؛ چه بهره‌گیری از ظرفیت سرمایه‌گذاران کشورهای همسایه، پذیرفتن گردشگر و چه پذیرفتن سرمایه‌گذاران بلندمدت در حوزه خرید مسکن و حوزه‌های اقتصادی و تجاری صنایع مختلفی که در ترکیه مشغول به کارند.
اردوغان توسعه متوازنی را برای ترکیه رقم زد
وی ادامه می‌دهد: اینها همه نشان از آن داشت که دولت اردوغان زمینه استفاده از دیپلماسی اقتصادی را در دستور کار خود قرار داده و توانسته بود از این طریق عایدی بسیار خوبی را به دست آورد و توسعه تقریباً متوازنی را برای این کشور رقم بزند.
دولت اردوغان، همچنین توانسته ترکیه را به عنوان یک بازیگر موثر منطقه‌ای معرفی کند.
کارشناس مسائل اوراسیا توضیح می‌دهد: در طول یکی دو سال گذشته که این اقدامات منطقه‌ای و بین‌المللی ترکیه در راستای توسعه اقتصادی داخلی اتفاق افتاده بود، باید ثمر می‌داد، اما طرح‌ها، راهبردها، برنامه‌ها و نقشه‌های ترکیه دومینووار شکست خورد.
همین موضوع سبب شد رقبای اردوغان رویکرد همگرایی ایجاد کنند به این امید که بتوانند از این فضا برای خود موفقیتی رقم بزنند، رقبایی که تقریباً جمع اضداد بودند و به عقیده بسیاری از کارشناسان اگر کمال قلیچداراوغلو رای بیاورد، تازه ابتدای اختلافات داخلی ترکیه بین حزب‌ها و سهم‌خواهی حزب‌ها خواهد بود.
وی با طرح این سوال که چرا ما گفتیم ترکیه با شکست متعددی در این فضا مواجه شد؟، توضیح می‌دهد: شکست‌ها از این بابت بود که به عنوان مثال ترکیه نتوانست به اهداف خود در کنار زدن بشار اسد در سوریه دست پیدا کند یا نتوانست به اهداف خود در ایجاد کریدور «زنگزور» در قفقاز جنوبی دست یابد یا ترکیه نتوانست در مقابله کردن با اهداف یونان و قبرس برای گرفتن آن منافع و یا آن میدان جدید نفتی خیلی موفق عمل کند و به آن منابع دسترسی پیدا کند بنابراین شاهد یک‌سری اتفاقات مثبت و منفی در دوران اردوغان در ترکیه بودیم.
خورسند ادامه می‌دهد: بنابراین همه این مثبت و منفی‌ها، امید را برای جریان مقابل که دور یکدیگر گرد آمده‌اند و خروجی آن تبدیل به اوغلو شده است، به دنبال این هستند که بتوانند یک فرصت سیاسی جدیدی را برای خود فراهم کنند.
اردوغان اگر پیروز شود، رویکرد شرق‌گرایی را در دستور قرار خواهد داد
این کارشناس می‌افزاید: معتقدم انتخاب هر کدام از این دو می‌تواند شرایط جدیدی را بر ترکیه در مناسبات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در آینده نزدیک متصور شود .ترکیه با انتخاب اوغلو و چه انتخاب اردوغان رویکردهای جدیدی را از خود به نمایش خواهد گذاشت.
انتخاب هر کدام از این دو می‌تواند شرایط جدیدی را بر ترکیه در مناسبات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در آینده نزدیک متصور شود .در مجموع ترکیه با انتخاب اوغلو یا انتخاب اردوغان رویکردهای جدیدی را از خود به نمایش خواهد گذاشت
به گفته وی، ادامه اردوغان در ترکیه و انتخاب مجدد او، آن رویکرد و علاقه‌ای که او برای پیوستن به اتحادیه اروپا داشت به نظر کنار گذاشته خواهد شد و از سوی دیگر رویکرد اوراسیاگرایی یا شرق‌گرایی را در دستور کار خود قرار خواهد داد.
قلیچدار اوغلو، ترکیه را عضو فعال ناتو می‌کند
وی ادامه می‌دهد: اگر قلیچداراوغلو بر سر کار آید، پای غرب بیشتر به منطقه باز خواهد شد و طرح‌ها و برنامه‌هایی که آمریکایی‌ها برای منطقه دارند می‌تواند صورت جدی‌تری به خود بگیرد. در دوره قدرت اردوغان، او عملاً اجازه تحرکات ناتو را گرفته بود و به صورت یک عضو غیرفعال ناتو در آمده بود و من معتقدم با آمدن قلیچداراوغلو همه ادعاهایی که مطرح می‌کند ترکیه را به عنوان یک بازیگر فعال عرصه ناتو معرفی خواهد کرد.
