به گزارش ایرنا، این سند تلاش دارد مفهوم جدید سیاست خارجی روسیه و رویکردهای آن در روابط مسکو با جهان و کشورهای مختلف را انعکاس دهد.
در این سند به مسایل اساسی از جمله اولویت ها، روندهای پیش رو در نظام بین الملل و اهداف سیاست خارجی روسیه در سال های آتی در ابعاد مختلف و بطور کلی مواضع این کشور نسبت به ساختار نظام بین الملل اشاره شده است. این سند منعکس کننده نکات مهمی است که یکی از آن نکات پرداختن به جهان اسلام به عنوان یک قدرت قابل پذیرش و اولویت آن در سیاست خارجی و منطقه ای روسیه مطرح شده و همچنین بر توسعه همکاری های همه جانبه و قابل اعتماد با جمهوری اسلامی ایران به عنوان گروه نخست تاکید شده است. سند در شش بخش مقررات عمومی؛ روندهای جهانی؛ منافع ملی؛ اولویت‌های سیاست خارجی؛ جهت گیری‌های منطقه‌ای؛ و شکل‌گیری و اجرای سیاست خارجی روسیه در ۷۶ بند نگاشته شده است. سند پیش رو از جهات مختلف دارای اهمیت به خصوص برای جمهوری اسلامی ایران است که به بعضی از آنها اشاره می شود.
این سند چشم انداز روسیه به جهان، روندهای آن و آینده را تا اندازه ای روشن می کند.خواستگاه ها و اهداف روسیه را در نقش آفرینی بین المللی و جهانی تبیین می کند. اولویت های راهبردی روسیه در ارتباطات بین‌المللی را مشخص کرده اهمیت آن را معین می کند.دوستان و دشمنان از نظر روس ها تا اندازه ای روشن می شود.تا اندازه ای نشان می دهد که روسیه جهان را چگونه می نگرد و چگونه به دنبال اثربخشی در شکل دادن به نظم آینده است.شناخت راهبردهای جدید روسیه به علت تحولات فعلی در عرصه بین‌المللی برای جمهوری اسلامی ایران ضروری است.نگاه کشور روسیه به جهان اسلام، منطقه و جمهوری اسلامی ایران را روشن کرده، اهمیت و اولویت آنها را نشان می دهد.اینگونه اسناد نمایانگر عمق اندیشة راهبردی دولت ها به جهان و آینده، تعیین کننده میزان هوشمندی راهبردی آنها است که سند تدبیر سیاست خارجی روسیه از این منظر قابل بررسی است.
البته روس‌ها چهار سند راهبردی و ملی دارند:
۱-سند تدبیر سیاست خارجی ۲- آیین نظامی روسیه ۳- راهبرد امنیت ملی روسیه ۴- آیین دریایی روسیه که ترکیب آن ها چشم انداز بهتر و دقیق تری از روسیه و آینده به ما خواهد داد.
اما سند تدبیر سیاست خارجی روسیه نیز دارای ابعاد و اهمیت زیادی است و این سند در خود تحلیل های را متبادر می کند که برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت زیادی برخوردار است. هرچند باید این را توجه داشت که اینگونه اسناد، بخش‌های محرمانه‌ای نیز دارند که در اختیار ما نیست یا بخشی از آنها در اسناد مقدماتی و مکمل آنها بیشتر و بهتر تفسیر و تحلیل خواهد شد و لازمه یک مطالعه دقیق، عمیق و راهبردی است که ما در پی، نگاهی اولیه به سند منتشر شده خواهیم داشت.
ابعاد سند
سند تدبیر سیاست خارجی به طور کلی به مسایل سیاست خارجی و روابط بین روسیه و دیگر مراکز جهان می پردازد، اما نمی توان نادیده گرفت که این سند دارای ابعاد مختلف بین المللی، ملی، اقتصادی، فرهنگی، تمدنی، امنیتی-دفاعی و ... است که در تمامی ابعاد قابل بررسی و مطالعه است.
اهداف سند
به روز کردن سیاست خارجی روسیه
تطبیق سیاست خارجی روسیه با واقعیت ها و تصویرسازی هنجاری از آن
تصویرسازی مورد نظر از روسیه در آینده و نظم جدید جهانی و جایگاه آن در اصلاح تصویر ساخته شده توسط غرب از روسیه
ترسیم دوست و دشمن روسیه
القای تغییرات بزرگ انقلابی در روابط بین الملل و نظم جدید جهانی و جایگاه روسیه
تصویرسازی برای شکل دادن به نظم جهانی مورد نظر
ایجاد درک مناسب جهان از روسیه، اقدامات و پذیرش آن
قابل تحلیل و تفسیر کردن روسیه در روابط خارجی به خصوص توسط دوستان روسیه و اعتمادسازی میان آنها
کمک به تمهید راهکارهای جامع و موثر جامعه بین‌المللی برای همکاری در برابر چالش‌ها و تهدیدات مشترک
ترویج و توسعه همکاری‌های دوجانبه و چند جانبه
تقویت ظرفیت نهادهای منطقه‌ای چندجانبه و ساختارهای همگرا با مشارکت روسیه
ترسیم و تحکیم موقعیت روسیه در روندهای جهانی
ترسیم و تحکیم موقعیت فرهنگ و زبان روسی در جهان و نشان دادن اهتمام سیاست گذاران روسیه به این مهم
تصویر سازی از مطالبه روسیه از جایگاه خود در معادلات و تصیمات جهانی.
