به گزارش ایرنا، پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی، سال گذشته در شهر رباط مراکش به عنوان بیست و یکمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس کشورمان مشترک با کشورهای افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد.
قدمت ابریشم گیلان به دوران اشکانیان و ساسانیان برمی‌گردد و جزو مرغوبترین تولیدات ایران و جهان محسوب می‌شود؛ تعداد زیادی از بناهای مجموعه ابریشم گیلان دارای ارزش تاریخی است و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
۳۱ استان کشور در حوزه صنعت نوغانداری فعالیت دارند و گیلان به عنوان قطب تولید پیله‌تر ابریشم در کنار خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله‌تر با تولید ۸۵ درصد نخ ابریشم کشور پایتخت ابریشم‌کشی ایران به شمار می‌رود.
اعتباری برای حمایت از نوغانداری گیلان
استاندار گیلان در بازدید از مرکز توسعه نوغانداری کشور و ظرفیت‌های کشاورزی فومن اظهار گفت: در جریان سفر رئیس‌جمهور به گیلان ۱۰ میلیارد تومان اعتبار برای حمایت از نوغانداری در نظر گرفته شد تا تکیه بیشتری بر تولیدات داخلی شود.
اسدالله عباسی با اشاره به ظرفیت‌های پرشمار استان گیلان در بخش کشاورزی بر ضرورت مولدسازی توتستان‌ها و تلاش جهادی برای افزایش تولید محصول باکیفیت تاکید کرد.
وی تولیدات کنونی ابریشم گیلان را به لحاظ کیفیت، دارای جایگاهی بالا و قابل رقابت دانست و افزود: فرصتی داده شد تا با انجام زمان‌بندی دقیق، توتستان‌هایی که متعلق به جهاد کشاورزی و مرتبط با تولید تخم نوغان است، مولدسازی شده و در این راستا گزارش کار ارائه شود.
اقدامی بزرگ در حوزه نوغانداری
معاون مرکز توسعه نوغانداری کشور هم می‌گوید: اکنون در ۱۱ استان کشور نهال توت تولید می شود و امسال قرارداد پرورش یک میلیون و ۱۰۰ اصله از آنها با منابع طبیعی منعقد شده است.
مجید فرزانه در گردهمایی احیای صنعت نوغان و پرورش کرم ابریشم که در محل سابق اداره نوغان بندر انزلی در راستای حمایت از مشاغل خانگی برگزار شد، اظهار کرد:مرکز توسعه نوغانداری کشور اقدام بزرگی در حوزه نوغانداری وزارت جهاد کشاورزی انجام داده است و آن تولید نهال توت تحت عنوان توسعه زیرساخت‌های نوغانداری طی چند سال بود که توزیع نهال توت را به طور میانگین از حدود ۲۰۰ هزار اصله در سال ۹۰ به حدود ۶۰۰ هزار اصله نهال توت در سال گذشته افزایش داد.
وی گفت: بندرانزلی یکی از شهرستان‌هایی است که قدمت بالایی در صنعت نوغانداری دارد اما این صنعت روبه فراموشی می رود؛ گیلان در حوزه نوغانداری فراز و نشیب زیادی داشته که عمده ترین آنها کاهش تعرفه های ابریشم از ۲۰۰ درصد به پنج درصد بود.
فرزانه ادامه داد: مرکز توسعه نوغانداری کشور در سال ۱۳۷۹ حدود ۲۳۰ هزار جعبه تخم نوغان توزیع و افزون بر ۵۰۵ هزار و ۲۰۰ تن پیله تولید می‌کرد که بخشی از این تولیدات صادر می‌شد.
وی اضافه کرد: پیله‌های نامرغوب و عدم نیازسنجی در این حوزه موجب شد نخ و پیله را وارد کنیم و باعث شد قیمت پیله و نخ ایران کاهش یابد این درحالی بود که نخ‌های وارد شده قابل مقایسه با نمونه‌های تولید شده در شرکت صنایع ابریشم گیلان نبود.
