یکی از اصلی‌ترین ابزارهای ایالات متحده آمریکا برای سیطره بر اقتصاد بین‌الملل و تحکیم پایه‌های سلسله مراتب دستوری واشنگتن در جهان، واحد پول این کشور یعنی دلار بوده که بارها در جنگ اقتصادی علیه واحدهای ملی ناهمسو نیز به کار رفته و می‌رود. از این رو کشورهایی مانند ایران می‌کوشند تا با استفاده از سیاست‌ها و روش‌های گوناگون از زیر فشار دلار رهایی یابند؛ ضرورتی که اینک مورد توجه و تاکید بیشتری قرار گرفته است.
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی نخستین روز سال در حرم مطهر رضوی با اشاره به وابستگی اقتصاد کشور به دلار به عنوان نقطه ضعفی مهم تصریح داشتند: برخی کشورهایی که مورد تحریم غرب قرار گرفتند با قطع وابستگی خود به دلار و کار کردن با پول‌های محلی، وضع بهتری پیدا کردند که ما نیز باید همین کار را انجام دهیم.
اینکه همه مبادلات ما با دلار است، بر چه اساسی است و بر چه مبنایی پایدار شده است؟ خودمان ناخودآگاه دلار را برای خودمان به آقا تبدیل کرده‌ایم
ایشان دو هفته بعد در دیدار با مسئولان با انتقاد از بعضی از شرکت‌های بزرگ و پُردرآمد دولتی که از مواد اولیه داخلی برای تولید استفاده می‌کنند اما قیمت محصولات خود را با دلار تلگرامی و قیمت‌های جعلی هدایت‌شده از طرف دشمن تطبیق می‌دهند، گفتند: چرا باید این کار که حاکمیت دادن به دلار و تقویت رقیب ریال است، انجام بگیرد. رهبر انقلاب یکی از گرفتاری‌های کشور را وابستگی بخش‌های مختلف اقتصاد به دلار خواندند و خاطرنشان کردند: بعضی از کشورها که خود را از دلار جدا کردند و معاملات آنها نیز با سوئیفت قطع شد، وضع بهتری پیدا کرده‌اند.
تاکید مکرر رهبر انقلاب بر دلارزدایی ضرورت‌های این مهم را بیش از هر زمان دیگری می‌نمایاند تا راه‌های دست‌یابی به آن به یکی از ریل‌گذاری‌های اصلی اقتصاد کشور تبدیل شود. به همین دلیل اداره کل پژوهش ایرنا پرونده‌ای را با عنوان «دلارزدایی؛ ضرورت یا انتخاب؟» گشوده و نظر کارشناسان را در این زمینه جویا شده است.
پیش از این، «احسان روحانی مطلق» کارشناس حوزه رمز ارز و عضو فناور انجمن بلاکچین ایران و «همایون دارابی» کارشناس بازار سرمایه به پرسش‌های ما پاسخ داده‌اند و متن پیش رو حاصل مصاحبه با «افشین آشوری» رئیس کمیسیون استخراج رمزارز و بلاکچین نظام صنفی رایانه‌ای کشور است؛
نرخ کالاها باید در کشور مشخص شود نه با معیار دلار/ در کشوری مانند چین نرخ صادراتی و مصرف داخلی کالاها جداست
- دلارزدایی موضوعی است که در ماه‌های اخیر بیش از همیشه مورد تاکید قرار گرفته است. حرکت به سمت دلارزدایی در مقطع فعلی آیا محرکی درونی دارد یا همراهی با روندی جهانی است که به خصوص از سوی قدرت‌های شرقی و اقتصادهای نوظهور دنبال می‌شود؟
ما هر چقدر وابستگی خود را در نقل و انتقالات مالی به دلار کمتر کنیم، ارزش پول ملی ما با ثبات‌تر می‌شود. فناوری بلاکچین هم این ظرفیت را دارد که به ما کمک کند
من همیشه گفته‌ام که آقایی دلار باید از بین برود. این روند، یک روند جهانی است. به هر حال ابرقدرت‌های جهانی که با آمریکا مقابله و رقابت می‌کنند، می‌خواهند آقایی دلار را در مبادلات بین‌المللی از بین ببرند. حرفش را هم روسیه و چند کشور دیگر زده‌اند. ایران هم باید به این سمت حرکت کند. چرا؟ چون اولا چنین مساله‌ای در فرمایشات حضرت آقا مورد توجه قرار گرفته است. دوم این که ایران جزو کشورهایی است که همواره در حال تحریم است. کشور بزرگی است که مبادلات تجاری بزرگی دارد و به راحتی می‌توانند از این فضا استفاده کند.
