تحلیل هشتگ‌های ترند شده در توئیتر و دیگر بسترهای مجازی یکی از بهترین روش‌های دریافت و تحلیل اخبار و اطلاعات و همچنین کنش‌های مدنی و سیاسی در فضای مجازی به شمار می‌آید که به ویژه در توئیتر از اهمیت خاصی برخوردار است.
گروه داده‌کاوی ایرنا قصد دارد به طور ماهانه هشتگ‌های مهم، پرتکرار و جریان‌ساز شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار در ایران همچون توئیتر، تلگرام و ایسنتاگرام را واکاوی و نتایج آن را در قالب یک گزارش ارائه کند. در ادامه نخستین بخش از گزارش ماهانه هشتگ‌های برجسته مجازی که مرتبط با اردیبهشت‌ماه امسال، استخراج و ارائه شده است.
۱۰ هشتگ برجسته اردیبهشت‌ماه بر اساس میزان «تکرار» و «تاریخ» به شرح زیر است:
۱. حجاب
۲. اعتصابات_سراسری
۳. بایکوت_ایران_اینترنشنال
۴. خانه_اصفهان
۵. زمین_گرده
۶. شهید_غیرت
۷. کتایون_ریاحی و پانته_آ_بهرام
۸. نمایشگاه_کتاب
۹. همه_با_هم_هستیم
۱۰. تابستان_سخت
هشتگ #اعتصابات_سراسری
این هشتگ از بعد از انتخابات سال ۱۴۰۰ در توئیتر ترند و هر از چند گاهی به بهانه‌های مختلف از سوی براندازان و مخالفان نظام بازنشر می‌شود. در اردیبهشت‌ماه نیز دو بار به بهانه روز کارگر این هشتگ ترند توئیترفارسی شد. این طیف از کاربران تلاش دارند مشکلات معیشتی مردم را با سیاست‌های نادرست دولت در حوزه اقتصادی گره‌زده و با موج‌سواری روی آن، فضای اجتماعی و اقتصادی کشور را ملتهب نشان دهند.
این رسانه‌های همسو با این جریان فکری با مانور روی این ادعاها به دنبال القای ناتوانی مسئولان در حل مشکلات اقتصادی هستند. کاربران ابراز امیدواری کردند حمایت‌های مالی و حداکثری از اعتصاب‌های سراسری شاید بتواند باعث فرهنگ‌سازی شود و با تداوم اعتراض‌ها، شرکت‌های بزرگ خصوصی و دولتی با از دست‌دادن نیروی کار خود ورشکته شوند.
تشبیه این اعتصاب‌ها به انقلاب‌های کارگری با هدف تهییج کارگران برای به نتیجه‌رسیدن اعتراض‌ها و القای هراس نظام از مطالبه‌گری‌های قشر کارگر ذیل هشتگ #اعتصابات_سراسری برجسته شد.
تحلیل کاربران فعال این هشتگ و فراوانی استفاده از این هشتگ از سوی کاربران ناشناس بیش از هر چیز شائبه حضور ربات‌ها برای ترند کردن این هشتگ را تقویت می‌کند تا جایی که انتشار ۴۰۰ توئیت در کمتر از چند روز توسط کاربری با شناسه «محمدی اف» می‌توان فعالیت و جریان‌شناسی مشکوک این پویش مجازی را آشکار سازد.
هشتگ #کتایون_ریاحی و #پانته آ_بهرام
خبر تشکیل پرونده قضایی برای دو بازیگر زن سینمای ایران یعنی «کتایون ریاحی» و «پانته‌آ بهرام» به دلیل جرم کشف‌حجاب و انتشار تصاویر آن در فضای مجازی با واکنش کاربران داخلی و معاند همراه بوده است. در همین رابطه «محسن‌برهانی» وکیل و فعال توئیتری در حساب خود با انتقاد از عملکرد پلیس در پرونده این دو بازیگر نوشته، به دلیل محرمانه‌بودن تحقیقات مقدماتی، اطلاع‌رسانی این پرونده جرم است و مسئولان آن مرکز، مرتکب جرم افشاء شده بودند.