این مقام مسئول یادآوری کرد: دولت از سال ۹۷ با حمایت از تولید ابریشم حدود ۹۷۰ تن پیله تولید و ۲۵ هزار ۷۰۰ جعبه تخم نوغان توزیع می کرد که با افزایش هر ساله این مقدار سال گذشته توانست ۴۶ هزار و ۵۰۰ جعبه تخم نوغان توزیع و هزار و ۷۲۱ تن پیله‌تر تولید کند.
فرزانه تصریح کرد: در گذشته در ۲۲ استان کشور پرورش کرم ابریشم انجام می شد اما اکنون در کلیه ۳۱ استان کشور پیله ابریشم پرورش داده می شود.
وی همچنین از امضای تفاهم‌نامه‌هایی با بنیاد برکت خبر داد و گفت: در حوزه نوغانداری برای زیرساخت های نوغانداری، سالن‌های پرورش کرم ابریشم، کارگاه های ابریشم‌کشی خانگی و احداث توتستان‌ها با هماهنگی انجام شده از سوی بنیاد برکت تسهیلاتی پرداخت خواهد شد.
فرزانه تصریح کرد: سال گذشته حدود ۹ هزار و ۸۰۰ جعبه تخم نوغان تولید شد که امسال برنامه داریم ۳۰ هزار تخم نوغان تولید کنیم و در بندرانزلی کارگاه تخم نوغان را راه اندازی کنیم.
بناهای تاریخی نوغان گیلان با محوریت ابریشم تغییر کاربری می یابد
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان با تاکید بر اینکه ابریشم‌بافی از رشته‌های فعال صنایع دستی در گیلان است گفت: ۱۱ اثر تاریخی نوغان در استان وجود دارد که حال و روز خوشی نداشتند و اینک قرار است با همکاری مرکز توسعه نوغانداری مرمت شده و تغییر کاربری یابند.
ولی جهانی بمناسبت روز جهانی صنایع دستی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه ثبت جهانی تولید سنتی ابریشم برای بافندگی به توسعه گردشگری و اشتغالزایی کمک می کند، ادامه داد: در همین راستا ساختمان فلاطوری لاهیجان بعنوان موزه ابریشم استان با ۲۰ میلیارد ریال اعتبار مرمت شد و۱۰ بنای تاریخی دیگر نوغان استان با محوریت ابریشم تغییر کاربری می یابند که موزه نساجی در قاسم آباد رودسر یکی از آنها است.
وی با بیان اینکه جشنواره ملی کج چینی (برداشت پیله کرم ابریشم) و جشن ثبت جهانی نوغانداری ۲۵ خردادماه در لنگرود با هدف فرصت سازی برای توسعه و ترویج نوغانداری برگزار می شود، افزود: ترویج گردشگری کشاورزی و معرفی محصولات نوغانداری با تاکید بر حفظ آئین‌ها و فرهنگ بومی از دیگر اهداف برگزاری این جشنواره است.
جهانی با تاکید بر اینکه رویکرد اداره کل در وهله نخست ثبت و حفاظت از این شاخه معتبر صنایع دستی و آئین بومی آن است، اضافه کرد: اشیا ارزشمندی در بخش نوغانداری با قدمت ۱۵۰ ساله در استان موجود است که در اختیار شرکت سپیدرود است و اموال فرهنگی و تاریخی محسوب می شود و بهترین مجموعه‌ای که در این راستا به ثبت ملی رسیده است اداره نوغان شهرستان بندرانزلی است که کمتر به مرمت نیاز دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، گیلان را یکی از استان‌های پیشرو کشور در صنعت نوغان و تولید کرم ابریشم دانست و ادامه داد: نقوش دست بافته‌های سنتی گیلان مانند چادر شب بافی و رشتی دوزی برگرفته از نقوش هزاران ساله سفالینه های تپه های مارلیک رودبار است که نشان از توجه مردم این استان به هنر دارد.