یکی از معضلات اقتصاد کشور ما این است که همه چیز ما با دلار است. اخیرا هم دیدید که مقام معظم رهبری انتقاد کردند و فرمودند: «بعضی از شرکت‌های بزرگ پردرآمد با مواد اولیه داخلی قیمت محصول خود را با دلار تلگرامی جعلی تنظیم می‌کنند. چرا به دلار حاکمیت می‌دهید؟»
من هم در حوزه آی‌تی فعال هستیم هم در حوزه کشاورزی. ببینید مثلا در حوزه آی تی که جزو تکنولوژی‌های نوین محسوب می‌شود، اگر بخواهیم ابزار و تجهیزات بخریم، به ناچار باید برویم با دلار یا ارزی خارجی خرید کنیم. جالب اینجا است که از آن طرف در حوزه کشاورزی هم اگر بخواهیم کود، سم و... بخریم، با نرخ دلار می‌خریم. اینکه همه مبادلات ما با دلار است، بر چه اساسی است و بر چه مبنایی پایدار شده است؟ خودمان ناخودآگاه دلار را برای خودمان به آقا تبدیل کرده‌ایم.
حال بسیاری از اقتصاددانان می پرسند، پس مبنای قیمت‌گذاری باید بر چه اساسی باشد. قرار نیست مبنای همه قیمت‌گذاری‌های ما در داخل کشور خودمان با دلار باشد.
خوب حالا چرا گندم ما را با دلار حساب نمی‌کنند؟ چطور همه چیز (نهاده ها، کود، سم و...) را با دلار محاسبه می‌کنند؟ به همین دلیل دلار باید از اقتصاد ما کنار گذاشته شود. در کشورهای دیگر چنین چیزی رایج نیست که مبنای همه مبادلات‌شان با دلار باشد. فکر نکنم کشور دیگری وجود داشته باشد که همه چیزش با دلار محاسبه شود. البته الان می‌دانید که ترکیه هم وضعیتی مشابه ما را تجربه می کند. در آن کشور هم آقای دلار و یورو سر به فلک می‌کشد. اینکه ارزش لیر هر روز پایین می آید از همین جا نشات می‌گیرد.
بالاخره باید حذف دلار از مبادلات تجاری در کشور ما از یک جایی آغاز شود و جامعه هم به این سمت حرکت کند که نرخ داخل را خودشان تعیین کنند نه بر اساس قیمت دلار.
متاسفانه فعلا این مساله شدنی نیست، می دانید چرا؟ چون می‌گویند، اگر این جا به من دلار ندهید، من می‌بروم صادر می‌کنم و در خارج می‌فروشم. در صورتی که در کشورهای دیگر این چنین نیست. مثلاً در چین بحث صادرات جدا است و بحث کالاهای مصرف داخل هم جدا است. شما فکر می‌کنید پکن یک میلیارد و سیصد میلیون نفر را چگونه کنترل می‌کند؟ قیمت خارج با داخل چین تفاوت دارد. به هر حال آقایی دلار را باید از بین ببریم.
