به گزارش خبرنگار ایرنا، ۲۳ تیر سال ۱۴۰۰ کلنگش به زمین خورد؛ کلنگی که این بار به قصد خودنمایی نبود و تیمی قوی پای کار آمد تا خواست مردم برای تأمین آب پایدار را به ثمر برساند.
حالا در آستانه دومین سال آغاز عملیات اجرایی طرح انتقال آب از سد آزاد به مناطق شرقی استان، قوچم (رود قو) قوهای خود را به پرواز درآورده تا از رودخانه‌ای که کامش از سد آزاد سنندج سیراب می‌شود، محور توسعه پایدار کردستان شود.
سد آزاد که در ۴۰ کیلومتری جاده سنندج- مریوان روی رودخانه آزاد واقع شده، امکان ذخیره‌سازی ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب را دارد و در گام اول کام مردم سنندج را از آب گوارایش شیرین کرد.
چند سالی بود که سد قشلاق، منبع قبلی تأمین آب سنندج، دچار تغذیه گرایی و طعم و بوی بدش آزار دهنده شده بود تا اینکه کار انتقال آب از سد آزاد به تصفیه خانه سنندج در دولت دوازدهم شروع شد و دولت سیزدهم آن را به سرانجام رساند.
این طرح یکی از مهمترین اولویت‌های وزارت نیرو بود که برای بهبود کیفیت آب شرب شهر سنندج با بودجه ۸۵۰ میلیارد تومانی و با همت و تلاش حدود ۶۰۰ نفر از مهندسان و کارگران ایرانی که بیشتر آنان بومی کردستان بودند، به پایان رسید.
اجرای این طرح در دولت سیزدهم شتاب قابل توجهی یافت؛ به گونه‌ای که ۸۰ درصد پیشرفت پروژه در یک سال سرانجام گرفت.
اما این پایان راه نبود و دولت برای تأمین آب در مناطق شرقی هم برنامه داشت، برنامه‌ای که با سرعت و با وجود بی اعتباری، در حال انجام است.
از قوچم تا دهگلان و قروه
سد قوچم در کنار روستایی به همین نام و در ۱۸ کیلومتری شمال غربی شهر دهگلان بر روی رودخانه چم میرکی از سرشاخه‌های رودخانه تالوار قرار دارد. سد قوچم در کنار روستایی به همین نام و در ۱۸ کیلومتری شمال غربی شهر دهگلان بر روی رودخانه چم میرکی از سرشاخه‌های رودخانه تالوار قرار دارد.
راه دسترسی به محور قوچم از طریق جاده آسفالته دهگلان به روستای بلدستی به طول حدود ۲۳ کیلومتر امکان پذیر است و از آنجا جاده خاکی منشعب و با طول حدود ۶ کیلومتر به روستای قوچم منتهی می‌شود.
در طول مسیر رسیدن به سد تا چشم کار می‌کند گندمزار است، مزارع سبزی که این روزها شاداب و سرحال هستند؛ چرا که خشکسالی امسال در کردستان حریف آسمان نشد و باران رحمت همه دشت‌ها و کوه‌ها را سیراب کرده است.
در یک سو هم، رنگ سبز و آبی سد قوچم قرار دارد؛ سدی از نوع سنگریزه‌ای با هسته رسی که این روزها سخت در تلاش و تکاپو است تا آبی را که از سد آزاد گرفته به خانه‌های مردم دهگلان برساند؛ تلاشی که مهندسان سختکوش و کارگران زحمتکش به عهده گرفته‌اند و می‌گویند با هر خون دلی که شده، این طرح را تا پاییز به سرانجام می‌رسانند.
کار را هم از ۲ سمت آغاز کرده‌اند، بخشی از سمت سد قوچم و بخشی از سمت دهگلان و در هر ۲ سو به شدت مشغول تلاش هستند، آنطور که اینجا کار می‌کنند، مصداق کار جهادی است، شبانه روزی و بدون وقفه.
سامانه انتقال آب از سد آزاد با هدف اصلی تأمین نیاز آبی کشاورزی در دشت قروه- دهگلان دنبال می‌شود و در این راستا بهره برداری از سد قوچم واقع در انتهای مسیر سامانه انتقال با هدف همسان‌سازی توزیع آب انتقالی با توزیع نیاز آبی در دشت مدنظر قرار دارد.
