حسین زندباف در گفت وگو با خبرنگار سینمایی ایرنا و در توضیح اهمیت و جایگاه تدوین، در صنعت تولید فیلم بیان کرد: تدوین مانند مونتاژ است؛ همچنان که در مونتاژ ماشین اگرچه چرخ ها و فرمان گرد است اما اگر یک چرخ را جای فرمان بگذارید همه چیز به هم می ریزد در تدوین فیلم هم باید بسیار دقت کنید و باید این را تشخیص بدهید که این صحنه کجا و چگونه استفاده شود و این که چقدر حرف قرار است منتقل شود؛ تدوینگر ارتباط تنگاتنگ با سازنده و کارگردان و نویسنده فیلم دارد و هرچه نظرات اینها با هم به اشتراک برسد ارتباط با بیننده بهتر می شود؛ باید به آدمی فکر شود که قرار است با این اثر ارتباط برقرار کند.
تدوینگر فیلم سینمایی آپارتمان شماره ۱۳ (یدالله صمدی ۱۳۶۹) ادامه داد: بیننده در سینما متفاوت از بیننده جلوی تلویزیون است. بیننده در سینما بلیت می خرد و به نیت فیلم می رود و ساکت و متمرکز می نشیند و فیلم را می بیند؛ به همین دلیل است که تدوین در سینما شکلش فرق دارد. شتابی که در سینما هست نباید در برنامه های تلویزیون باشد چرا که اساسا آدم ها در حین تماشای تلویزیون درگیر زندگی روزمره خودشان هم هستند اما در سینما همه چیز متمرکز است.
وی افزود: حساسیت و دقت باید برای هم تدوین تلویزیون باشد و هم سینما، چون اگر این دو نباشد صدمه زننده است. مثلا شما باید به عنوان یک تدوینگر درکی نسبی از جامعه و شرایط آن داشته باشید. نمی گویم تدوینگر حتما باید جامعه شناس باشد اما درعین حال نباید فاقد نگاه جامعه شناختی باشد. همانطور که باید حتما درکی از روانشناختی داشته باشد چون با آدم ها و قصه های آنان مواجه است.
به گفته زندباف همه فیلم ها حرفشان را از دهان بازیگر می زنند پس شخصیت بازیگر باید برای بیننده مشخص باشد اما این شخصیت چگونه مشخص می شود؟ با برخورد فرد یعنی عمل و عکس العمل فرد؛ و در تدوین باید مراقب همه اینها باشید. مثلا جمله ای گفته می شود و باید تاثیرات آن روی صورت فرد دیگری نشان داده شود و متوجه می شوید که شخصیت آن فرد روی همین واکنش مشخص می شود. این موضوعات ظرافت غریبی دارد که باید مراقب همه آنها باشیم.
تدوینگر فیلم سینمایی مهریهٔ بی‌بی (اصغر هاشمی ۱۳۷۳) در پاسخ به این پرسش که تفاوت تدوین تلویزیون و سینما در چیست، گفت: نوع تمرکز تفاوت دارد. مثلا در تلویزیون تعداد فلش بک ها زیاد است اما در سینما این موضوع کمتر است چون داستانی از ابتدا بیان شده و جلو آمده است، اما سریال ممکن است ۵۰ قسمت باشد و در این تکثر قسمت ها بیننده اساسا خیلی چیزها را فراموش می کند، پس نیاز به فلش بک و یادآوری دارد. اینها تفاوت هایی است که باید بدانید.
زندباف ادامه داد: در سینما حتی مخاطب تعیین کننده است. به این معنا زمانی خیلی فرق می کند که تماشاچی عادی فیلم (مانند مارمولک) را ببیند یا دانشجویان و صاحبان اندیشه (فیلمی مانند شب های روشن که من تهیه کننده اش بودم). به همین دلیل همه چیز چنین فیلمی با فیلم دیگر فرق دارد از نوع نگارش گرفته تا کارگردانی و تدوین.
برنده چهار سیمرغ بلورین بهترین تدوین از جشنواره فیلم فجر تصریح کرد: تدوینگر باید هر ذهنیتی که دارد را از صافی ذهن کارگردان عبور دهد وگرنه این بی معناست که بخواهد مدام نظرات خودش را اعمال کند.
وی در پاسخ به این پرسش که تدوین چه جایگاهی در موفقیت یک فیلم دارد، اظهار داشت: مهمترین مسئله در تولید فیلم سینمایی قصه، پس از آن کارگردانی و بعد از آن عوامل هستند. تدوین تاثیرگذار هست اما تعیین کننده نیست، یعنی اگر فیلمی قصه بدی داشته باشد و کارگردانی اش ضعیف باشد هرکار که می کنید فیلم خوب نمی شود و تدوینگری که ضعیف است ممکن است یک قصه خوب و کارگردانی خوب را به مسیر غلط ببرد. به هر تقدیر اگر کارگردان کارش را خوب بلد باشد حتما اطلاعات تدوین دارد و حتما فیلمبردار را طوری انتخاب می کند و عوامل را جوری کنار هم می گذارد که نظراتش پیاده شود.