پلتفرم‌های حوزه دارایی‌های دیجیتال خود را بر اساس نیازهای مشتریان و کاربرانشان شخصی‌سازی کرده‌اند. سرمایه‌گذاری‌های خوبی هم صورت گرفته است. تکنولوژی و این بازار را نباید از دست بدهیم
فقط ۱۰ درصد جامعه درآمدشان بر مبنای دلار است/ دلارزدایی از افت ارزش پول ملی جلوگیری می‌کند چون مانع تکانه‌ها می‌شود
- به نظر شما اگر دلارزدایی صورت بگیرد مسائلی مانند ریزش ارزش پول ملی و شوک‌های تورمی که به اقتصاد کشورمان وارد می شود، کنترل می‌شوند؟
بله، این مسائل بسیار کم می‌شود. ببینید وقتی که ما نرخ‌های دلار را مبنای همه چیزمان قرار می‌دهیم، یکی هم می‌آید نرخ ارزش پول ملی را با جابجا کردن نرخ دلار پایین می‌آورد. با این کار، فقط ارزش پول ملی را پایین نمی‌آورد، بلکه کل اقتصاد کشور را دچار تکانه می‌کند.
وقتی که دلار را بالا و پایین می‌کند، فولاد یک قیمت می‌دهد، پتروشیمی یک قیمت می‌دهد، هرکس یک قیمتی می‌دهد و همه چیز به هم می‌ریزد. آن وقت اینگونه می‌شود که قیمت‌ها و هزینه‌ها با دلار، درآمدها با ریال. این در حالی است که تنها حدود ۱۰ درصد جامعه درآمدش با دلار است. ۹۰ درصد مردم درآمدشان بر پایه ریال است. نتیجه این می‌شود که اقتصاد کشور ضعیف می‌شود.
آینده از آن رمزارزها است/ ۳۵۰ یا ۳۶۰ پلتفرم فعال تبادل رمز ارز در داخل کشور ما وجود دارد
- ارزی که بخواهد جایگزین دلار در مبادلات تجاری شود باید چه ویژگی هایی داشته باشد تا به مرجع تبدیل شود؟
به نظر من رمز ارزها در آینده مرجع خواهند شد. دنیا به سمتی می‌رود که در آینده رمزارزها جایگزین بازارهای سنتی کنونی خواهند شد. الان ببینید که بازار ارزهای سنتی به چه شکل است، خواه ناخواه در آینده رمز ارزها در چنین جایگاهی خواهند نشست. رمزارزها قیمت جهانی دارند. مبنای قیمتی شاخص رمز ارزها را به شما بگویم. مثلا طلای دیجیتال را بگویم. بیت کوین هم یکی از آنها است، این ارز امروز ۲۶ هزار دلار ارزش دارد، ببینید یک زمانی ارزشش چقدر بود و الان چقدر.
اینکه می‌گویند پایه و پشتوانه آن چیست؟ بعضی می‌گویند با طلا معامله کنیم. بهترینش ارزهایی است که بین کشورهای مختلف مشترک است. ممکن شدن آن هم بر مبنای فناوری بلاکچین است. آن‌وقت دیگر هیچ دولتی نمی‌تواند بگوید من اجازه نمی‌دهم این نقل و انتقالات مالی صورت بگیرد، یا من آن را کنترل می کنم.
به نظر من توافقات و تفاهم‌نامه‌هایی که بین کشورها یا بین چند کشور انجام می شود، خیلی از اینها می تواند راهگشا باشد. الان می‌بینیم که می‌آیند CBDC یعنی ارز دیجیتال بانک مرکزی را بر این مبنا پیش می‌برند.
در هفته‌های گذشته شنیدیم که ایران و روسیه مبادله ریال و روبل را قبول کرده‌اند؛ این می‌رود زیرمجموعه بحث‌های سی بی دی سی بانک‌ها. در بستر بلاکچین قرار می‌گیرد. ما ارز آنها را قبول می‌کنیم و آنها هم ارز ما را قبول می‌کنند. ما هر چقدر وابستگی خود را در نقل و انتقالات مالی به دلار کمتر کنیم، ارزش پول ملی ما با ثبات‌تر می‌شود. فناوری بلاکچین هم این ظرفیت را دارد که به ما کمک کند.
دنیا به سمتی می‌رود که در آینده رمزارزها جایگزین بازارهای سنتی کنونی خواهند شد
ما باید از این فناوری استفاده کنیم. خدا را شکر تا آنجایی که ما آمارش را داریم ۳۵۰ یا ۳۶۰ پلتفرم فعال تبادل رمز ارز در داخل کشور ما وجود دارد.
