افغانستان به عنوان یکی از همسایگان ایران و کشوری که در حوزه تمدنی ایران فرهنگی وجود دارد، سال‌هاست که درگیر جنگ و خونریزی است؛ داستان افغانستان، داستان دیروز و امروز نیست و همواره وجود داشته است و امروز هم به گونه‌ای دیگر قابل مشاهده و لمس است. بنابراین ضرورت پرداختن به مسائل این سرزمین در جهت اصلاح و کمک به بهتر شدن آنان پیش از پیش خودنمایی می‌کند.
همین ضرورت باعث شد تا دانشگاه تربیت مدرس در ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲، گفت‌وگوی سه جانبه اندیشمندان ایران، روسیه و افغانستان با عنوان «چشم‌انداز آینده افغانستان؛ نقش ایران و روسیه» برگزار کند که سخنرانان به مهمترین مسائل مبتلابه افغانستان پرداختند.
نخستین گزارش با سخنرانی «سید عسکر موسوی» استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبایی تحت عنوان «افغانستان زخم خورده از جنگ‌های نیابتی و فاقد برنامه بومی است»، منتشر شد. در این بخش سخنان «نیکولای پلوتنیکف» رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه از نظرتان می‌گذرد.
در افغانستان خشونت هست و آزادی بیان نیست
نیکولای پلوتنیکف به روی کارآمدن طالبان در افغانستان اشاره کرد گفت: امروز اطلاعات کاملی از آنچه در افغانستان روی می‌دهد، وجود ندارد. افغانستان بعد از به قدرت رسیدن طالبان به یک کشور بسته تبدیل شده است که بسیاری از رسانه‌های گروهی در آن یا فعالیتی ندارند یا تحت فشار حکومت هستند. بنابراین در این کشور آزادی بیان وجود ندارد. چنین شرایطی نه فقط بر امنیت منطقه بلکه بر جریان سیاسی جهان تأثیر می‌گذارد.
رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه، افغانستان را گرفتار بسیاری از مسائل دانست و اظهار داشت: خشونت در افغانستان نخستین مساله است. اگرچه خارج شدن نیروهای بین‌المللی از افغانستان رویارویی مسلحانه را از بین برد اما خشونت همچنان ادامه دارد و عملیات های تروریستی اتفاق می‌افتد که در برخی از آنها شهروندان ایران و روسیه کشته شده‌اند.
بازگشت طالبان به حکومت برای زنان و دختران افغانستان یک فاجعه است
وی وضعیت زنان را یکی از مسائل مهم دیگر افغانستان دانست و بیان کرد: بازگشت طالبان به حکومت برای زنان و دختران افغانستان یک فاجعه است. زنان در این کشور امکان تحصیل، اشتغال و دنبال کردن یک حرفه را ندارند و تنها مردان حق دارند کار کنند. براساس آمارهای غیررسمی، ۸۰ درصد از دو و نیم میلیون دختر دبیرستانی در افغانستان امکان ادامه تحصیل ندارند.
نیکولای پلوتنیکف در ادامه فقر و مشکلات اقتصادی را یکی دیگر از مسائل مهم افغانستان دانست و توضیح داد: افغانستان با بسیاری فقیر، بیکار و گرسنه مواجه است. اینها مشکلات زیادی در زمینه بهداشت و سلامت دارند و آمار مرگ و میر کودکان بسیار بالاست. این وضعیت همه به خاطر نبود بودجه است، اما از طرفی شاهد این هستیم که بخش عظیمی از درآمد دولت به نظامیان و تشکیلات نظامی واگذار می‌شود.
رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه این سوال را مطرح کرد که دولت طالبان چرا باید تمام درآمدهای خود را صرف تقویت پتانسیل نظامی کند؟ آیا درصدد فعالیتی ضد همسایگان خود است؟ و در پاسخ گفت: همان طور که دولت امارت اسلامی بر همسایگان خود تأثیر گذاشت، هدف اصلی روسیه هم تحکیم صلح و ثبات در آسیای میانه است. دولت چین نیز به صلح و ثبات در این منطقه علاقمند است.