تأمین نیاز آبی شرب، صنعت و کشاورزی در حوضه قشلاق، رفع مشکلات حاد کاهش تراز آب زیرزمینی، امکان رفع تهدیدات کیفی منابع آب زیرزمینی، رفع تهدیدات نشست سطح زمین، ممانعت از تخریب محیط زیست، ممانعت از شور شدن آب‌های زیر زمینی و کاهش حاصلخیزی دشت، نیاز مبرم منطقه به توسعه اجتماعی و اشتغال‌زایی، جلوگیری از افت روزافزون شاخص تولید سرانه استان و جلوگیری از تعطیلی صنایع موجود در بخش شرقی، اهداف دیگری است که در قالب این طرح دنبال می‌شود.
از مرند تا دهگلان برای خدمت
عینک تیره‌ای به چشم دارد و امتداد لوله‌های بزرگ را دنبال می‌کند، لوله‌هایی که هر فردی با قد کمی پایین‌تر از متوسط می‌تواند از داخل آن عبور کند.
جرثقیل‌ها و ماشین آلات مهندسی مشغول جابجا کردن لوله‌ها هستند، همهمه کار و تلاش در اینجا مشهود است، صدای چرخ و گاز دادن ماشین‌ها و کامیون‌ها، صدای شلوغی شهر را گم کرده است؛ کمی آن طرف‌تر یک منبع آب هوایی به چشم می‌خورد و درست چند متر بعد از آن خانه شهروندان دهگلانی به چشم می‌خورد.
نزدیک ظهر است و اگرچه دهگلان از خنک‌ترین مناطق کردستان به شمار می‌رود ولی هوای خردادماه، میل به تابستان دارد.
با غلامرضا مددی که حرف میزنم متوجه لهجه ترکی او می‌شوم و در ادامه با او ترکی صحبت می‌کنم. از کارگران ترک این مجموعه و اهل مرند است و از برج ۱۰ پارسال در این مجموعه کار می‌کند.
پرسیدم، کارتان خسته کننده نیست؟ جواب داد: نه اصلاً خسته نشدم و خوشحالم که می‌توانم در این طرح به قدر توان خود سهم داشته باشم، کار در چنین طرح‌هایی که خدمتی را به مردم زیادی می‌رساند، خسته کننده نیست.
۱۰ سال است در طرح‌های آبرسانی کردستان مشغول است و از اینکه در جلوگیری از بحرانی که آب قرار است رقم بزند، دستی بر آتش دارد، کاملاً راضی است.
" از جلوگیری از هدررفت آبی که می‌تواند برای رفع نیاز مردم باشد" خوشحالم، این را گفت و من پی بردم که او صرفه جویی را بند به بند بلد است.
حبیب الله شیرزادی یکی دیگر از کارگران پرتلاش و اهل دهگلان است؛ او هم از اسفند ماه پارسال کارش را شروع کرده و از اینکه در آبادانی کشور و منطقه سهم دارد، راضی به نظر می‌رسد.
پای حرفهای او که به زبان کُردی حرف می‌زد، نشستم، گفت: خسته نیستم و خدا را شکر می‌کنم که تنم سالم است و می‌توانم در عین تأمین رزق و روزی خانواده‌ام خدمتی برای همشهریان خودم داشته باشم.
حمید صالحی هم نگهبان است و چند ماهی است که مشغول شده و از اینکه آب سالم قرار است به همشهریانش برسد، ابراز رضایت دارد.
اینجا نه زبان برای کسی مهم است و نه اینکه اهل کجا باشی، همین که در خدمت ایران و ایرانی باشی کافی است.
سرپرست کارگاه هم گفت: بیش از ۱۵۰ نفر در این طرح فعالیت دارند که در بخش‌های سازه، خاکبرداری، حفاری، جوشکاری و لوله‌گذاری سامانه انتقال آب خدمت می‌کنند.