این تکنولوژی ایجاد شده و به کشور ما هم آمده است. خودش هم با تکنولوژی در بستر اقتصاد دیجیتال است، کل بلاکچین بحث دیجیتالی را دارد. این پلتفرم‌ها آمده‌اند خود را تکمیل‌تر کرده‌اند و الان دارند نیازهای مشتریان و کاربرانشان را برطرف می‌کنند. این پلتفرم‌ها خود را بر اساس نیازهای مشتریان و کاربرانشان کاستومایز (شخصی‌سازی) کرده‌اند. سرمایه‌گذاری‌های خوبی هم صورت گرفته است. تکنولوژی و این بازار را نباید از دست بدهیم. اگر با اینها مقابله کنیم، حتماً کاربران داخلی به پلتفرم‌های خارجی مهاجرت می‌کنند و در آنجا هزاران اتفاق دیگر رخ می دهد.
قرار است تنظیم‌گری تازه‌ای با حضور نمایندگان بخش خصوصی در زمینه فعالیت رمزارزها انجام شود
- اصلا کارکرد رمز ارزها در اقتصاد ایران چیست؟
برای کشورهای مانند ما که در شرایط تحریمی قرار دارند استفاده از تکنولوژی بلاکچین ضروری است
رمز ارزها یا بهتر است بگوییم رمزدارایی‌ها، ابزارهای مالی نوین هستند. رمز دارایی‌ها مانند طلای دیجیتال یا بیت کوین یا کریپتوهای دیگر مانند تتر، ابزارهای نقل و انتقالات مالی هستند که بدون وابستگی به هیچ دولتی کار می‌کنند.
کشور ما در شرایط تحریمی است و مشکلاتی در حوزه نقل و انتقالات مالی وجود دارد. رمزدارایی‌ها تکنولوژی جدیدی هستند که می‌توانیم در این شرایط از آنها استفاده کنیم. برای کشورهای مانند ما که در شرایط تحریمی قرار دارند استفاده از این تکنولوژی ضروری است.
در مورد کشورهایی با شرایط مشابه ما مانند چین و روسیه، می‌بینیم که نقل و انتقالات مالی خود را در بستر بلاکچین برده‌اند. رمز ارزها نشات گرفته از فناوری بلاکچین هستند. می‌توان از این فناوری برای کاهش اثرات تحریمی استفاده کرد.
بحثی که اخیرا به وجود آمده این است که در خصوص فعالیت فعالان حوزه نقل و انتقالات و حوزه پلتفرم‌های تبادل رمزارزها، یک رگولاتوری از سوی بخش خصوصی و نماینده‌های بخش خصوصی صورت بگیرد.
باید ملاحظات پلیس فتا و ملاحظات و بحث‌های امنیتی را در نظر بگیریم، مخصوصا مساله اقتصاد دیجیتال و پلیس فتا را در نظر بگیریم. یا در حقیقت قوانینی را که پلیس فتا در حوزه ارزهای رمزنگاری شده ایجاد کرده را باید در نظر بگیریم.
فناوری بلاکچین و رمزارز برای ما نوعی نعمت محسوب می‌شود/ استفاده از رمزارزپایدار برای صادرات و واردات
_ توضیح دهید که این فناوری به طور اخص در تجارت چگونه می‌تواند به کار ما بیاید.
با استفاده از رمزارز پایدار (استیبل کوین) می‌توان همان پولی را که از صادرات به دست آمده به واردات اختصاص داد
می‌توانیم از این حوزه در نقل و انتقالات بین‌المللی استفاده کنیم، کما اینکه بسیاری از دوستان در حال استفاده از این مزیت هستند و اخیرا بحث واردات و صادرات با استفاده از رمز ارزها از سوی سازمان توسعه تجارت مطرح شده است. این یکی از کارهای خوبی است که دارد انجام می‌شود و برای کشور مزایای زیادی خواهد داشت.
