به گزارش ایرنا، پس از ۲ روز فعالیت، دومین همایش ملی جامعه شناسی مرز، سیاست‌های توسعه و حیات اجتماعی مرزنشینان در دانشگاه کردستان به کار خود پایان داد؛ همایشی که حیات مرزنشین را در گرو تقویت معیشت دانست.
معیشت و اشتغال مهمترین چالش مناطق مرزی
فرمانده مرزبانی کردستان در این همایش گفت: از نقطه صفر مرزی تا فاصله ۲۰ کیلومتری از مرز، جمعیت ۶۰ هزار نفری در قالب ۱۷ هزار خانوار در مناطق مرزی ساکن هستند و مهمترین چالش در این خط مرزی نبود معیشت و اشتغال است و همانطور که شاهد آن هستیم، هیچ صنایع بزرگی در اینجا وجود ندارد و باید از ظرفیت‌های ویژه این منطقه استفاده کرد.
سرهنگ محمدعارف سپهری با اشاره به اهمیت برگزاری چنین همایش‌هایی، اظهار کرد: واژه کولبری واژه مناسبی نبود که در کردستان آغاز شد و متاسفانه در فرهنگ عمومی جامعه این واژه جا افتاده است.
وی ادامه داد: یکی از انتقادهایی که به سمت مرزبانی است، شیوه رفتار با کولبران و یا مردم مرزنشین بوده و مهمترین چالش این مسئله نیز، نبود زیرساخت‌های اولیه و اقتصادی در این مناطق است.
فرمانده مرزبانی کردستان افزود: در جایی که پیشرفت و آبادانی وجود داشته باشد، بی‌شک امنیت نیز وجود دارد و در این مناطق فرهنگ مردم بسیار بالا بوده اما فقر و نبود اشتغال مناسب، معضلی جدی محسوب شده و مسئولین امر باید به این مسئله توجه ویژه داشته باشند.
سرهنگ سپهری با اشاره به اینکه ضروری است تا مردم واقعیت‌های مرز را بدانند، اضافه کرد: بخش زیادی از مردم ما از واقعیت‌ها بی‌اطلاع هستند و متاسفانه به دلیل نبود آگاهی بسیاری از سرمایه‌داران از سرمایه‌گذاری در این استان خودداری می‌کنند و این نگرش باید اصلاح شود.
ضرورت فعالیت نیروهای توسعه‌گرا در مناطق مرزی
در ادامه این همایش فرماندار مریوان هم با اشاره به اینکه تا مدت‌های طولانی در مرز رقیبی برای مفهوم «امنیت» وجود نداشت، اظهار کرد: در چند سال اخیر در کنار مفهومی به نام «امنیت»، واژه « توسعه» نیز اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده و اکنون شاهد آن هستیم که به طور مثال بخش نظامی در آبرسانی به مناطق روستایی مرزنشین ورود پیدا کرده و امنیت و توسعه در کنار همدیگر راهش را در بین تصمیم‌گیران باز کرده است.
اسماعیل احمدی افزود: متاسفانه برخی تفکرات، توسعه را مفهومی ایدئولوژیک می‌نامند و این موجب مقاومت و بروز مشکلاتی شده و باید بپذیریم که توسعه مفهومی ایدئولوژیک نبوده و یک مفهوم تئوریک است و نشر این تفکر موجب می‌شود که در آینده از ظرفیت‌های بومی و محلی بهرمند شویم.
وی با اشاره به اینکه باید اجازه فعالیت و رشد را به افراد متخصص و توسعه‌گرا داد، افزود: امیدواریم که مجموعه سخنرانی‌هایی که در طول این ۲ روز همایش مطرح شد به صورت کتاب به علاقمندان و متخصصین این حوزه ارائه شود.
مبادلات تجاری و فرهنگی در مرزها، عامل برقراری امنیت
استاد دانشگاه کردستان هم گفت: سالها بر روی کاغذ منطقه ویژه اقتصادی بانه و مریوان را داشتیم اما اجرایی نمی‌شد و دلیل آن نگرانی از به خطر افتادن امنیت منطقه بود، در حالیکه مبادلات تجاری و فرهنگی خود یکی از عوامل ایجاد امنیت است.
بهرام نصراللهی‌زاده، در پنل تخصصی «مرز، ظرفیت‌ها و سیاست‌های عملی پیش رو» اظهار کرد: نحوه نگرش ما در برنامه‌ریزی برای یک پدیده بسیار اهمیت دارد زیرا سالها ۲ مقوله امنیت و توسعه موجب شده بود تا توسعه به محاق برود و امنیت را در اولویت قرار دهیم که این باعث عدم پیشرفت و توسعه استانهای مرزی شده بود.
به گفته وی، بحث‌های مهمی در مورد مناطق مرزی در سند آمایش سرزمینی کردستان و کشور مطرح شده که فرآیند جدیدی در توسعه مرزی است و این موجب می‌شود که استانهای مرزی دیگر محکوم به توسعه نیافتگی حتمی نباشند.
استاد دانشگاه کردستان یادآور شد: ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای در استانهای مرزی وجود دارد؛ از جمله این ظرفیت‌ها پروازهای بین‌المللی است که باعث به وجود آمدن یک هاب بین‌المللی خواهد شد که تعداد قابل توجهی از پروازهای داخلی و منطقه‌ای را مدیریت می‌کند.