بهنام مظفری افزود: در حال حاضر بخشی از ایستگاه پمپاژ را کار می‌کنیم و آبی که از سد قوچم با خط لوله ۱۴۰۰ به این ایستگاه منتقل و به طول ۲۵ کیلومتر به دهگلان پمپاژ می‌شود، ۴۰ درصد پیشرفت دارد و تا پایان تیرماه به اتمام می‌رسد.
تأمین آب تا ۲۳ سال آینده
قروه و دهگلان انبار کشاورزی کردستان است، این دشت‌ها که دست بر قضا، از دشت‌های ممنوعه کردستان هستند، بخش عمده‌ای از تولید سالانه گندم استان را بر عهده دارند و این در حالی است که سال به سال، سطح آب‌های زیرزمینی آن افت پیدا می‌کند.
قروه و دهگلان انبار کشاورزی کردستان است، این دشت‌ها که دست بر قضا، از دشت‌های ممنوعه کردستان هستند، بخش عمده‌ای از تولید سالانه گندم استان را بر عهده دارند و این در حالی است که سال به سال، سطح آب‌های زیرزمینی آن افت پیدا می‌کند.
این کمبود به بخش کشاورزی و صنعتی محدود نشده و آب آشامیدنی مردم نیز در محدوده خطر کاهش و کمبود قرار دارد و حالا قرار است آب آشامیدنی مردم این ۲ شهرستان تا ۲۳ سال آینده تأمین شود.
مشاور شرکت آبان پروژه، مجری طرح انتقال آب از سد قوچم به قروه و هگلان گفت: روش تأمین آب به این شکل است که در پایاب سد به کمک خط لوله به قطر هزار و ۴۰۰ میلیمتر و طول هزار و ۳۰۰ متر به یک تصفیه خانه می‌رسانیم که در حال حفاری و انتخاب پیمانکار است.
سیامک عمرانی افزود: آب بعد از این تصفیه خانه وارد ایستگاه پمپاژی می‌شود که این امکان را دارد که ظرفیت ۸۰ متر را پمپاژ کند و پس از آن، آب به کمک یک لوله به قطر هزار و ۱۰۰ میلیمتر بعد از طی مسافت ۲۵ کیلومتری به شهر دهگلان می‌رسد.
وی ادامه داد: در دهگلان آب را وارد مخزن کرده و این امکان به وجود می‌آید که شهر و روستاهای اطراف از آن بهره مند شوند و بر اساس هدفگذاری انجام شده این طرح تا آذر به سرانجام می‌رسد.
مشاور شرکت آبان پروژه، مجری طرح انتقال آب از سد قوچم به قروه و هگلان، افزود: این سامانه در ایستگاه دیگری به طول ۳۹ کیلومتر پمپاژ و به قروه می‌رسد که قرار است تا اسفند ۱۴۰۳ به اتمام برسد و در کنار آن ۲۰ کیلومتر پایین‌تر آب شهر دزج را که به صورت ثقلی از قروه تأمین می‌شود به این ایستگاه متصل خواهد شد.
تأمین نیاز آبی بخش کشاورزی و صنعت
عمرانی گفت: با این خط انتقال ۸۶ کیلومتری علاوه بر تأمین نیاز شهری روستاها و شهرهای واقع در قروه و دهگلان، این امکان وجود دارد که نیاز صنعت این ۲ شهرستان به میزان هشت میلیون مترمکعب را تأمین کنیم و نیاز آبی حوزه کشاورزی پایین دست سد قوچم به همین میزان قابل تأمین است.
وی با بیان اینکه ۲۵ میلیون مترمکعب آب آشامیدنی به این شهرستانها منتقل می‌شود، افزود: با انتقال آب به این دشت‌ها و کاهش برداشت آب زیرزمینی از این دشت‌ها از بحران زیست محیطی در قروه و دهگلان جلوگیری می‌کنیم.
مشاور شرکت آبان پروژه، مجری طرح انتقال آب از سد قوچم به قروه و دهگلان افزود: در بخش انتقال آب از مخزن سد قوچم به دهگلان نزدیک ۱۲ کیلومتر لوله‌گذاری، ۱۷ کیلومتر بازگشایی و ۱۶ کیلومتر مسیرسازی انجام شده و از سمت دهگلان به سمت ایستگاه پمپاژ یک جبهه کاری دیگر آغاز شده است.
