به گزارش ایرنا طی سال‌های اخیر کاهش نزولات، مدیریت نامناسب حوضه های آبریز، خشکسالی و تغییر اقلیم منابع آب زیرزمینی و روزمینی استان کرمان را به شدت کاهش داده و تامین آب شرب برای شهرها و روستاهای استان از دغدغه های مهم و اولویت دار مسئولان بوده که اقدامات مختلفی نظیر تامین آب از خط انتقال آب خلیج فارس، وارد مدار کردن چاه های جدید، و بهره برداری از آب سدها، اصلاح شبکه آبرسانی و غیره نیز در دست اقدام است.
اما بحث کاهش کیفیت آب در استان کرمان به ۲ دلیل عمده کاهش منابع آبی در پی تغییر اقلیم و آلایندگی های زیست محیطی به صورت نگران کننده ای در حال گسترش است؛ موضوعی که از سوی مسئولان، مردم و رسانه ها کمتر به پرداخته شده است.
عوامل شیمیایی نظیر کلرید سدیم، نیترات و فسفات و وجود فلزات سنگین و کمیاب مانند آرسنیک، جیوه، سرب، روی، غیره و تغییرات فیزیکی مانند تغییر دما، کدورت، طعم، مزه و آلایندهای بیولوژیکی کیفیت آب را تهدید می کند که هر کدام باعث بروز اختلال در متابولیسم بدن و ظهور بیماری نیز خواهد شد.
البته برخی این پرسش را نیز مطرح می کنند که مسئولان شرکت آب منطقه‌ای که همزمان اعلام هشدار برای کیفیت آب در این استان دارند چرا مجوز صنایع آلاینده در برخی محدوده های حریم و محدوده منابع ارزشمند آبی را نیز طی سال های اخیر صادر کرده اند و در حالی که می گویند ۴۰۰ ایستگاه پایش کیفیت آب فعال دارند، چطور هنوز مشکل آلودگی آب و کاهش کیفیت به این گستردگی و در مرز بحران ادامه دارد که برای توضیح در این زمینه به سراغ یکی از مدیران این شرکت رفته‌ایم.
غفلت از کیفیت آب در سایه کمیت
مدیر دفتر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه ای استان کرمان درباره فعالیت های این شرکت برای رصد و کنترل کیفیت منابع آبی استان گفت: به منظور کنترل کیفیت منابع آب استان ۴۰۰ ایستگاه شامل آب های سطحی و زیرزمینی، مخازن سدها، فاضلاب، پساب و غیره به صورت مستمر مورد رصد و پایش قرار می گیرد.
امیرحسین کرمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: طی چند دهه اخیر اجرای طرح های کنترل بهره برداری و صرفه جویی در منابع آب بیشتر مورد توجه بوده اما به کنترل کیفیت منابع آب کمتر پرداخته شده و این در حالی است که تغییرات کمیت و کیفیت آب رابطه مستقیم پیش رونده با هم دارند.
به گفته وی کاهش کمی آب، موجب افزایش غلظت آلاینده های آب و در نتیجه کاهش کیفیت می شود، از طرفی آلودگی و کاهش کیفیت آب نیز موجب کاهش کمیت آب مناسب خواهد شد.
مدیر دفتر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه ای کرمان خاطرنشان کرد: تغییرات شیمیایی و بیولوژیکی کیفیت آب به صورت تدریجی و عمدتا غیرمحسوس اتفاق می افتد که ناسالم بودن آب علاوه بر تنش های اجتماعی موجب بروز بیماری های متعددی از موارد جزئی تا بروز سرطان های گوارشی، کبدی، کلیوی، پوست و حتی زایمان های زودهنگام می شود.
استان کرمان به لحاظ تشکیلات زمین شناسی متنوع و کمربند مس‌زایی که از شمال غرب تا جنوب شرق استان کرمان امتداد یافته علاوه بر آلایندگی های طبیعی، معادن و صنایع مختلف حدود ۲۵ درصد مزارع و باغات کشور را نیز در خود دارد که همگی از مولدهای بالقوه آلایندگی منابع آب هستند لذا حفاظت کیفی آب از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی تاکید کرد: استان کرمان به لحاظ تشکیلات زمین شناسی متنوع و کمربند مس‌زایی که از شمال غرب تا جنوب شرق استان کرمان امتداد یافته علاوه بر آلایندگی های طبیعی، معادن و صنایع مختلف حدود ۲۵ درصد مزارع و باغات کشور را نیز در خود دارد که همگی از مولدهای بالقوه آلایندگی منابع آب هستند لذا حفاظت کیفی آب از اهمیت زیادی برخوردار است.