کشت خشخاش و توزیع مواد مخدر رو به کاهش نیست
وی یکی دیگر از مسائل مهم در افغانستان را کشت خشخاش و توزیع مواد مخدر دانست و اظهار داشت: اگرچه از طرف حکومت طالبان گفته می‌شود که در حال مبارزه با تولید آن هستند تا هیچ گونه انتقال موادی وجود نداشته باشد، اما کشت خشخاش ادامه دارد و حتی روند آن رو به کاهش نیست.
نیکولای پلوتنیکف در ادامه افزود: افغانستان در حال حاضر یکی از مراکز جهانی تولید متافتامین است؛ ماده‌ای که ارزان‌تر از هروئین بوده و مواد خام برای تولید آن در افغانستان موجود است. گرایش به مواد مخدر در افغانستان بالاست و میلیون‌ها نفر در آن کشور معتاد هستند.
رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه به بحران‌های زیست محیطی در افغانستان اشاره کرد و گفت: بحران‌های زیست محیطی و وقوع آنها در افغانستان مهم است. برای حل آن باید برنامه تأسیس یک کانال آبی که برخی از همسایگان مانند تاجیکستان و ازبکستان را با مشکلاتی مواجه می‌کند، داشت که در حال پیگیری است.
بسیاری از مردم افغانستان از شیوه حکومت طالبان راضی نیستند
وی به مردم افغانستان و حکومت طالبان اشاره کرد و توضیح داد: بسیاری از مردم افغانستان از مدل و شیوه حکومت راضی نیستند. بسیاری از مردم توانمند، روشنفکر و با استعداد که می‌توانستند به توسعه کشور کمک کنند، افغانستان را ترک کرده‌اند. اقوام مختلف و ادیان گوناگون از پروسه اداره کشور حذف شده‌اند که موجبات نگرانی غیرپشتون‌ها را فراهم کرده است. این خود یکی از اصلی‌ترین علل پیدایش اپوزیسیون ضد طالبان است.
نیکولای پلوتنیکف در ادامه این سوال را مطرح کرد که با وضعیت موجود چه باید کرد که مردم افغانستان در صلح و ثبات زندگی کنند؟ و در پاسخ گفت: این عقیده شخصی من است که سرنوشت هر کشور را باید مردمان همان کشور بدون دخالت بیگانه، تعیین کنند؛ اما وظیفه اصلی که دولت‌های همجوار افغانستان باید انجام دهند، کمک به ایجاد ثبات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی است. دولت‌های همسایه باید در مورد انتقال مواد و یا حملات تروریستی به طور هماهنگ فعالیت‌های مستمر داشته باشند.
طالبان باید از همه اقوام و نیروهای موجود در افغانستان دعوت به همکاری کنند
رئیس مرکز اطلاعات علمی-تحلیلی آکادمی علوم روسیه راه‌حل رسیدن به ثبات در افغانستان را گفتگو دانست و توضیح داد: حکومت در دست طالبان است؛ اگر آنان تمایل دارند بحران‌های طولانی را حل و فصل کنند و به اختلافات پایان دهند، باید با تمام نیروهای سیاسی گفتگو کنند. طالبان برای توسعه اقتصادی کشور به همکاری اقوام مختلف و نیروهای موجود نیاز دارند و باید از همه آنان دعوت به همکاری کنند.
وی در ادامه افزود: افغانستان به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد و تا زمانی که مبارزه با افراطیون به درستی انجام نشود و گسترش تهدیدات از طرف افغانستان نسبت به کشورهای همسایه وجود داشته باشد و طالبان نتواند امنیت را تأمین کند، سرمایه‌گذاری خارجی میسر نخواهد شد. شرط توسعه پایدار افغانستان گسترش همگرایی منطقه‌ای است.
نیکولای پلوتنیکف در پایان به نیروی کار را پتانسیل موجود در افغانستان دانست و یادآور شد: باید به طور صحیح از این پتانسیل استفاده کرد. طالبان باید مسئولیت‌پذیر باشند چرا که اداره و توسعه کشور بسیار مشکل است. طالبان باید عملیات جنگی را بطور کامل متوقف کنند و برای توسعه کشور و جامعه افغانستان گام بردارند تا شرایط زندگی مناسبی برای مردم کشور ایجاد کند.