کاربران طیف ارزشی و اصولگرا با تاکید بر لزوم برخورد سفت و سخت قوه قضائیه با این دست از سلبریتی‌ها، نسبت به هرگونه حمایت و ترویج بی‌حجابی در کشور هشدار دادند. کاربران معاند اما حضور بی‌حجاب بازیگران زن را مصداق حمایت از نافرمانی مدنی زنان دانسته و اضافه‌شدن دیگر هنرمندان برای حمایت از کشف حجاب و تداوم این رویه را به دلیل تاثیرگذار و الگو بودن آنان برای ترویج بی‌حجابی ضروری دانسته‌اند.
تحلیل رسانه‌ها و کاربران فعال توئیتری مشارکت‌کننده در این دو هشتگ به حضور فعال رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی همچون «من و تو»، «ایران اینترنشنال»، «دویچه ووله»، «بی‌بی‌سی فارسی» و «صدای آمریکا» اشاره دارد که بیشتر خبر این رویداد را اطلاع‌رسانی کرده و این محتوا مورد بحث و بازنشر قرار گرفته بود.
هشتگ #تابستان_سخت
رسانه‌های مخالف نظام با محوریت صدای آمریکا، در فضای مجازی کارزار هشتگ #تابستان_سخت را پوشش داده‌اند. در همین رابطه فعالان توئیتری برانداز و اپوزیسیون با بازنشر تصاویرکشف حجاب خود به دنبال تشویق و تهییج زنان و دخترانِ احساسی برای حضور بدون حجاب در خیابان‌ها بودند. این دست از کاربران در ادامه بهره‌برداری خود از کشف حجاب در تلاش‌اند تا بی‌توجهی شهروندان به مساله حجاب و ناتوانی مسئولان در برابر مخالفان حجاب را تثبیت کنند.
تعداد کم فعالان این هشتگ در توئیتر بیش از هر چیز به اختصاصی‌بودن آن در طیف خاص برانداز اشاره دارد و عدم همه‌گیری آن را در میان عموم کاربران داخلی آشکار ساخته است.
هشتگ #شهید_غیرت
تصاویری از شهادت شهید «حمیدرضا الداغی» که برای مقابله با آزار و اذیت دو دختر مبارزه کرد، در فضای مجازی خبرساز شد. برخی از کاربران، ماجرای الداغی را در کنار شهادت رئیس پلیس سراوان و همسرش دیدند و گفتند طرفداران «زن، زندگی، آزادی» رفتار تبعیض‌آمیز با موضوع‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه دارند و فقط با حامیان سیاسی خود همراه هستند. کاربران در ادامه، این شهید را نه اصلاح‌طلب و نه‌اصولگرا بلکه حق‌گرا بیان کردند.
کاربران انقلابی و ازشی بر این باور بودند که بی‌حجاب‌ها در کشور می‌خواهند مسیری را طی کنند که در حال حاضر کشورهای غربی در آن قرار دارند که در نهایت به بی‌بندوباری، ترویج فساد و فحشا در جامعه منجر خواهد شد.
بررسی فعالان این هشتگ نیز از حضور عمده کاربران داخلی و تقابل کاربران اصلاح‌طلب و ارزشی در این ماجرا اشاره دارد:
هشتگ #حجاب
هشتگ حجاب پرتکرارترین هشتگ اردیبهشت‌ماه بوده که کاربران مختلفی درباره آن اظهارنظر کردند. کاربران ارزشی ذیل هشتگ #حجاب، به نایب قهرمانی تیم ملی هاکی روی یخ دختران پرداخته و بر این امر تاکید کردند که دختران ایران زمین به دنیا نشان دادند با حجاب هم می‌شود در مسابقات بین‌المللی حاضر شد و تا نایب قهرمانی پیش رفت.
این کاربران با اشاره به عدم پوشش این خبر از سوی رسانه‌های جریان مخالف نظام، بیان داشتند که ترغیب دختران احساسی به کشف‌حجاب و حضور در اماکن عمومی ترفندی است برای ایجاد این گزاره که حجاب حائل و مانعی برای عدم دستیبابی و پیشبرد اهداف است.
این طیف از کاربران همچنین با انتقاد از کشف حجاب بازیگران، به نهادهای قضایی در خصوص برخورد با سلبریتی‌ها تاکید کردند. در مقابل، کاربران برانداز و طرفداران هشتگ مهسا امینی، پوشش را امری ارادی و اختیاری دانسته و از محدودیت و ممنوعی اجباری در این زمینه انتقاد کردند.
در ارتباط با هشتگ حجاب نیز رسانه‌های فارسی زبان در صدر تولیدمحتوا بودند و«اینترنشنال» و «من‌وتو» با حدود ۳۰۰ و ۲۰۰ توئیت در صدر تولید محتوا قرار داشتند.