تهیه کننده فیلم سینمایی مومیایی ۳ (محمدرضا هنرمند ۱۳۷۸) ادامه داد: نکاتی بسیاری از تولید فیلم هست که می تواند اثر بسیاری بر تدوین آن داشته باشد؛ مثلا تصاویری را می بینید که بد نیستند و این که موسیقی خوبی روی آن می آید و می بینید که چقدر اینها با هم هماهنگ شده است؛ در نتیجه تدوین فیلم مرتبط است با صدا و صداگذاری یعنی اگر صداگذاری بد باشد تدوین در ذوق می زند و همه اینها باهم مرتبط است و هیچکدام مجرد نیستند.
وی افزود: قضاوت روی تدوین بسیار سخت است چراکه تدوین ربط مستقیم به قصه و داستان دارد؛ صداها، افکت ها و موسیقی همه در تدوین اثرگذارند.
تدوینگر فیلم سینمایی مارمولک (کمال تبریزی ۱۳۸۲) در پاسخ به این پرسش که آیا تدوین ضعیف باعث ضعف در تولیدات سینمایی سالهای اخیر بوده است، گفت: مشکل بسیاری از فیلم های ما این است که تدوینگر باید قصه را ویراستاری کند. این خیلی بد است چون تدوینگر نباید قصه را ویراستاری و جابجا کند. قصه باید کامل و پرونده اش بسته و در ادامه ساخته شود نه این که صرفا یک ایده باشد که قرار است در ادامه بسته و تکمیل شود.
زندباف اظهار داشت: در بسیاری از فیلم ها می بینیم که طرحی دارند و می روند و می سازند و بعد روی میز تدوین فیلم درمی آید و این اصلا خوب نیست چراکه اول باید قصه پرداخته شده باشد. این روزها این موضوع و مشکل را به کرات در مورد فیلم های سینمایی داریم و حتی به سریال ها هم رسیده است. مثلا برای سریال یک طرح و مختصر مختصاتی می دهند و در حین این که دارند سریال را می سازند باقی قصه نوشته می شود.
تدوینگر فیلم سینمایی بوی پیراهن یوسف (ابراهیم حاتمی‌کیا ۱۳۷۴) تصریح کرد: در تولیدات نمایش خانگی برای نمایش موضوعات مختلف و شکلی که به تصویر می کشند کمی دستشان باز است؛ در تلویزیون این آزادی وجود ندارد. مثلا در همین سریالی که ما این روزها درحال تولید آن هستیم (آتش و باد) ممیزی حتی به برخی کلمات می خورد که باید حذف شود و این سخت است و کار را به هم می ریزد چون وقتی کلمه ای حذف می شود معنای جمله ای که قرار است منتقل کند را به هم می زند و کار را بی معنی می کند در نتیجه مخاطب سردرگم می شود که چرا بازیگر فلان حرف را زد.
وی ادامه داد: در مورد نمایش خانگی این سانسورها وجود ندارد. ضمن این که بودجه ها بسیار کلان است.
تدوینگر فیلم سینمایی از کرخه تا راین (۱۳۷۱) یادآور شد: قصه قرار نیست روی میز تدوین شکل بگیرد. یک حرکت غلط دوربین می تواند تاثیرات سو بگذارد و تدوین نمی تواند راه کارگردانی که مسیری را غلط رفته است را درست کند.
زندباف در پاسخ به این پرسش که در کارنامه کاری اش کدام اثر خود را بیش از سایر آثار دوست دارد، بیان کرد: همه شان را دوست دارم چون برای همه شان عشق و علاقه گذاشته ام. سریال محاکمه را ۳۰ سال پیش مونتاژ کردم و امروز که پس از سه دهه دوباره از تلویزیون پخش می شود هم از تماشایش لذت می برم. وقتی کاری را می پذیرم در تمام لحظات به آن فکر می کنم و حتی در بستر خواب می گویم اگر آن صحنه این گونه باشد، بهتر است.
کارگردان فیلم سینمایی دست شیطان (۱۳۶۰) در توضیح فعالیت های این روزهای خود خاطرنشان کرد: این روزها مشغول تدوین سریالی به نام آتش و باد هستم که درحال پخش از تلویزیون است و حدود ۳۰ قسمت آن پخش و تقریبا از نیمه رد شده است.
وی افزود: ۲۰ قسمت آن باقی مانده و چون هرشب پخش می شود احتمالا تا یکماه دیگر به پایان می رسد. پیشنهادی در این مدت نداشتیم چون زمانی که مشغول کاری هستم هرگز دوکار را باهم انجام نمی دهم و بچه هایی که با کار ما ارتباط دارند می دانند که اگر مشغول کاری باشم برای انجام همزمان کار دیگر جواب منفی می گیرند پس چون اخلاق من را می دانند اصلا سمت من نمی آیند.
به گزارش ایرنا، حسین زندباف (۱۳۲۵) تدوینگر، کارگردان و تهیه‌کننده ایرانی است. آغاز بازی وی در سینما از سال ۱۳۷۱ با فیلم دلاوران کوچه دلگشا به کارگردانی حسن هدایت بوده‌است. او برادر کوچکتر حسن زندباف آهنگساز فیلم است. حسین زندباف برای تدوین فیلم‌های مرگ سفید، اتوبوس، چشم شیطان، حمله به اچ۳ برنده سیمرغ بلورین بهترین تدوین از جشنواره فیلم فجر شده است.