بخش ها و فصول اصلی سند
مقررات عمومی و مفاهیم سیاست خارجی
روندهای اصلی در جهان و چشم انداز نظم جدید جهانی
منافع ملی فدراسیون روسیه در حوزه سیاست خارجی، اهداف استراتژیک و وظایف کلیدی تعیین شده توسط سیاست خارجی فدراسیون روسیه
اولویت های سیاست خارجی فدراسیون روسیه (ایجاد نظم جهانی عادلانه و پایدار)
تضمین منافع فدراسیون روسیه(در اقیانوس جهانی، محیط بیرونی و فضا)
حفاظت از شهروندان و سازمان های روسیه
همکاری ها و مسیرهای منطقه ای و اولویت های سیاست خارجی روسیه
شکل گیری و اجرای سیاست خارجی فدراسیون روسیه.
مفاهیم مستتر در سند
گزاره هایی که در پی می آیند دارای اولویت بندی نیست، بلکه تنها به تعدادی از مفاهیم تحلیل شده از سند اشاره می شود که به صورت مستقیم با غیرمستقیم در یک نگاه کارشناسی برداشت و ارایه می شود.
روسیه در سند تدبیر سیاست خارجی خود، به نظم کنونی در جهان نگاهی انتقادی دارد و خواستار تغییر شتابان آن است و نظم جدید را نظمی چند وجهی با بازیگری متعادل و متعامل می داند و این نظر را به عدالت پایدار در جهان نزدیک می داند و اعتقاد دارد که فرصت های برابری را برای کشور ها ایجاد می کند و نقش بیشتری را برای چین و هند می دانند و توسعه همکاری با جمهوری اسلامی ایران را در اولویت می‌داند و روسیه را یکی از مهمترین نقش‌آفرینان معادلات بین المللی تصویر می کند.
در این سند غرب به طور کلی در اولویت های روسیه نیست، ولی آن را دشمن خود هم نمی داند، از غرب خود را منزوی نمی کند، قصد خصمانه‌ای به او ندارد و رویارویی غرب با روسیه را بیهوده دانسته معتقد است بایدروی تعامل بر اساس اصول برابر و احترام حاکمیت متقابل تاکید شود.
سند اشاره دارد که روسیه از قدرت نظامی خود برای دفاع از منافع و هم پیمانانش و جلوگیری از هرگونه حمله به آنها استفاده خواهد کرد و در این مسیر به هماهنگی های کامل با مراکز قدرت جهانی دوست چین و هند تاکید می کند.
یکی از مفاهیم مستتر در این سند تبیین اولویت‌های سیاست خارجی روسیه، مقابله با سیمای هژمونیک ایالات متحده آمریکا در سراسر جهان است و بر ایجاد فرصت برای نقش آفرینی روسیه و دیگر شرکای خود در جهان با تأکید بر چین و هند اشاره می کند و بر اساس این مفهوم به دنبال ایجاد یک امنیت فراگیر جمعی و پایدار است.
این سند تلاش دارد نشان دهد که روسیه به دنبال ایجاد فرصتی برابر برای قدرت های مختلف و ایجاد اعتماد متقابل و قابل اتکا برای نقش‌آفرینی دیگران است.
موضوع مهم دیگر در این سند نگاه روسیه به آمریکا و غرب است. در این سند روسیه نشان می‌دهد که آمریکا را از اولویت‌های خود خارج کرده به عنوان هشتمین تعامل به آن نگاه می کند و آمریکا را مرکز روسیه هراسی دانسته و از اروپا جدا می کند و تاکید دارد روسیه به دنبال همگرایی با اروپاست و مشکلات روسیه با اروپا را ناشی از مداخله آمریکا می داند.
این سند بر ترویج توسعه پایدار روسیه بر اساس فناوری جدید تاکید دارد.
سند در نگاه به آینده، خبر از تحولات انقلابی در عرصه بین الملل، ارتباطات و اطلاعات، بلوک بندی های قدرت و اثرگذاری جهانی آنها می دهد که این تصویر روسیه از نظم جدید جهانی است.
در این سند از یک سو بر هویت تمدنی و تاریخی روسیه تاکید شده و از سوی دیگر بر حفظ موقعیت کشور به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی بر اساس جایگاه بین‌المللی، نقش جهانی تعیین کننده و منابع و سلاح‌های راهبردی اش تاکید کرده است.