هشتگ #بایکوت_اینترنشنال
کاربران با ترند کردن هشتگ #بایکوت_اینترنشنال، مهمترین دلیل آن را عادی‌سازی چهره‌های منفورِ ایران‌ستیز از سوی این شبکه معاند بیان کردند. این کاربران که خود را وطن‌خواهان و ملی‌گرایانِ دلسوز جریان «زن، زندگی، آزادی» نامیدند با یادآوری اعتراض‌های خارج از کشور، هدف اصلی از بازنشر این تجمع‌ها را به تصویرکشیدن پرچم‌های تجزیه‌طلب‌ها و همچنین پروموت کردن(تبلیغ) رهبران پوشالی مجاهد خلقی بیان کردند.
ذیل این هشتگ، حمایت از رضا پهلوی و بازنشر تصاویری از پرچم شیر و خورشید برجسته شده است.
حضور یک کاربر فعال با بیش از ۷۰۰ توئیت با نام «اردشیرم»، نشان از فعالیت غیرعادی برخی بدافزارها در این پویش مجازی دارد؛ به هر حال این هشتگ از سوی کاربران مخالف نظام به‌ویژه طرفداران رضا پهلوی حمایت‌شده بود و حامیانی از طیف‌های مختلف فکری در ایران داشت.
هشتگ #شاسی_بلند_گیت
ماجرای جنجالی واگذاری خودرو شاسی‌بلند به نمایندگان مجلس، واکنش کاربران در فضای مجازی را با خود به همراه داشت. در همین رابطه برخی کاربران با اشاره به تیتر روزنامه کیهان، مصاحبه دوم رئیس دفتر بازرس ویژه رئیس‌جمهوری و کتمان گفته‌هایش پیرامون این واگذاری‌ها و ادعای دریافت ۱۰۰۰ خودرو از سوی صداوسیما اظهار داشتند که جریان داخلی با خودزنی و تناقض در کلام، خود شائبه خودروهای شاسی‌بلند را تقویت کرده است.
همچنین بعضی کاربران دستور رئیس مجلس برای پیگیری موضوع واگذاری خودرو به نمایندگان را به نقد کشیده و از رئیس مجلس درخواست داشتند اسامیِ نمایندگان و ارگان‌هایی که خودرو رانتی گرفتند با جزئیات اعلام شود. ذیل این هشتگ اتهام‌های همچون فساد در نمایندگان ملت، کاسبان استیضاح و رانتی‌های جیره‌خور برجسته است.
تحلیل فعالان ترندکننده این هشتگ از حضور هم‌زمان رسانه‌هایی همچون ایران اینترنشنال و من‌وتو و کاربران عادی همانند «زمستان» و «تنها» حکایت دارد. «شاسی‌بلند»، «شاسی‌بلند گیت» و «فساد سیستماتیک» از جمله برجسته‌ترین هشتگ‌های ترندشده پیرامون این موضوع بوده است.
هشتگ #زمین_گرده
این هشتگ نیز به طور عمده از سوی کاربران مخالف نظام و برانداز منتشر شد. در ۲۳ اردییبهشت‌ماه و به‌دنبال صدور احکام تازه اعدام برای شماری از متهمان اغتشاش‌های اخیر، پویشی با هشتگ «زمین گرده» توسط خانواده‌های افرادی که اعدام شده‌اند، شکل گرفت و برخی کاربران معترض و مخالف در شبکه‌های اجتماعی به آن پیوسته‌اند.
بررسی کاربران فعال در این هشتگ از تنوع و تکثر طیف مختلف کاربران ناراضی، معترض تا برانداز و اپوزیسیون حکایت دارد؛ اکانت «۱۵۰۰ تصویر» منتسب به منافقان، از مشهورترین و فعال‌ترین حامیان این پویش بوده است.
هشتگ #همه_باهم_هستیم
این هشتگ با هدف یادآوری ناآرامی‌های ۱۴۰۱ و دعوت به ادامه این اغتشاش‌ها در توئیتر ترند شد. در همین رابطه کاربران برانداز با دعوت دیگر کاربران، رمز پیروزی و آزادی را اتحاد و همبستگی ذیل تصاویر دانستند و به ادعاهایی همچون حجاب اجباری، سرکوب اغتشاشگران، کشتن مخالفین نظام، اعتراف اجباری و پرونده‌سازی علیه خانواده اغتشاشگران پرداختند.