من به عنوان صادرکننده یا واردکننده برای ایفای تعهد ارزی خود در شرایط تحریمی با مشکلات زیادی مواجه هستم. این در حالی است که با همین رمز ارزها می توانم تعهدات ارزی خود را انجام بدهم. در شرایط تحریمی وارد کننده یا صادرکننده باید هزار جور تعهد بدهد در خصوص اینکه پول چگونه بیاید، چگونه پول ببرد، به کجا ببرد؟ در کدام بانک، کدام کشور و کدام حساب ایرانی تحویل داده شود و... همه اینها خطراتی است که وجود دارد.
ولی در خصوص رمز ارزها اینگونه نیست. می‌توانم پول کالایی را که صادر کرده‌ام به صورت رمزارز پایدار (استیبل کوین) دریافت کنم، همان پول را می‌توانم در برابر کالایی که وارد می‌کنم بپردازم. در آخرین دیدارهایی که میان آقای رئیسی و پوتین انجام گرفته است، قرار بر این بوده که استیبل کوینی با پشتوانه طلا برای نقل و انتقالات مالی بین دو کشور ایجاد شود.
در صورت استفاده از رمزارزها، من وقتی کالایی را صادر می کنم، در قبال آن رمز ارز دریافت می‌کنم و همان مبلغی را که تعهد دارم، به صورت رمز ارز به سازمان توسعه تجارت و بانک مرکزی تحویل می دهم و و رمز ارزم را در اختیار واردکننده دیگری می گذارم که می‌خواهد کالا وارد کند. این چرخه ادامه‌دار می شود.
رمزارزها و بلاکچین، یک تکنولوژی و فناوری است. من همیشه گفته‌ام که نمی‌توان در مقابل فناوری و تکنولوژی‌های نوین مقابله کرد. باید از آنها استفاده کرد. بلاکچین تکنولوژی‌ای است که به ویژه در شرایط کنونی به درد ما می‌خورد. در فضایی که الان وجود دارد، فناوری بلاکچین و رمزارزها برای ما نوعی نعمت محسوب می‌شود.
اگر مالیات‌گیری از دارایی‌های دیجیتال منطقی نباشد، مردم دارایی خود را به پلتفرم‌های خارجی یا کیف پول‌های سخت افزاری غیرمتمرکز انتقال می‌دهند
- در چنین شرایطی مجلس بخشی از طرحی را تصویب می‌کند با عنوان مالیات بر سوداگری و سفته بازی که بر اساس آن قرار است نقل و انتقالات رمز ارزها مشمول دریافت مالیات شود. ارزیابی شما از این طرح چیست؟ برخی می‌گویند این باعث تنظیم‌گری بازار رمزارزها می‌شود و برخی معتقدند این مساله کاربران را به پلتفرم‌های خارجی سوق خواهد داد. نظر شما چیست؟
هر دوی این گزینه‌ها محتمل است و از هر دو منظر می‌توان به این مساله نگاه کرد.
نمی‌شود مثل سوئیس و سوئد و ۱۰ کشور درجه یک از دارایی‌های رمزنگاری‌شده مالیات بگیریم ولی مثل کشورهایی چون افغانستان خدمات بدهیم
آنچه مسلم است اینکه مالیات بر نقل و انتقالات رمز ارزها باید معقول باشد. در این صورت این اقدام مثبت ارزیابی می‌شود. ولی باید به این پرسش پاسخ دهیم که حالا که همه چیزمان را داریم با کشورهای خارجی دیگر مقایسه می‌کنیم، آیا خدماتی که ارایه می دهیم هم به اندازه‌ی کشورهای دیگر هست یا خیر؟
اشکالی ندارد مالیات بگیرند، چون دیگر نفت و گاز و منابع ما رو به اتمام است. ولی نمی‌شود مثل سوئیس و سوئد و ۱۰ کشور درجه یک مالیات بگیریم ولی مثل کشورهایی چون افغانستان خدمات بدهیم.
بر چه مبنایی می خواهید از رمزارزها مالیات بگیرید؟ می‌خواهید بر مبنای ریال بگیرید یا تتر؟ چون به صورت ناخودآگاه، وقتی قیمت تتر و دلار بالا می‌رود، خودش بالا می‌رود. باید اینها مشخص شود.