۴۰ درصد از برنامه‌ها ششم توسعه محقق نشده
دیگر استاد دانشگاه کردستان نیز در ادامه این پنل تخصصی اظهار کرد: گرفتار سیاست‌های توسعه از بالا به پایین هستیم و در نهاد اجرایی اگر شخصی توسعه‌گرا باشد این سیاست‌ها اجرایی می‌شود و اگر شخصی دیگری به توسعه اعتقاد نداشته باشد این سیاست‌ها اجرا نخواهد شد.
حسین دانشمهر افزود: اکنون در برنامه هفتم توسعه هستیم و اگر به برنامه ششم توسعه نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم که ۴۰ درصد از برنامه‌ها محقق نشده و این ناشی از نگاه تبعیض‌آمیز به مسئله توسعه در استانهای مرزی است.
به گفته این استاد دانشگاه کردستان، در توسعه از لحاظ تئوریک و مفهومی نیز مشکل داریم زیرا کردستان تجربه ناقص از توسعه را هم ندارد پس در ۲ مفهوم توسعه و توسعه‌نیافتگی نیز جایی ندارد.
لزوم تمرکز بر زندگی مرزنشینان و ساکنان مناطق و استانهای مرزی
دانشیار گروه آموزشی جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی نیز اظهار کرد: در مطالعات جامعه شناسی مرز، باید بر زندگی مرزنشینان متمرکز بود.
سیدحسین سراج‌زاده در سخنرانی خود با موضوع مشکل هویت‌های تک‌واره و کنش‌های خاص‌گرا اظهار کرد: از نظر جامعه شناسی، مرز مانعی است که گروه ها و قشرهای اجتماعی را از هم جدا می کند و شیوه زندگی آنها را متمایز می کند.
به گفته وی، مرز واقعیت سرزمینی، اداری و سیاسی است و مردمان یک قلمرو سیاسی و یک دولت ملت را از هم جدا می کند و هم یک واقعیت اجتماعی، فرهنگی، ایدئولوژیک و نمادین می تواند باشد که گروه‌های مختلف اجتماعی را حتی در درون یک قلمرو سیاسی و دولت متمایز و از هم جدا می‌کند.
سراج زاده تاکید کرد: موضوعی که در مطالعات جامعه شناسی مرز می‌توان دنبال کرد، تمرکز بر زندگی مرزنشینان و ساکنان مناطق و استانهای مرزی است.
دانشیار گروه آموزشی جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی با اشاره به رویکرد برساخت‌گرایی یادآور شد: این افراد هستند که مسائل اجتماعی را بر اساس رفتارهای نظری خودشان به صورت ویژه‌ای تعریف می‌کنند و کافی است نگاهمان را در بررسی موضوعات مختلف تغییر دهیم تا تغییر در رویکرد ایجاد شود.
سراج‌زاده اضافه کرد: مرزنشینی ممکن است فرصت های اقتصادی و فرهنگی برای مرزنشیان به همراه داشته باشد و گاه پدیده هایی زیانبار برای آنها دارد.
وی افزود: پدیده هایی مثل قاچاق کالا، کولبری یا مبادلات آزاد اقتصادی و نیز بهره مندی از منافع گذرگاهی توریسم و یا تهدیدهای ناشی از جنگ بین کشورها از جمله مسائلی است که بر زندگی مردم مرزنشین اثر می گذارد.
دانشیار گروه آموزشی جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی یادآور شد: مردمان مناطق مرزی در تامین معیشت خود با مشکل مواجه هستند و این افراد برای تامین نیازهای اولیه زندگی سبک زندگی کولبری و قاچاق را برگزیده‌اند و این به معنای تایید چنین کاری نیست.
سراج زاده به مفهوم تکوارگی اشاره کرد و افزود: مفهوم تکوارگی هویتی را اولین بار اقتصاددانی هندی تبار به نام آمارتیا سن مطرح کرده است و به اعتقاد او فرض تکوارگی، سلاح بسیار مستعمل کنشگران فرقه‌ای است.
وی افزود: بر این اساس، نادیده گرفتن همه وابستگی‌ها و وفاداری‌ها، غیر از آنچه از یک هویت محدود کننده سرچشمه می‌گیرد، می‌تواند تنش اجتماعی و خشونت را تشدید کند.
دانشیار گروه آموزشی جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی گفت: تکوارگی هویتی هنگامی رخ می‌دهد که یک شخص برای انجام یک رفتار هویتی جایگزینی در دسترس نداشته باشد و از سوی دیگر انجام آن رفتار هویتی را به انجام سایر رفتارها وابسته نداند.
دومین همایش ملی جامعه شناسی مرز، سیاست‌های توسعه و حیات اجتماعی مرزنشینان در دانشگاه کردستان شامگاه پنجشنبه به کار خود پایان داد.
در این همایش ۲ روزه در قالب ۶ نشست تخصصی و ارائه ۲۸ مقاله به صورت سخنرانی به ابعاد مفهومی و نظری مطالعات مرز، تجربه زیسته مرزنشینی، سیاست‌های توسعه در مناطق مرزی با تاکید بر تغییرات خانواده، جمعیت و وضعیت آموزش در مناطق مرزی و چگونگی بازنمایی مرز در رسانه‌های ارتباط جمعی ارائه شد.