سالهاست که زباله و مدیریت آن به مشکل بزرگی برای محیط زیست گیلان تبدیل شده، چالشی که در پس انباشت نزدیک به ۹۲ متری زباله در سراوان رشت پررنگ‌تر شده است و طی یک سال اخیر برای رهایی از معضلات زیست محیطی استان اقدامات موثری برای مدیریت این بحران انجام شده‌است که بارقه امیدی برای رهایی از این مشکل شد.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم استاندار و نماینده عالی دولت در گیلان، راهکارهای متعددی برای این مساله را با مسئولان مختلف استان بررسی کرد و در پی آن تلاشهایی برای مدیریت پسماند استان و رفع مشکلات مربوطه به ویژه در زمینه محل دفن زباله در سراوان رشت انجام شد که همچنان ادامه دارد.
برگزاری جلسات مداوم کارگروه مدیریت پسماند در استانداری گیلان و محل دفن زباله در سراوان رشت به ریاست استاندار گیلان، مسئولان محیط زیست و سایر دستگاه‌های ذیربط و تاکید جدی بر به کارگیری تمام تلاش مسئولان ذیربط و امکانات برای رفع مشکلات زیست محیطی گیلان تنها نمونه‌ای از اهتمام برای رفع معضل پسماند در استان است.
راه‌اندازی فاز سه و چهار شرکت کودآلی گیلان و افزایش ظرفیت پردازش آن از ۴۵۰ تن در روز به بیش از ۹۰۰ تن در روز در کنار بهسازی محل دفن زباله در سراوان رشت که تاکنون از پیشرفت بیش از ۴۰ درصدی برخوردار بوده را می‌توان از جمله مهمترین خروجی این جلسات عنوان کرد.
اکنون که با اهتمام دولت سیزدهم برای مشکل پسماند در گیلان و موضوع ابرچالش دفن زباله در سراوان رشت چاره‌اندیشی شده و برای ساماندهی و بهسازی دفنگاه این منطقه اقدامات موثری در حال انجام است به نظر می‌رسد که نقش مردم برای مشارکت در تفکیک زباله از مبدا و کاهش حجم زباله توزیعی در سطح استان اهمیت بسزایی دارد.
بر اساس آمارها، روزانه افزون بر ۲ هزار تن زباله در مناطق شهری و روستایی استان گیلان تولید می‌شود که با ممنوعیت انتقال زباله به سراوان موضوع با تفکیک زباله‌های تر و خشک از یکدیگر می‌تواند قدم مهم و ارزشمندی در کاهش این حجم زباله و مشکلات ناشی از دفن آنها باشد تا به مدیریت پسماند کمک موثری شود.
محل دفن زباله سراوان رشت نماد کم توجهی دست‌اندرکاران و قول‌های محقق نشده‌ای است که با چاره‌اندیشی دولت سیزدهم و انجام اقدامات اساسی و زیربنایی طی یک سال اخیر انتظار می‌رود مشکل ۴۰ ساله این منطقه رفع شده و دوباره به طبیعت بازگردد. بیشتر بخوانید: ساماندهی بحران ۴۰ ساله زباله در سراوان رشت با عزم جهادی
زخم دیرینه سراوان رشت به واسطه زباله امروز به درد بزرگ زیست محیطی گیلان تبدیل و موجب رنج مردمان این منطقه شده و نیازمند ارائه راهکارهای مناسب برای درمان این معضل است. بیشتر بخوانید: زخم عمیق سراوان رشت و امید به التیام
تفکیک زباله از مبدا؛ فرهنگی که نادیده گرفته می‌شود
رهاسازی زباله در اطراف جاده‌های شهری و روستایی و انباشت پسمانددر روستاها و پراکندگی آنها در سطح استان که جای جای آن به لحاظ طبیعی و زیستی سرشار از حیات گیاهان و جانوران از گونه های مختلف و ارزشمند است درد بزرگ محیط زیست گیلان می باشد که این ایام تشدید هم شده و ریختن زباله در طبیعت نه تنها آلودگی محیط زیست و تخریب طبیعت را در پی دارد بلکه سلامت انسانها و جانوران را نیز به خطر می‌اندازد.