شیب تند کاهش کیفیت آب در کرمان
کرمی ادامه داد: با وجود اقدامات پیشگیرانه در زمینه آلودگی آب، نتایج چندین ساله پایش و رصد تغییرات کیفی منابع آب های زیرزمینی، سطحی و مخازن سدها در استان کرمان، تغییرات معنادار و شیب تند کاهش کیفیت منابع آبی را نشان می دهد که زنگ خطر چالش کیفی آب را در آینده نزدیک به صدا درآورده است.
چهار سد فعال و یک سد آماده بهره برداری
وی با بیان اینکه چهار سد در حال بهره برداری استان کرمان و یک سد دیگر که بزودی به بهره برداری می رسد کاربری شرب دارند تصریح کرد: مخازن سدها هر کدام به نوعی در معرض خطر جدی قرار دارند و اگر اقدامات پیشگیرانه و علاج بخش لازم صورت نگیرد، از کاربری شرب خارج می شوند.
مدیر دفتر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه ای کرمان در عین حال با بیان اینکه معادن ظرفیت های اقتصادی و اجتماعی زیادی برای استان کرمان به ارمغان آورده است تصریح کرد: اما فرآیند استخراج و فرآوری در اکثر معادن موجب تشدید در آزادسازی عناصر مضر می شود، بنابراین زه‌آب معادن، محل دپو باطله ها و سدهای رسوب‌گیر همچنین فاضلاب صنایع، کارخانه ها، فاضلاب شهری و روستایی، پسماند و زباله های خانگی و صنعتی، آفت کش ها و کودها از مولدهای آلایندگی آب محسوب می شوند که اگر به صورت اصولی مدیریت و کنترل نشوند، مخاطرات زیادی را برای انسان و محیط زیست در پی خواهند داشت.
اصلاح کیفیت منابع آب پر هزینه است
وی با بیان اینکه ما علاوه بر بحران کمی آب، در مرز بحران کیفی قرار گرفته ایم اظهار داشت: منابع باقیمانده آب بسیار محدود، ارزشمند و البته اقدامات علاج بخش و اصلاح کیفیت منابع آب اعم از سطحی و زیرزمینی بسیار مشکل و پر هزینه است که اکثر مواقع قابل انجام نیست و طرح های انتقال آب حوضه به حوضه نیز علاوه بر هزینه بالا و دشوار بودن عملیات اجرایی و در برخی موارد داشتن تبعات اجتماعی، اینک صرفاً برای مصرف صنایع بزرگ مقرون به صرفه است، لذا باید اقدامات پیشگیرانه و حفاظتی کیفیت منابع آب موجود، مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
کرمی در پاسخ به تمهیدات و اقدامات شرکت آب منطقه ای در این زمینه گفت: در شرکت آب منطقه ای به منظور حفظ منابع آب با کیفیت مناسب، زون های (محدوده های) آب شرب در تمامی شهرستان های استان کرمان تعیین و قرق شده است؛ تمامی چاه های آب شرب و رودخانه های مهم استان نیز تعیین حریم کیفی شده اند، همچنین حوضه های آبریز سدها نیز محافظت می شوند.
کرمی در پاسخ به تمهیدات و اقدامات شرکت آب منطقه ای در این زمینه گفت: در شرکت آب منطقه ای به منظور حفظ منابع آب با کیفیت مناسب، زون های (محدوده های) آب شرب در تمامی شهرستان های استان کرمان تعیین و قرق شده است؛ تمامی چاه های آب شرب و رودخانه های مهم استان نیز تعیین حریم کیفی شده اند، همچنین حوضه های آبریز سدها نیز محافظت می شوند.
وی افزود: با خرید تجهیزات پایش، به کارگیری شرکت های مشاور و طراحی شبکه پایش مشتمل بر ۴۰۰ ایستگاه و انجام مطالعات تکمیلی و تبیین راهکارهای علاج بخش، رصد و پایش همه مناطق استان در حال انجام است.