در بخش انتقال آب از مخزن سد قوچم به دهگلان نزدیک ۱۲ کیلومتر لوله‌گذاری، ۱۷ کیلومتر بازگشایی و ۱۶ کیلومتر مسیرسازی انجام شده و از سمت دهگلان به سمت ایستگاه پمپاژ یک جبهه کاری دیگر آغاز شده است.
وی ادامه داد: اعتبار مورد نیاز این طرح ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است که تاکنون ۳۰۰ میلیارد تومان تخصیص یافته و تا آذر به ۶۰۰ میلیارد تومان دیگر نیاز داریم.
پیشرفت کار از سد قوچم تا دهگلان ۶۵ درصد است و از طول ۲۶ کیلومتری آن، تاکنون ۱۲ کیلومتر لوله گذاری شده است" این را هم عمرانی گفت و ادامه داد: این سامانه تا افق ۱۴۲۵ چیزی حدود ۱۲۰ هزار نفر را پوشش می‌دهد.
وی با بیان اینکه دشت قروه و دهگلان از قطب‌های صنعت کردستان است، ادامه داد: در کنار تأمین ۱۶ میلیون مترمکعب آب بخش صنعت و کشاورزی، از پساب آب شهری نیز برای صنعت استفاده خواهد شد.
مشاور شرکت آبان پروژه، مجری طرح انتقال آب از سد قوچم به قروه و دهگلان اضافه کرد: کارخانه فولاد مهمترین قطب صنعت در قروه است که چهارمیلیون مترمکعب نیاز آبی آن از پساب تصفیه خانه فاضلاب قروه تأمین می‌شود.
و این شاید پایانی بر نگرانی آنهایی باشد که می‌گفتند احیای این صنعت آب بر در دشت ممنوعه، نباید اجرایی شود و البته سرمایه گذار این طرح از نقاط هدف انتقاد مجریان این طرح بود که برای تأمین اعتبار و تسریع در تکمیل سامانه تلاشی نداشت.
هزار هکتار از زمینهای کشاورزی هم قرار است سبز بماند، زمین‌هایی که از حقابه های پایاب سد قوچم به شمار می‌رود.
ابرطرح دولت؛ بانک‌ها و سر کیسه‌ای که شل نمی‌شود
چند وقتی است که بانک‌ها و عملکرد ضعیف آنها در کردستان، محور تمام جلسات اقتصادی هستند، از پرداخت تسهیلات اشتغال و مسکن تا تکمیل و اجرای طرح‌های بزرگ خدمات رسانی به مردم.
سرچشمه بخشی از مشکلات این سامانه نیز به بانک‌ها می‌رسد، آنهایی که سر کیسه‌هایشان را شل نمی‌کنند.
مدیر امور آب شرکت توسعه آب و نیرو در سد قوچم گفت: بخشی از تعهدات مالی تکمیل سامانه انتقال آب از سد قوچم به قروه و دهگلان به تسهیلات بانکی اختصاص دارد که بانک‌ها تعاملی در این زمینه ندارند.
شهرام محضرنیا اظهار کرد: طرح عظیم انتقال آب از سد آزاد از ابر پروژه‌های ملی کشور است که به مراحل پایانی خود نزدیک شده است.
وی به قول‌هایی مبنی بر پرداخت تسهیلات از بانک‌های رفاه کارگران، توسعه تعاون و کشاورزی اشاره کرد که همچنان پشت درهای بسته مانده و پرداختی انجام نگرفته است.
مدیر امور آب شرکت توسعه آب نیرو در سد قوچم با بیان اینکه ۲ سد بزرگ آزاد و قوچم با ظرفیت ۳۶۰ میلیون مترمکعب در کردستان ساخته شده است، افزود: طرح انتقال آب از سد آزاد به قوچم، ۱۷۰ کیلومتر خط انتقال، ۱۵ کیلومتر تونل سازی و چهار ایستگاه پمپاژ آب دارد و تصفیه خانه آن بزودی به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین تصفیه‌خانه‌های کشور کلنگ‌زنی می‌شود.