فعالان توئیتری جریانِ مخالفِ نظام تاکید داشتند که سکوت در برابر اقدامات نظام به معنای اجحاف در حق کشته‌شدگان حوادث اخیر و حمایت از ظلم و ظالم است. در کنار این هشتگ، دعوت از قشر جوان برای تجمع در خیابان و ایجاد اغتشاش و آشوب با هدف ملتهب‌کردن فضای جامعه، برجسته شده بود.
تحلیل فعالان منتشرکننده این هشتگ، از حضور کاربران روزمره‌نویس و حامی پروژه براندازی حکایت دارد؛ پروژه‌ای که به زعم بسیاری از کارشناسان مخالف نظام، شکست‌خورده و باعث تغییر در اردوگاه و اتاق فکر براندازان شده است.
هشتگ #نمایشگاه_کتاب
این هشتگ هم‌زمان با برگزاری نمایشگاه کتاب و حضور رهبری در مصلای تهران در توئیتر ترند شده بود. کاربران انقلابی با برجسته‌سازی هشتگ #نمایشگاه_کتاب و آمار فروش روز اول برپایی این نمایشگاه بر این امر تاکید کردند که سیاست‌ها برای تحریم این رویداد فرهنگی شکست خورده است. این کاربران همچنین با بازنشر تصاویر پاسخ‌دهی به پرسش‌های مردم درباره حجاب و عفاف، از این اقدام تمجید و تقدیر کردند.
بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه کتاب با بازتاب کاربران داخلی همراه شده است؛ کاربران با اشاره به اهل مطالعه‌بودن رهبری، توصیه ایشان به کتاب‌خوانی و اهمیت آن از سوی آحاد مردم را ضروری دانستند. البته، حضور برخی افراد بی‌حجاب و بد حجاب در نمایشگاه کتاب سبب حاشیه‌سازی از این رویداد در توئیتر فارسی شد.
«آوای قلم» با حدود ۲۵۰ تویئت و «تیبف تهران» با همین حدود محتوا، در صدر تولیدکنندگان فعال این هشتگ قرار گرفته‌اند. حضور دو خبرگزاری «کتاب» و «مهر» نیز از توجه و حمایت رسانه‌های داخلی از این رویداد و هشتگ مجازی حکایت داشته است.
هشتگ #خانه_اصفهان
این هشتگ در واکنش به اعدام سه تن از متهمان خانه‌اصفهان و جلوگیری از اعدام این افراد صورت گرفت است. این هشتگ سه بار در زمان‌های ۲۲، ۲۵ و ۳۱ اردیبهشت‌ماه ترند توئیترفارسی شد. کاربران مختلف با ادعای در خطربودن جان متهمان این پرونده، از سایر کاربران در توئیتر درخواست داشتند صدای جوانان بی‌گناه پرونده خانه‌اصفهان باشند.
کاربران در اتهام‌هایی با ناعادلانه دانستن روند قضایی، از جامعه جهانی درخواست داشتند برابر ماشین ترور و ترس جمهوری اسلامی مقابله کند. تاکید بر دشمنی با جمهوری اسلامی و نابود کردن آن، تمجید از روحیه شجاعانه و رشادت‌طلبانه آشوبگران در اصفهان و پرداختن به بحث #اعدام_نکنید و منشور حقوق بشر، ذیل این هشتگ مطرح شده است. در سوی مقابل، کاربران انقلابی با هشتگ #برخورد_قاطع، به تمجید از اقتدار قوه قضاییه در برخورد با جنایتکاران خانه‌اصفهان پرداخته و حمایت همه‌جانبه ملت ایران برای پشتیبانی از شهدای مدافع امنیت را اعلام داشتند.
فعالان برجسته این هشتگ از جمله «من و تو، پوریا زراعتی، ایران اینترنشنال، ۱۵۰۰ تصویر، رادیوفردا، بی‌بی‌سی فارسی و توانا» بوده‌اند که همگی به طیف برانداز و سلطنت‌طلب مربوط بوده؛ به‌گونه‌ای که می‌توان نتیجه گرفت این هشتگ به نوعی به محل جولان و زورآزمایی رسانه‌های ضدنظام برای تخریب وجهه حقوقی و مشروعیت نظام در ماه اخیر بدل شده بود.