معرفی واحدهای آلاینده آب به محیط زیست
وی تصریح کرد: همچنین با استفاده از گروه های گشت و بازرسی، واحدهای آلاینده منابع آب شناسایی و به اداره کل محیط زیست استان معرفی می شوند که تمام استعلام های واصله به دفتر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه ای کرمان مربوط به استقرار طرح های صنایع، معادن، خدماتی و غیره به لحاظ رعایت حرایم کیفی آب های سطحی و زیرزمینی، زون های آب شرب و تعیین الزامات زیست محیطی به دقت کنترل و امکان سنجی می شود.
مدیر دفتر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه ای کرمان خاطر نشان کرد: با عنایت به اهمیت بسترسازی فرهنگی و گسترش سواد آبی نیز اقداماتی از جمله برگزاری کارگاه و کلاس های آموزشی در سطوح مدارس تا کارشناسان و مدیران مربوطه، چاپ بروشورهای آموزشی، ساخت تابلوهای اطلاع رسانی و غیره در حال انجام است.
وی تاکید کرد: به منظور توسعه پایدار، باید در اجرای طرح های صنعتی و صدور مجوز استخراج معادن، کاهش مخاطرات زیست محیطی، آلایندگی ها و اهمیت سلامت منابع آب به دیدگاه های اقتصادی و اجتماعی آنها ارجحیت داشته باشد؛ لذا در این راه، همسویی و مشارکت همه سایر دستگاه های اجرایی مربوطه و اقشار جامعه را می طلبد.
این مسئول تاکید کرد: اگر غیر از این باشد، علاوه بر به خطر افتادن سلامت جامعه، تبعات وخیم‌تر و پر هزینه تر از منافع بهره برداری مقطعی را در آینده نزدیک شاهد خواهیم بود.
به گزارش ایرنا آنچه واضح است اینکه موضوع حساس کیفیت آب اهمیتی مساوی با میزان و کمیت آب دارد و هرگونه سهل انگاری و کم توجهی به آن می تواند با به خطر انداختن سلامت افراد باعث رخداد مشکلات جبران ناپذیر بیشتری شود که نیاز به اقدام قاطع دستگاه های متولی به ویژه آب منطقه ای و محیط زیست به عنوان متولیان اصلی در کنار سایر دستگاه های مسئول و ناظر دارد.
همه این مشکلات درحالی است که طی سال های اخیر برخی مجوزهای بهره برداری در بخش های مختلف باوجود ملاحظات زیست محیطی داده شده و هنگامی که هم که از متولیان در این زمینه ها پرسیده می شود، عموما با این پاسخ مواجه هستیم که در گذشته این مجوزها ارائه شده است؛ حال آنکه مردم انتظار دارند اگر خطایی رخ داده با مسببان در هر برهه ای از زمان برخورد شود تا مدیران کنونی و آتی نیز مسیر گذشتگان خود را طی نکنند.
از جمله وجوه این موضوع مجوزهای متعدد معادن در منطقه گلومک نزدیک به منابع آب شرب شهر کرمان و در حوزه تقسیمات کشوری شهرستان بردسیر است که بتازگی دولت ورود قاطع و جدی داشته و اجازه بهره برداری بیشتر را نداده و درصدد ساماندهی وضع موجود نیز درآمده است تا محیط زیست بیش از آن تخریب نشود.
صرفنظر از حوزه معادن، بازار رهای آفت کش ها و نیز ضعف نظارت بر استفاده آنها در مزارع به گونه ای است که رییس سازمان حفظ نباتات کشور اخیرا گفته است که واردکنندگان و تولیدکنندگان سم درواقع این وضعیت را مدیریت می کنند.
اگرچه بهره برداری از معادن که نعمت های خدادادی است، به شرط اصول استاندارد و به کارگیری شیوه های نوین که مخاطرات زیست محیطی را کاهش می دهد ضرورت دارد اما بجاست که نظارت ها در این زمینه ها فراتر از وضعیت کنونی عمل کند و شهروندان شاهد مخاطرات زیست محیطی و سلامتی نباشند.