وی با اشاره به سرمایه گذاری ۴۰ هزار میلیارد تومانی دولت در کردستان در بخش توسعه پایدار با محوریت آب، گفت: ۵۷ میلیون مترمکعب آب از سد آزاد به سنندج ارسال شد و برنامه شرکت توسعه آب نیرو بهره برداری سریع از طرح‌های آبی استان است.
محضرنیا با بیان اینکه آب تأمین شده از سدآزاد از کیفیت بسیار عالی برخوردار است که در معدود استانی مشابه دارد، افزود: آب بخش شرب، صنعت و کشاورزی قروه هم تا اسفند ۱۴۰۳ از طرح عظیم سد آزاد تأمین می‌شود.
وی اولویت را تأمین آب آشامیدنی برشمرد و گفت: پس از تأمین این مهم، در بخش کشاورزی و توسعه استان هم وارد عمل می‌شویم.
مدیر امور آب شرکت توسعه آب نیرو در سد قوچم که از مسؤولان و بانک‌ها شاکی است، تنها راه را پیگیری مداوم رسانه‌ها دانست، پیگیری از نمایندگان مجلس و مسؤولان ارشد کردستان.
کمترین هزینه دولت برای اجرای یک ابرطرح
وی با بیان اینکه سامانه انتقال آب از سد قوچم به قروه و دهگلان با کمترین هزینه مالی در دولت سیزدهم آغاز شده، افزود: این طرح هم اکنون در مرحله انتقال به دهگلان، ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
سامانه انتقال آب از سد قوچم به قروه و دهگلان با کمترین هزینه مالی در دولت سیزدهم آغاز شده است و هم اکنون در مرحله انتقال به دهگلان، ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
محضرنیا تاکید کرد: تأمین مالی یکی از مدرن‌ترین تصفیه‌خانه‌های کشور که بزودی در این محل کلنگ‌زنی می‌شود باید از نمایندگان مطالبه‌گری شود.
مدیر امور آب شرکت توسعه آب نیرو در سد قوچم با یادآوری اینکه تأمین آب شرب کردستان موضوع مهمی است که همه مسؤولان باید پیگیر باشند، اضافه کرد: در سفر رئیس جمهور به استان هزار میلیارد تومان برای این طرح مصوب شده که تخصیص آن نیاز به پیگیری مستمر و مداوم دارد.
محضرنیا با اشاره به اینکه تیم اجرایی سامانه انتقال آب از سد قوچم به قروه و دهگلان، دغدغه کردستان را دارد، اظهار کرد: این تیم با وجود بی پولی در تلاش است تا در سریع‌ترین زمان آب سالم به دست مردم برسد.
وی با بیان اینکه اجرای تصفیه خانه ۸۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری لازم دارد، ادامه داد: ۶ ماه بدون توقف کار کرده‌ایم و با هر خون دلی که شده آب را به دهگلان می‌رسانیم تا ثمره پروژه بزرگ آب آزاد در سه بخش شرب، کشاورزی و صنعت برای مردم کردستان، تأمین شود.
تا چشم کار می‌کند، دشت سبز است و مزرعه گندم، این روزها امنیت غذایی در گرو امنیت آبی است و دشت‌های شرقی کردستان منتظر دست و دلبازی سدهای غربی هستند تا به داد آنها برسد.
سد مخزنی قوچم در ۱۸ کیلومتری شمال غربی دهگلان قرار دارد و از طریق خط لوله ۲۵ کیلومتری آب از سد قوچم به شهر دهگلان و خط لوله ۳۹ کیلومتری به قروه و ۲۱ کیلومتری به دزج خواهد رسید.
تعداد دشت‌های استان ۹ دشت است که پنج دشت آن در نیمه شرقی، ۲ دشت در غرب و ۲ دشت دیگر در جنوب استان واقع شده است و دشت‌های قروه، دهگلان و چهاردولی در شرق استان جزو دشت‌های ممنوعه محسوب می‌شود.
۱۸ سد در کردستان وجود دارد که از این تعداد مدیریت ۱۲ سد در اختیار استان و بهره‌برداری مابقی سدها در اختیار استان‌های از جمله آذربایجان‌غربی و کرمانشاه قرار دارد.