آتشکده اسپاخو واقع در روستایی به همین نام در شهرستان مانه و سملقان و در مسیر استان های شمالی به مشهد مقدس قرار دارد، آب و هوای خوب شهرستان مانه و سملقان و واقع شدن این بنا در بلندای تپه و در دامنه جنگل های کاج و سرو هر طبیعت گرد و گردشگر را به وجد می آورد و به سوی خود فرا می خواند.
در میان این ظرفیت ها و پتانسیل ها، نبود زیرساخت های مناسب برای پذیرایی از گردشگران و مسافران سبب شده تا حضور گردشگران در این بنا آنگونه که باید چشمگیر نباشد.
روستای اسپاخو در مسیر جاده آسیایی واقع است و نزدیک بودن روستا به این جاده، فرصت بی نظیر برای توسعه صنعت گردشگری منطقه را فراهم کرده است ضمن اینکه اهالی این روستا کشاورز و دامدار هستند و لبنیات محلی و نیز محصولات کشاورزی به عنوان سوغات جاذبه دیگری در این روستا محسوب می شود.
اهالی این روستا اعلام آمادگی کرده اند که آماده هر گونه کمک و هم افزایی برای سرمایه گذاری و حضور گردشگر در این منطقه هستند و زمینه بالقوه شدن این سرمایه گذاری را فراهم می کنند و تنها کافیست تا مسوولان توجه ویژه ای به ساماندهی و مرمت این بنا داشته باشند.
شرایط گواه فراهم شدن تمامی زمینه ها بود تا اینکه سرمایه گذاری به تازگی مسوولیت این امر را پذیرفت و قرار شد تا ۳۴۰ میلیارد تومان را برای مرمت بنا، ساخت مجتمع رفاهی و زیرساخت ها در این بخش سرمایه گذاری کند.
معرفی آتشکده اسپاخو
کلمه اسپاخو از واژه پهلوی (هسپ)، (اسپ) ریشه گرفته که به مرور زمان اسپ به اسب تغییر یافته و کلمه اسپاخو نشان دهنده این است که در زمان های دور در این محل اسب های وحشی وجود داشتند که اهالی آن ها را رام کرده و پرورش می دادنند.
نیایشگاه سنگی و منحصربه فرد اسپاخو جزو ۱۰ اثر باقی‌مانده از دوره ساسانی است و حضور در آن می تواند سفر به تاریخ پیش از اسلام را برایتان رقم بزند.
بنای سنگی آتشکده اسپاخو ترکیبی از یک ایوان با پلان چهارگوش، تالار و یک اتاق چهار گوش در قسمت شرقی است که ایوان آن به وسیله دهلیز به اتاق قسمت شرق ایوان مرتبط است.
این بنای سنگی در شمار ۱۵۰ اثر خراسان شمالی به ثبت ملی رسیده است و ویژگی های موجود در معماری و کاربرد مصالح، استفاده از سنگ، تیر و شیوه طاقسازی و قوس های طاق ها نشانگر این است که این اثر مربوط به دوران اوایل ساسانی و حداکثر اوایل اسلام تا عصر آل بویه است.
پوشش سقف این بنا نیز به صورت گنبدی از نوع پوشش های نیمکره و قابل مقایسه با گنبد چهار طاق های ساسانی است و در دیوار غربی بنا محرابی قرار دارد که بدون تزیین قرار دارد و در ۲ طرف محراب از هر ۲ قسمت ۲ تاقچه و در دیوار شرقی نیز ۲ تاقچه دیده می شود و در ۲ ضلع شمالی و جنوبی این بنا نیز ۱۸ منفذ مقابل یکدیگر وجود دارد که نماد "امشاسپندان" یا همان خدایان خیر و شر در مذهب زرتشتیان است و این بنا شامل سه ورودی و خروجی است که نماد رستگاری اصول زرتشت با محور " گفتار نیک ، کردار نیک و پندار نیک " است.
ورودی اصلی آتشکده، به شکل ایوانی بلند با قوس گهواره ای ساخته شده که گنبد خانه در سمت غرب آن تعبیه شده است و در دیوار های شمالی و جنوبی این آتشکده ۹ طاقچه کوچک به شکل مستطیل با ابعاد ۳۰ الی ۴۰ سانتی متری قرار دارد که قسمت فوقانی این طاقچه ها با سه تیر چوبی محکم از درخت ارس پوشیده شده است.
یک گورستان اطراف این بنا وجود دارد که شیوه دفن و مقبره سازی با نحوه تدفین مسمانان متفاوت است و قبرها به صورت خانوادگی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و این نشان می دهد که اقوام خاصی از زرتشتیان در این مناطق زیست می کردند و این بنا مربوط به آن ها است.