سوال: با توجه به فاکتورهای موثر مطرح شده، به نظرتان کدامیک وزن سنگین در این انتخابات دارند؟
خورسند پاسخ می‌دهد: موفقیت‌هایی که اردوغان در حوزه سیاست داخلی داشته، حداقل در این دوره کفه را اندکی برای او سنگین‌تر خواهد کرد. قلیچداراوغلو شعارهایی را مطرح می‌کند که این شعارها چندان جذابیت لازم را ندارد، عملگرا نیست و کاملا مشهود است در حد شعار باقی خواهد ماند اما شعارهایی از سوی اردوغان شاهد هستیم که بیشتر جنبه عملگرایی دارد و می‌تواند توانایی تاثیرگذاری بیشتری را بر مردم ترکیه به همراه داشته باشد.
همین موضوع سبب شده برنامه‌های اردوغان اندکی بیش از اوغلو با اقبال عمومی روبرو شود.
سوال: آیا موضوع زلزله یا نوسانات ارزش پول ملی و اقتصاد ترکیه تاثیر چندانی بر انتخابات این کشور ندارد؟
خورسند در پاسخ توضیح می‌دهد: در همه کشورها با توجه به جنگ روسیه و اوکراین ما شاهد نوسانات اقتصادی بودیم اما سیاست‌های حمایتی که دولت اردوغان در این فضا پیش گرفت سبب شد که آسیب آنچنانی به مردم ترکیه وارد نشود.
در همه کشورها با توجه به جنگ روسیه و اوکراین ما شاهد نوسانات اقتصادی بودیم اما سیاست‌های حمایتی که دولت اردوغان در این فضا در پیش گرفت سبب شد که آسیب آنچنانی به مردم ترکیه وارد نشوداین کارشناس با تاکید بر اینکه اقتصاد ترکیه اقتصادی بود که ضربه شدیدی از شرایط چند ماهه اخیر نخورد، می‌گوید: بله درست است بزرگترین تورم را تجربه کردند اما یک کشور با اقتصاد قوی شاید در سال اول تورم زیاد متاثر نشود و تاثیر آنچنانی بر مردم نداشته باشند، سیاست‌های حمایتی فوری که دولت اردوغان اعلام کرد بیشتر توانست در ترمیم این فشارهای اقتصادی کمک کند.
کفه انتخابات به سمت اردوغان سنگین‌تر است
وی تاکید می‌کند که از سوی دیگر به نظر می‌رسد در این دور از انتخابات تجددخواهی جایگاه پایین‌تری در بین مردم دارد. با توجه به جنگ روسیه و اوکراین و تنش‌هایی که در منطقه وجود دارد به نظر کفه اقبال اندکی به سمت اردوغان سنگین‌تر باشد.
سوال: پیروز شدن هر یک از دو نامزد اصلی انتخابات ترکیه، چه تاثیری در منطقه دارد؟
خورسند می‌گوید که قلیچدار اوغلو می‌تواند زمینه حضور بیشتر غربی‌ها به ویژه آمریکایی‌ها را در منطقه ما فراهم کند و این برای منافع کشورهای منطقه می‌تواند چالش‌آفرین باشد.
«حمیدرضا غلامزاده نطنزی» دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در مورد انتخابات ترکیه می‌گوید: یک بخش از فاکتورهای موثر در انتخابات مربوط به مسائل داخلی و بخش دیگر مربوط به مسائل بین‌المللی ترکیه است.
قلیچدار اوغلو می‌تواند زمینه حضور بیشتر غربی‌ها به ویژه آمریکایی‌ها را در منطقه فراهم کند که این برای منافع کشورهای منطقه می‌تواند چالش‌آفرین باشد وی توضیح می‌دهد: در مسائل داخلی زلزله، نوسانات اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی ترکیه از جمله موضوعات مهم و تاثیرگذار در انتخابات ترکیه است. مسایل سیاست خارجی هم بر انتخابات و هم متقابلاً نتیجه انتخابات موثر است.
قلیچدار اوغلو و اردوغان چه نگاهی دارند؟
غلامزاده اضافه می‌کند: اردوغان در حوزه منطقه‌ای، نگاه نوعثمان‌گرایی و فرامرزی و قلیچدار اوغلو نگاه ملی‌گرایی و درونگرایی دارد. اوغلو کمپین انتخاباتی خود را با دیدار سفیر آمریکا در ترکیه آغاز کرد که عملاً می‌خواست بگوید من اگر بیایم با آمریکا همراه خواهم شد، او غرب گراست و اگر رئیس جمهور شود، به احتمال زیاد به سرعت عضویت سوئد در ناتو را تایید کند و به اروپا و آمریکا امتیاز دهد.