اگر چه برخی از زباله‌ها در طبیعت تجزیه می‌شود اما بعضی دیگر نه تنها تجزیه نمی‌شوند بلکه اثرات مخربی هم بر آن دارد به طوری که شیشه چهار هزار سال، پلاستیک ۱۰۰ تا هزار سال، پوست میوه ۶ ماه و آدامس پنج سال زمان برای بازیافت و بازگشت به طبیعت نیاز دارند.
برای نجات طبیعت باید تا دیر نشده هرکس از خودش آغاز کند، تفکیک زباله از مبدا و تاثیر آن بر کاهش آلودگی‌های محیط زیست بر همگان روشن است، موضوعی که به‌رغم نقش مهم آن در موفقیت مدیریت پسماند کمتر به آن پرداخته شده و فرهنگ‌سازی لازم برای این کار موثر در استان گیلان انجام نشده‌است.
تفکیک زباله از مبدا به عنوان یکی از مهمترین راه‌های کمک به محیط زیست و مدیریت پسماند می‌تواند راهگشای چالش محیط زیست استان باشد، خطه سبز گیلان که سالیان سال از معضلات پسماند و آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از آن رنج می‌برد و زباله و دفن آن به معضل بزرگی برای استان تبدیل شده امروز بیش از هر زمان دیگری به مشارکت شهروندان در تفکیک زباله از مبدا نیاز دارد، در چنین شرایطی چاره‌ای جز مدیریت پسماند، تفکیک زباله و فرهنگ‌سازی نیست.
تفکیک زباله از مبدا کار دشواری نیست، با کمی حوصله می‌توان زباله‌های تر و خشک را از هم جدا کرد تا حجم کمتری از زباله برای دفن باقی بماند، تفکیک زباله اگر از مبدا "از منزل" توسط شهروندان انجام شود در نهایت مسیر درست‌تری را طی خواهد کرد.
برای رهایی از بلای زباله باید از منزل شروع کنیم
یکی از فعالان محیط زیست گیلان با اشاره به مشکلات مربوط به مدیریت پسماند در گیلان و معضلات مربوط به دفن زباله در سراوان رشت گفت: برای رهایی از مسائل مربوط به توزیع و دپوی زباله در استان باید از خودمان و توجه به موضوع تفکیک زباله از مبدا شروع کنیم.
صفورا غله‌زاری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر اینکه برای کمک به مدیریت پسماند در گیلان باید از اتاق‌های خودمان در روستا و شهر آغاز کنیم، اظهار کرد: ابتدا و قبل از هر چیزی کاهش مصرف باید مدنظر باشد و اینکه باید بر این امر که "چگونه، چه چیز را و چطور مصرف کنیم" اهتمام شود.
وی بیان کرد: اینکه چه میزان موادغذایی تهیه کنیم که دور ریخته نشود و به چه شکلی موادغذایی خریداری نماییم، همه این‌ها نکات کلیدی در کاهش زباله و مدیریت پسماند نقش مهم و تاثیرگذاری دارد.
وی خاطر نشان کرد: دوغ، ماست و شیری که در گذشته روستائیان خود نسبت به تولید آن اقدام می‌کردند اکنون به شکل کارخانه‌ای و بسته‌بندی از مغازه‌ها خریداری می‌شود که پسماند آنها نیز معضلی برای طبیعت شده‌است.
غله‌زاری تهیه بیش از اندازه نان در مصارف روزانه را معضلی دیگر در بخش پسماند عنوان کرد و افزود: پخت بیش از حد نان و سایر موادغذایی در نهایت تبدیل به دورریز و معضلی به سمت طبیعت می‌شود.
ضرورت آموزش‌ها از مهدکودک
این فعال محیط زیست گیلان در ادامه با تاکید بر ضرورت آموزش‌های مربوط به مصرف درست و تفکیک زباله از مبدا از مهدهای کودک خاطر نشان کرد: این آموزش‌ها باید از کودکی و از مهدهای کودک و دوره اول دبستان به کودکان همراه مادرانشان ارائه شود، اگر چه آموزش در هر سطحی مهم است اما از کودکی تاثیر بیشتری دارد.