بیشتر بخوانید:
رونق سفره نوغانداری گیلان در سایه حمایت دولت
پرنیان گیلان عامل ارتقای صنعت فرش و منسوجات ابریشمی
میراث‌فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرایندهای فرهنگی مانند: آئین‌ها، هنرها، ترانه‌ها، آواها و نواها، موسیقی‌ها، رویدادها، مهارت‌ها و توانمندی‌هایی گفته می‌شود که در میان مردم و یا یک قوم در یک منطقه خاص جغرافیایی مرسوم بوده و با گذشت زمان، نسل‌به‌نسل و سینه‌به‌سینه به عنوان گنجینه‌ای ارزشمند به دوران معاصر یک ملت به ارث می‌رسد و همچنان به عنوان یک عنصر و ارزش فرهنگی توسط مردم ترویج، حفاظت و پاسداری می‌شود.
آثار و بناهای تاریخی و باستانی، تولیدات هنرهای سنتی، چشم‌اندازهای طبیعی، بخشی از دارایی‌های فرهنگی، در گروه آثار و محصولات فرهنگی ملموس قرار دارند که یا در قالب یک محوطه باستانی ثبت و حفاظت می شوند یا برای نگهداری به عنوان اموال فرهنگی در موزه ها قرار دارند. اما آثار فرهنگی ناملموس شکل‌هایی از فرهنگ به‌شمار می‌روند که اگر چه قابلیت ثبت و ضبط دارند، اما قابلیت ذخیره در یک محل فیزیکی مانند موزه را ندارند و به واسطه ویژگی‌های ذاتی و خاص خود، قابل انتقال، تکرار و تجربه‌کردن هستند.
پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی شامل مجموعه‌ای از شیوه‌های دانش سنتی، مهارت‌ها و صنایع‌دستی مربوط به کاشت و پرورش درختان توت، پرورش کرم ابریشم، تولید نخ‌های ابریشم برای بافندگی و اهداف دیگر است.
داشت یا نگهداری درختان توت در وضعیت مطلوب (تأمین نور کافی، عناصر غذایی خاک، تهویه، رطوبت) بر حسب شرایط اقلیمی، پایه و اساس تولید کمی و کیفی برگ و به تبع آن تولید پیله مرغوب است. کرم‌ها از برگ‌های درختان توت تغذیه میکنند، سپس تخم کرم ابریشم تولید شده و در مرحله بعد کرم‌های ابریشم نیاز به مراقبت دارند تا اتمام پیله (تبدیل کرم های ابریشم بالغ به پیله) انجام می‌شود. در مرحله بعد، مجریان از ریسیدن رشته‌های پیله ابریشم، ابریشم تولید میکنند، پارچه های ابریشمی می بافند و از پارچه ها در صنایع دستی استفاده می کنند.
صنعتگران بیشتر روستایی بوده و از نخ‌های ابریشم برای تولید انواع محصولات صنایع دستی مانند پارچه و فرش استفاده میکنند.
آنچه اهمیت این عنصر را مضاعف می‌کند آن است که اکثر نوغانداران و تولیدکنندگان نخ ابریشم، این حرفه را به صورت خانوادگی و گروهی همراه با مراسم ویژه‌ای انجام می‌دهند و علاوه بر این، همکاری بین خانواده‌ها، همسایگان و همکاران نقش اجتماعی آنها را به خصوص در تداوم همیاری محلی تقویت می‌کند.
پرورش کرم ابریشم، تولید ابریشم و محصولات ابریشمی از جمله فعالیت های مهم و ریشه‌دار برخی از خانواده‌های روستایی و شهری گیلان به شمار می‌رود که بخشی از هزینه های خانواده ها را پیش از دسترسی به درآمد سایر فعالیت های کشاورزی تامین می‌کند.
صنعت نوغانداری و پرورش کرم ابریشم علاوه بر یک فعالیت اقتصادی کشاورزی به عنوان یک میراث کهن فرهنگی خطه گیلان محسوب می‌شود که شرایط جغرافیایی و آب و هوایی این استان زمینه مساعدی را برای ایجاد این صنعت این منطقه فراهم کرده‌است.
صنعت نوغانداری یا پرورش کرم ابریشم از جمله کسب و کارهای کوچک قدیمی در حوزه کشاورزی استان گیلان به شمار می‌رود که گزارش‌های آماری و بررسی‌ها از احیای دوباره این صنعت زیر سایه بسته‌های حمایتی حکایت می‌کند.