اگر مالیات‌گیری منطقی نباشد، مردم دارایی خود را به پلتفرم‌های خارجی یا کیف پول‌های سخت افزاری غیرمتمرکز انتقال می‌دهند که آن هم تبعات خودش را دارد.
سوال من این است که آیا از طلای آب شده و شمش هم مالیات می‌گیرند؟ معلوم است، خیر. چون اغلب معاملات آن ثبت نمی‌شود. حال می‌خواهند از معاملات رمزارزها که ثبت می‌شود، مالیات بگیرند؟ حالا چون اینجا معاملاتش، ثبت می‌شود، می‌خواهند یقه اینها را بگیرند؟ منظورم این است که ممکن است این اقدام به کوچ مردم از پلتفرم‌های داخلی منجر شود.
رمزارزها تنها بازارهای مالی مثل بورس هستند که همین تبادلی‌ها و پلتفرم‌ها، کارگزاری‌های اینها محسوب می شوند. نگاه می‌کنی کیف پول دیجیتالی مثل همان پرتفوی بورس است. آنجا شما سهام X و Y دارید، اینجا هم در کیف پولت ارزهایی مثل تتر و اتریوم و... دارید. در مجموع میبینی که با یکی از ارزهای دیجیتال خود سود کرده‌اید و با دیگری ضرر کرده‌اید.
با کارگزاری بورس چه کار می‌کنند، همان کار را با ارزهای دیجیتال انجام دهند. اشکالی ندارد، ولی کاری نکنند که کاربران به پلتفرم‌های خارجی مهاجرت کنند. ممکن است در پلتفرم‌های خارجی دارایی‌های کاربران بلوک شود و ...
ما ناخودآگاه داریم سرمایه‌های داخلی را به کشورهای همجوار سوق می‌دهیم؛ به کشورهایی مثل امارات و ترکیه. دبی و ترکیه قوانین بسیار راحتی برای فعالیت رمزارزها دارند
ما ناخودآگاه داریم سرمایه‌های داخلی را به کشورهای همجوار سوق می‌دهیم؛ به کشورهایی مثل دبی و ترکیه. دبی و ترکیه قوانین بسیار راحتی برای فعالیت رمز ارزها دارند.
نکته دیگر اینکه با قدمی که الان برداشته شده اگر در راستای یک تنظیم‌گری باشد قدم خوبی است. ما و دوستان فعال در این حوزه از آن استقبال کرده‌ایم.
هیچ موقع حمایتی از این صنعت که نوین است و ۷، ۸ سالی می شود که ایجاد شده و با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه بوده، صورت نگرفته است، این در حالی است که از صنایع دیگر حمایت‌هایی صورت گرفته است. در خواست ما این است که از این صنعت نوین هم حمایت‌هایی صورت بگیرد. در صورتی که از این صنعت حمایت می‌شد، مالیات گرفتن از آن هم منطقی می‌بود.
الان ببینید در امارات اقای شیخ حمدان به بهترین و ساده‌ترین و به صورت کاملا حمایتی دارد بهترین رمزارزها و بلاکچین را جلو می‌برد. در آنجا چه حمایت‌هایی می‌کنند؟ فردا می‌گوییم امارات در زمینه رمزارزها و غیره پیشرفت کرد و ما عقب افتادیم.
این در حالی است که کمترین کاری که می‌توانیم بکنیم این است که وضعیتی را که در حال حاضر داریم حفظ کنیم و مورد حمایت قرار دهیم، نه اینکه اقداماتی کنیم این شرایطی هم که داریم از بین برود. اقدامی نکنیم که کاربران از پلتفرم‌های داخلی خارج شوند. الان می‌بینیم بسیاری از کاربرانی که فعال هستند، به سمت دبی می‌روند. از دوستان و دولتمردان و مسئولان و تصمیم‌سازان درخواست دارم بگذارید این بازار مالی و این صنعت جدید تکنولوژی جدید، راه خودش را برود.
بگذارید که تنظیم گری هم از طرف فعالان بخش خصوصی انجام شود و فضا را نبندیم که فقط یک عده‌ای خاص در آن کار بکنند، بگذارید فضا باز باشد تا هر کسی با توان خودش بتواند از این بازار سهم داشته باشد.