وی با اشاره به نقش مهم دهیاری‌ها در حوزه روستایی برای تفکیک زباله از مبدا اظهار کرد: دهیاری‌ها در بخش آموزش نقش مهم و تاثیرگذاری دارند که با برنامه‌های تشویقی یا جریمه هایی که موجب خشم نشود، می‌توانند در این بخش ورود کنند.
غله‌زاری با بیان اینکه دهیاری‌ها در موضوع تفکیک زباله از مبدا و تشویق روستائیان به این کار نباید بی‌تفاوت باشند، خاطر نشان کرد: به پسماندها نباید به شکل آشغال و زباله بنگریم، بلکه باید به عنوان منبع درآمد و گنج دیده شود.
وی تفکیک زباله از مبدا را در کاهش مشکلات مربوط به محیط زیست و مدیریت پسماند استان گیلان مهم دانست و اضافه کرد: اگر زباله‌های خشک اعم از پلاستیک، شیشه، فلز، بطری و پارچه را از میان پسماندها جمع‌آوری کنیم آن وقت زباله قابل توجهی باقی نمی‌ماند.
طرحی در منزل
غله‌زاری با بیان اینکه نزدیک ۱۰ سالی است که پسماندهای‌تر را از منزل خارج نمی‌کند، ادامه داد: برای این کار از سیستم ورمی کمپوست استفاده می‌کنم. «ورمی‌کمپوست حاصل فعالیت بیولوژیک نوعی کرم خاکی با نام علمی Eisenia foetida می‌باشد این جانور با تغذیه از مواد آلی موجود در طبیعت آن را به کود آلی مغذی تبدیل کرده به گونه‌ای که در حال حاضر این محصول به عنوان یکی از غنی‌ترین کودهای آلی بیولوژیک شناخته شده در دنیا می‌باشد.»
وی اظهار کرد: در روستاها به راحتی با کندن گودال در گوشه حیاط و ریختن پسماندهای‌تر داخل آن و بهم زدن پسماندها در فاصله های زمانی و تبدیل زباله‌تر به کود می‌توان در مدیریت پسماند و حفظ محیط زیست همکاری کرد، البته باید این آموزش‌ها از سوی متولیان و دستگاه‌های مربوطه ارایه شود.
این فعال محیط زیست پویش جمع‌آوری درب‌های پلاستیکی را جرقه‌ای برای شروع کارش، آغاز فعالیت‌های محیط زیستی و مقدمه‌ای برای اجرای پویش‌های بعدی اعم از پویش کاغذ و پارچه با هدف نجات زمین عنوان کرد و افزود: با شرکت در پویش جمع‌آوری درب‌های پلاستیکی در مدت نزدیک ۲ سال با همکاری دوستان و دانش‌آموزانم در شهرستان بندرانزلی توانستیم یک تن درب ظرف پلاستیکی را جمع آوری کرده و این مهم یعنی (خواستن؛ توانستن است) را به خودمان ثابت کنیم.
وی خاطر نشان کرد: به این ترتیب بعد از بازنشستگی با فراغت بیشتر در این بخش ورود کرده و زمینه‌های انجام فعالیت‌ها در حوزه محیط زیست را جست و جو کردم، البته معتقدم تا چیزی برای انسانها اهمیت نداشته باشد، به دنبال موضوع نمی‌روند.
غله‌زاری آشنایی با پویش درب‌های پلاستیکی ظروف را رمز موفقیت و مقدمه‌ای برای اجرای پویش‌های بعدی ابتکار خود و سایر دغدغه‌مندان محیط زیست استان عنوان کرد و ادامه داد: اگر چه ما در استان پویش درب‌های پلاستیکی ظروف را بنیانگذاری نکردیم اما توانستیم ادامه دهنده راه باشیم و پویش جمع‌آوری کاغذ "کاغذهای باطله" برای ایجاد کتابخانه را با افتخار در شهرستان بندرانزلی اجرا کنیم.
وی در ادامه با بیان اینکه پارچه یکی از مهمترین معضلات در حوزه پسماند است، اضافه کرد: پویش پارچه را نیز با هدف اینکه در طبیعت پراکنده نشود و مورد استفاده بهینه قرار گیرد را آغاز کرده‌ایم اما هنوز به دلیل مشکلات در این بخش به مقصد نرسیده‌ایم، البته آغاز کار مهم است.