آنچه در این سند مستتر است، تاکید بر این نکته است که روسیه در جایگاه یک تمدن با پیشینه تمدن روسی، یک دولت بزرگ و یک قدرت بزرگ جهانی در مرکز روندها و دگرگونی برای چند جانبه‌گرایی و تضمین صلح و امنیت جهانی است و از آن تصویر سازی می کند و تاکید دارد که بدون روسیه و یا بدون تضمین روسیه و همپایگی راهبرداش با امریکا و دیگر قدرت ها، ثبات راهبردی جهانی نیز به هم می خورد، و لذا هژمونی، یک‌جانبه‌گرایی و سلطه‌جویی غرب امکانی برای استقلال عمل دولت‌های مستقل در عرصه بین‌المللی نخواهد گذاشت و روسیه با آن مخالف است.
تاکید بر جهان اسلام، وجه تمدنی و دینی آن و لزوم تعامل گسترده با آن از نکات مهم در این سند است. همچنین تاکید بر «توسعه همکاری‌های همه جانبه و قابل اعتماد با جمهوری اسلامی ایران» که خبر از اولویت و اهمیت روابط راهبردی روسیه با جمهوری اسلامی ایران می دهد.
سند تدبیر سیاست خارجی روسیه با ۳ رویکرد فرهنگی- تمدنی، اقتصادی و دفاعی- امنیتی تنظیم شده و برای هرکدام اصالت ویژه ای قائل است که در جای خود قابل تفسیر بر اساس اولویت ها و اهمیت است.
کشور روسیه در این سند، خود را مجاز و آماده پاسخ گویی به تهدیدات علیه خود با استفاده از همه منابع و سلاح های استراتژیک می داند و تاکید دارد که به آنها پاسخ متقابل می دهد که این نشان از عمل گرایی فعال در مقابله با تحرکات امنیتی- دفاعی است.
ترویج همکاری متقابل سودمند و برابر با همه کشورهای خارجی، اتحادها و ائتلاف های که جریان اصلی منافع روسیه را از طریق مکانیسم های دیپلماسی چندجانبه ممکن می سازد نیز از جمله موارد مورد تاکید در این سند است.
روسیه در ترسیم نگاه خود به سازمان های بین المللی، ضمن به رسمیت شناختن آن ها، به مداخله و ناعادلانه بودن آنها در بسیاری از موارد نقد دارد و مطالبه اصلاح آنها بر اساس ارزش های نوین را دارد.
بازیابی نقش سازمان ملل به عنوان مکانیزم هماهنگ کننده مرکزی در آشتی دادن منافع کشورهای عضو سازمان ملل و اقدامات آنها در تعقیب اهداف منشور سازمان ملل در ساختار نظام جهانی دیگر موضوعی است که در سند به آن پرداخته شده است.
در این سند بر ترویج همکاری های بین المللی به منظور جلوگیری از مسابقه تسلیحاتی در فضای ماورای جو، تاکید شده که همکاری کشورهای در آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
مساله مهم دیگر درسند جدید تدبیر سیاست خارجی روسیه این است که در آن تصریح شده که از بین بردن آثار سلطه آمریکا در جهان و ایجاد شرایطی برای کنار گذاشتن جاه طلبی های هژمونیک در اولویت توجه خواهد بود ودر این راستا، مسکو آمریکا را منبع اصلی خطر برای امنیت خود و صلح بین‌المللی می‌داند.
تقویت پیمان‌ها در اوراسیا، آسیا و اقیانوسیه مورد توجه روسیه بوده، به ائتلاف ها و سازمان های جدید اهمیت می دهد و آنها را نقش آفرینی بزرگ و مهم تصویر می کند. در این زمینه بر تقویت همه جانبه سازمان همکاری شانگهای و بریکس تاکید دارد و آنرا تضمین امنیت جمعی در اوراسیا و جهان معرفی می کند.
نکته دیگر توجه به حل و فصل همه جانبه مسایل در افغانستان و کمک به تبدیل شدن آن به یک کشور مستقل، صلح‌آمیز و بی‌طرف با اقتصاد و سیستم سیاسی با ثبات و نقش آفرین در منطقه تاکید دارد.
روسیه با جهانی در حال تحول و تغییر مواجه است که هر کدام از بازیگران درحال دستیابی به قدرت براساس منافع ملی خود هستند. لذا در این سند روسیه بر توسعه ارتباطات خود در روابط بین الملل با کشورهای مستقل غربی اولویت می دهد و توجه ویژه ای دارد.
در پایان باید اشاره شود که این یک تحلیل و برداشت از سند تدبیر سیاست خارجی روسیه۲۰۲۳ است. بدیهی است که جمهوری اسلامی ایران برای انتخاب شرکای آینده خود و همکاری با آنها باید مطالعه و دقت لازم را از طریق بررسی اهداف آنها در عرصه بین المللی داشته باشد تا منافع ملی خود را به خوبی حفظ نماید. مطالعه دقیق و همه جانبه در این زمینه یک مطالبه ملی است تا زمینه توسعه بیش از پیش و سازنده ارتباطات بین المللی را برای میهن عزیزمان در پی داشته باشد.