روستای اسپاخو علاوه بر آتشکده، خرابه های حمام اسپاخو را در خود جای داده است، این حمام در حاشیه غربی روستا و در جنوب بنای آتشکده است و خرابه های این بنا با سطح زمین های کشاورزی یکسان و گنبد و پوشش حوضخانه آن فرو ریخته است.
سرمایه گذاری ۳۴۰ میلیارد تومانی
این بنای تاریخی که در کنار جاده آسیایی و در مسیر شمال کشور به سمت مشهد مقدس بر فراز کوه خودنمایی می کند از ظرفیت بسیار مناسبی برای گردشگری برخوردار است تا مسافران خسته در این مسیر طولانی را اندکی در خود جای دهد و آرامشی به قدمت تاریخ را اهدا کند.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی در این خصوص گفت: بنای تاریخی آتشکده "اسپاخو" با هدف توسعه زیرساخت‌های گردشگری در شهرستان مانه و سملقان با سرمایه‌گذاری ۳۴۰ میلیارد تومانی بخش خصوصی مرمت و بهسازی می‌شود.
محمدرضا قهرمانیان اظهار کرد: بنای تاریخی اسپاخو یکی از ۱۰ اثر تاریخی بازمانده از دوره ساسانی است که به دلیل قرار گرفتن در مسیر استان‌های شمالی به مشهد مقدس، ظرفیت بی‌بدیلی را برای توسعه گردشگری خراسان شمالی فراهم کرده است.
وی افزود: بخش خصوصی برای این طرح گردشگری ۳۴۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری می‌کند که ۱۱۰ میلیارد تومان از این میزان، آورده سرمایه‌گذار است و ۲۳۰ میلیارد تومان در قالب تسهیلات برای اجرای مجتمع گردشگری هزینه می‌شود.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی خاطرنشان کرد: سرمایه گذار در فاز نخست سه میلیارد تومان برای نورپردازی بنا، ایجاد بازارچه صنایع دستی، ساماندهی ورودی و اجرای محوطه هزینه می کند.
وی با بیان اینکه سرمایه گذار باید مرمت این بنا را نیز انجام دهد ادامه داد: تکمیل بندکشی‌ها در جداره‌های بیرونی و داخلی، مرمت دیواره‌های سنگی در فضای گنبدخانه، کف‌سازی فضای گنبدخانه و ایجاد مسیر گردشگری در محوطه اطراف بنا از دیگر اقدامت مرمت است.
قهرمانیان خاطرنشان کرد: این سرمایه گذار برای اجرای مجتمع تفریحی و توریستی نیز پنج هکتار زمین در اختیار گرفته و اقدامات مربوط به دریافت استعلام زیست محیطی و سایر اقدامات در حال انجام است.
وی با تاکید بر اینکه روستای تاریخی اسپاخو علاوه بر داشتن بنای تاریخی، ظرفیت های خوبی به لحاظ طبیعی برای جذب گردشگر دارد گفت: این روستا در بلندای تپه و در دامنه جنگل های کاج و سرو واقع شده است.
قهرمانیان خاطرنشان کرد: روستای اسپاخو هر سال پذیرای گردشگران ایرانی و خارجی است که برای بازدید از معبد اسپاخو در این مکان حضور می یابند بر این اساس ایجاد زیرساخت برای ماندگاری مسافر تاثیر زیادی در توسعه اقتصادی این منطقه دارد.
وی با اشاره به وجود دیگر بناهای تاریخی در روستای اسپاخو بیان داشت: علاوه بر معبد و یا همان آتشکده، خرابه های حمام اسپاخو هم در حاشیه غربی روستا و در جنوب بنای کلیسا مسافران و گردشگران زیادی را به خود جلب کرده است.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی خاطرنشان کرد: در این روستا طرح هادی اجرا شده است، سنگ کاری و المان های زیبایی که در این روستا گذاشته شده بخشی از عملکردی است که می تواند در جذب گردشگران مفید باشد.
شهرستان ۱۱۰ هزار نفری مانه و سملقان در ۴۵ کیلومتری غرب بجنورد واقع شده است که ۲۵ اثر تاریخی دارد که ۱۰۰ اثر آن ثبت ملی شده است.
تاکنون ۷۴۳ اثر خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از این تعداد، ۵۲۳ اثر تاریخی، ۵۴ اثر طبیعی، ۱۰۹ اثر ناملموس، ۲۵ اثر منقول تاریخی و ۳۲ پرونده میراث ناملموس نیز با به‌صورت مشترک در حیطه خراسان ثبت شده است.
استان خراسان شمالی با داشتن هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در شمال شرق کشور قرار دارد.