نجات زمین؛ هدف اصلی پویش‌ها
این فعال زیست محیطی، هدف اصلی از اجرای پویش‌های یاد شده را کمک به مدیریت پسماند و نجات زمین عنوان کرد و افزود: برای کمک به زمین و طبیعت ابتدا باید از خودمان شروع کنیم اینکه تفکیک زباله از مبدا باید از تک تک منازل در شهرها و روستاها آغاز شود.
وی با بیان اینکه هر یک از ما در شهر و روستا باید به موضوع تفکیک زباله از مبدا توجه داشته و به آن اهمیت دهیم، ادامه داد: در گذشته نوع پسماند شهری و روستایی به دلیل نوع تولیدات و مصرف متفاوت بود، محتویات سطل زباله روستا با شهر متمایز بود در روستا سطل آشغال و پسماند به شکل امروزی وجود نداشت.
غله‌زاری افزود: در گذشته بخشی از پسماند نه تنها در روستاها بلکه در شهرها در منازل دارای حیاط توسط جوجه و مرغ استفاده می‌شد و قسمتی دیگر از پسماند را در گوشه‌ای دفن می کردند که پس از مدتی پسماندها تبدیل به کود می‌شد و به این ترتیب هیچ مرکزی برای جمع‌آوری نبود و مدیریت پسماندها به شکل اصولی انجام می‌گرفت.
این فعال محیط زیست در استان گیلان خاطر نشان کرد: به دنبال مدرن شدن روستاها و به جای حفظ نکات مثبت در روستا و تغییر موارد دارای اشکال، متاسفانه برعکس عمل شد، از این‌رو پسماند و مدیریت آن از جمله مشکلات در راستای روزآمدی روستاها است.
فرهنگ‌سازی تفکیک زباله انجام نشد
رئیس کمیسیون بهداشت، محیط زیست و خدمات شهری نیز با تاکید بر ضرورت توجه همه مردم به موضوع مهم تفکیک زباله از مبدا اظهار کرد: متاسفانه تاکنون فرهنگ‌سازی تفکیک زباله از مبدا برای شهروندان آن طور که باید انجام نشده و مردم اطلاعاتی در ارتباط با اهمیت تفکیک زباله از مبدا ندارند.
حسن کریمی کرنق در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: تفکیک زباله از مبدا "جداسازی زباله‌های خشک و تر" نیاز به فرهنگ‌سازی دارد در این ارتباط نیز باید از رسانه‌ها و فضای مجازی بیش از پیش استفاده کرد.
وی با بیان اینکه در زمان حاضر، شهرداری رشت برای تفکیک زباله از مبدا با یک شرکت قرارداد دارد، اضافه کرد: این شرکت کم‌کار بوده و برنامه لازم برای تبلیغات و فرهنگ‌سازی ندارد بارها از این شرکت خواسته‌ایم که از طریق صدا و سیما اقدام کند اما کار موثری دیده نشد.
رئیس کمیسیون بهداشت، محیط زیست و خدمات شهری خاطر نشان کرد: در زمان حاضر با این شرکت قرارداد داریم با اتمام قرارداد، فکری دیگر خواهیم کرد در ضمن اگر این شرکت مایل به ادامه کار با شهرداری است باید در موضوع تفکیک زباله از مبدا با برنامه جدید و موثر وارد شود.
وی با بیان اینکه آموزش‌های مربوط به تفکیک زباله از مبدا با شرکت طرف قرارداد شهرداری رشت محدود است، اضافه کرد: برای این کار نرم افزاری را در فضای مجازی تعریف کرده‌اند و آموزش‌های موثری از طریق این فضا انجام نمی‌شود.
کریمی کرنق در ادامه با اشاره به آموزش‌های مختلف به شهروندان در همایش‌ها و مناسبت‌های مختلف در محلات از سوی شهرداری رشت خاطر نشان کرد: به طور کلی تاکنون اقدام موثر برای تشویق مردم و رغبت آنان برای تفکیک زباله از مبدا انجام نشده‌است.