به گفته وی، هرچند که اردوغان هم این کار را می‌کرد اما گاهی سعی می‌کرد امتیاز هم بگیرد مانند همین عضویت سوئد که معطل رای ترکیه است چون رای در ناتو اجماعی است و اگر یک عضو مخالفت کند، اتفاق نخواهد افتاد. خوب اینها در سیاست خارجی موثر است.
کارشناس مسایل بین‌الملل معتقد است: از سوی دیگر اردوغان در جمهوری آذربایجان بحث توسعه به اصطلاح قلمرو عثمانی سابق را در سرداشت و مسیر تجاری آن را از طریق جمهوری آذربایجان و ترکیه برای وصل کردن شرق به اروپا دنبال می‌کرد. خوب طبیعتا تداوم یا تغییر این سیاست‌ها تابع نتیجه انتخابات خواهد بود. همانطور که اوغلو اخیراً گفته اگر من برسرکار آیم مسیر شرق به غرب را از طریق ایران پیش می‌برم و دیگر کاری به جمهوری آذربایجان ندارم و به دنبال قلمروگشایی و توسعه نفوذ در منطقه نیستم. او این حرف را گفته زیرا نگاه او ملی‌گرا و درون‌گرا است و به دنبال توسعه نفوذ در خارج از ترکیه نیست.
سوال: کدامیک از این فاکتورهای مطرح شده وزن بیشتری برای تاثیر در انتخابات ترکیه دارد؟
غلامزاده توضیح می‌دهد: طبیعتاً در انتخابات، اقتصاد برای مردم مهمتر است زیرا ترکیه تورم بالایی دارد، زلزله هم که مزید بر علت شد. این می‌تواند برای اردوغان هم خوب و هم بد باشد که بستگی به کمپین‌های انتخاباتی دارد. اردوغان کارهایی انجام داده که می‌تواند روی آنها مانور دهد اما از سوی دیگر محل حمله به او نیز هست.
به گفته وی، برای اتفاقی همچون زلزله اخیر ترکیه به آن وسعت هرچه کار کنید، کم است و می‌تواند ابزار حمله نیز باشد.
سوال: پیروزی هریک از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ترکیه برای منطقه چه تاثیری خواهد داشت؟
غلامزاده می‌گوید: در منطقه ما سه بازیگر اصلی ایران، عربستان و ترکیه حضور دارند که چندین سال نقش‌آفرینی کرده‌اند. ترکیه در در دوره اردوغان در لیبی نقش داشت و در سوریه نقش زیادی بازی کرد البته کاری به این به موضوع نداریم که با ما همسو است یا نه. اما به هر حال حضور بین‌المللی بسیاری در منطقه داشت.
این کارشناس می‌افزاید: اگر اوغلو در انتخابات پیروز شود، به خاطر رویکرد ملی‌گرایی که دارد حضور سیاسی خود را در کشورهای دیگر کمتر و از لیبی و سوریه عقب نشینی می‌کند و دیگر چندان آنجا نقش ایفا نخواهد کرد.
قلیچدار اوغلو درونگراست و به دنبال توسعه در حوزه سیاست خارجی کمتر می‌رود و می‌گوید منابع را در خارج از کشور صرف نمی‌کنم بلکه بر داخل متمرکز می‌کنم تا مشکل اقتصادی ترکیه را حل کنمبه گفته وی، اوغلو همچنین سعی می‌کند تمرکز خود را در داخل ترکیه بگذارد اما در رابطه با آمریکا شاید بخواهم از تعبیر ترامپ « America First» استفاده کنم. اکنون ترکیه از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند و آن را زیر چتر خود دارد به عنوان کشوری که همسو است با او کار می کند اما قلیچدار اوغلو درونگراست و به دنبال توسعه در حوزه سیاست خارجی کمتر می‌رود و می‌گوید منابع را در خارج از کشور صرف نمی‌کنم بلکه بر داخل متمرکز می‌کنم تا مشکل اقتصادی ترکیه را حل کنم. بنابراین احتمالا اجرای سیاست‌های آمریکا در منطقه بعد از پیروزی اوغلو شدت گیرد.
در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان نامزد مورد حمایت ائتلاف جمهور، کمال قلیچداراوغلو نامزد مورد حمایت ائتلاف ملت، محرم اینجه نامزد معرفی شده از سوی حزب مملکت و سینان اوغان نامزد مورد حمایت ائتلاف آتا در حال رقابت هستند.