روستاهای گیلان در تفکیک زباله از مبدا چه وضعیتی دارند؟
علاوه بر شهروندان در شهرها، روستائیان نیز باید بیش از پیش به تفکیک زباله از مبدا توجه داشته باشند، با توجه به مشکلات زیست محیطی گیلان و معضلات به جامانده از گذشته امروز به مشارکت همه در شهرها و روستاها برای مدیریت پسماند استان نیاز ضروری است.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری گیلان با اشاره به اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا در ۸۰۰ دهیاری استان گفت: یک هزار و ۸۶۴ دهیاری در سطح استان فعال است که طی سال گذشته و نیز ابتدای امسال دوره‌های آموزشی تفکیک زباله از مبدا برای دهیاری‌های سراسر استان گیلان برگزار شد.
یاور پیراعلایی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه با برگزاری این دوره‌های آموزشی، دهیاران و کارشناسان فنی و مالی از آموزش‌های لازم تفکیک زباله از مبدا بهره‌مند شدند، اضافه کرد: تفکیک زباله از مبدا در مدیریت پسماند در روستاها نقش مهمی دارد از این‌رو ماهانه مکاتبات ویژه‌ای با فرمانداران شهرستان‌ها با تاکید بر نظارت بخشداران و حضور دهیاران انجام می‌گیرد.
وی با تاکید بر اینکه آموزش‌های تفکیک زباله از مبدا از طریق دهیاران آموزش دیده باید به مردم در روستا منتقل شود، خاطر نشان کرد: دهیاران موظفند تا موضوعات آموزشی - فرهنگی در ارتباط با تفکیک زباله از مبدا را با چاپ بنر و فعالیت‌های تبلیغاتی به روستائیان منتقل کنند.
پیراعلایی با بیان اینکه با دهیاران سهل‌انگار در مدیریت پسماند از طریق تعامل محیط زیست یک سری برخوردهای قضایی و انضباطی انجام شد که در این رابطه تعدادی را به ما اعلام کردند، اظهار کرد: به دهیاران فرصت اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا در روستا را دادیم در صورت کوتاهی در این کار با اعلام اسامی از سوی فرمانداران حتی برخوردهای قضایی انجام می‌شود.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری گیلان اظهار کرد: یکی از وظایف ۴۷ گانه دهیاری‌ها، موضوع پسماند و مدیریت آن در روستاهاست که نظارت این مهم نیز بر عهده بخشداران می باشد.
وی با اشاره به اهمیت موضوع تفکیک زباله از مبدا و با بیان اینکه این کار مهم قطعی‌ترین، اصلی‌ترین و نخستین فرآیند در موضوع مدیریت پسماند است، اضافه کرد: زباله خشک و تر باید جداسازی شود تفکیک زباله از مبدا باید از روستاها، شهرها و منازل ما آغاز گردد و همه نیز به این مهم اهتمام داشته باشند.
پیراعلایی با تشریح موهبت و نعمت‌های الهی در استان از جمله دریا، رودخانه، جنگل، کوه و مرز آبی و بین‌المللی خاطر نشان کرد: وظیفه همه ما حراست از این موهبت‌های الهی و انتقال آن به آیندگان است از این‌رو همگان باید برای حفاظت از این زیبایی‌ها و نعمت‌های الهی کوشا باشند.
استاندار گیلان گفت: موضوع تفکیک زباله از مبدا هر چه سریعتر توسط تمام شهرداری‌های استان به ویژه رشت در دستور کار قرار گیرد و این مهم تا پایان آذرماه در رشت باید اجرایی شده و هیچ عذر و بهانه‌ای را در این رابطه نمی‌پذیرم. بیشتر بخوانید: شهرداری‌های گیلان تفکیک زباله از مبدا را فوری اجرایی کنند
زجر معضل زباله سالها گریبانگیر مردم گیلان زمین است و به وقت سفر، خر اش این زجر بر زندگی گیلانیان عمیق تر می شود؛ حال در گامی زیست محیطی اعلام شد، واحدهای گردشگری و اقامتی استان ملزم به تفکیک زباله از مبدا شده‌اند تا با این شیوه باری از دوش محیط زیست گردشگرپذیر گیلان برداشته شود. بیشتر بخوانید: واحدهای گردشگری گیلان ملزم به تفکیک زباله از مبدا شدند