مرگ حدود ۴۰۰ هزار نفر در دو دهه؛ آمار تصادفات در ایران چه می‌گویند؟

تصادفات رانندگی یکی از مهمترین علل مرگ و میر و معلولیت در ایران است. داده‌های رسمی نشان می‌دهد، تصادفات رانندگی بعد از بیماری‌های قلبی و سرطان سومین عامل مرگ و میر در کشور است. حوادثی که به طور کلی سه دسته عامل را برای وقوع آن ذکر می‌کنند، رانندگی بد و خطرناک که از آن به عوامل انسانی یاد می‌شود. جاده‌های خطرساز و خودروهای ناایمن.

گروه پژوهش و بررسی‌های خبری ایرنا با توجه به شروع تعطیلات تابستانی و افزایش سفرها در فصل دوم سال علل بروز سوانح رانندگی را از زوایای مختلف مورد واکاوی قرار می‌دهد. در نخستین شماره تحت عنوان «فقر، تورم و تلفن همراه تصادفات را افزایش می‌دهد» نتایج یک تحقیق جدید در این زمینه منتشر شد. پژوهشگران این تحقیق معتقدند؛ تلفات ناشی از تصادفات ترافیکی در ایران به عنوان یک مساله حاد اجتماعی، متاثر از شاخص‌های کلان توسعه اقتصادی _ اجتماعی بوده که بیانگر این موضوع است که وضعیت جاده‌، فقر، تورم و استفاده از تلفن همراه تصادفات را افزایش می‌دهد.

در گزارش حاضر روند سوانح رانندگی در دو دهه اخیر کشور مورد بررسی آماری قرار گرفته است.

این بررسی نشان می‌دهد، میزان مرگ و میر تصادفات رانندگی در سال‌های مختلف متفاوت بوده است. این آمار از سال ۱۳۸۴به طور رسمی و منظم از سوی سازمان پزشکی قانونی به عنوان ارگان رسمی ثبت موارد مرگ تصادفات اعلام شده است.
طبق این داده‌ها، میزان مرگ ناشی از تصادفات رانندگی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵ روند کاهشی داشته است، اما از این سال به بعد دوباره رو به افزایش گذاشته است.این داده‌ها حاکی است به طور متوسط سالانه حدود ۱۷ هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان خود را از دست می‌دهند که حدود ۳ هزار نفر آنها زیر ۱۸ سال هستند. حدود ۳۰۰ هزار نفر نیز مصدوم می‌شوند.

بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور تعداد موارد مرگ حوادث رانندگی در سال ۱۳۸۴ در ایران ۲۷ هزار و ۷۵۵ نفر بود؛ آماری که زنگ هشدار را در دهه ۱۳۸۰ به صدا درآورد. دولت برای کاهش این تعداد مرگ برنامه‌های مختلفی را اجرا کرد. اجباری کردن کمربند ایمنی، کاهش حد مجاز سرعت خودروها، افزایش نظارت و کنترل پلیس و اجرای برخی برنامه‌های آموزشی مانند «سیاساکتی» از جمله این اقدامات بود.
به این ترتیب روند مرگ‌های تصادفات رانندگی به مدت حدود یک دهه کاهشی شد و به حدود ۱۶ هزار مرگ در سال رسید. اما بعد از آن روندی ثابت و حتی گاه افزایشی پیدا کرد به طوری که سال ۱۴۰۱ با ۱۶.۲ درصد رشد نسبت به سال ۱۴۰۰ به ۱۹ هزار و ۲۳۷ نفر رسید.

آمارهای رسمی حاکی است از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۱ در مجموع ۳۵۱ هزار و ۹۹۶ نفر بر اثر حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست داده‌اند و با احتساب حدود ۲۷ هزار مرگ در سال‌های ۸۳-۱۳۸۲ می‌توان گفت در دو دهه گذشته از سال ۱۳۸۲ تا ۱۴۰۱ حدود ۴۰۵ هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان خود را از دست داده‌اند.
طبق اعلام پلیس راهور، حدود ۵۱ درصد فوتی‌های تصادفات رانندگی در جا می‌میرند. ۶ درصد در حین انتقال به بیمارستان و ۴۳ درصد نیز در مراکز درمانی جان خود را از دست می‌دهند
افزایش آمار موارد مرگ کرونا در سال ۱۴۰۱ نگرانی‌های زیادی بر انگیخت. این آمار البته بعد از حدود سه سال شیوع کرونا بود. سالهایی که به علت خطر انتقال این بیماری، میزان مسافرتها کم شده بود.
بررسی آمار موارد مرگ تصادفات جاده‌ای در سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که حدود ۱۵ هزار و ۴۳۹ نفر از درگذشتگان این حوادث مرد و ۴۰۵۱ نفر آنها زن بودند. بیشترین میزان مرگ نیز در استان فارس با ۱۵۶۷ کشته، استان سیستان و بلوچستان با ۱۴۵۳ فوتی و تهران با ۱۴۳۹ مرگ ثبت شده بوده است. کمترین میزان موارد مرگ نیز در استان ایلام با ۱۸۰ کشته، چهارمحال و بختیاری با ۲۲۹ مرگ و اردبیل با ۲۵۱ فوتی ثبت شده است.

بر اساس اعلام پلیس راهور، حدود ۵۱ درصد فوتی‌های تصادفات رانندگی در جا می‌میرند. ۶ درصد حین انتقال به بیمارستان و ۴۳ درصد نیز در مراکز درمانی جان خود را از دست می‌دهند. به گفته پلیس از این ۴۳ درصد، حدود ۶۰ درصد به دلیل خونریزی داخلی و مغزی بعد از ترخیص از بیمارستان فوت می‌کنند؛ به طوری که اصلاً بیمارستان متوجه نمی‌شود.

میزان مرگ و میر حوادث رانندگی
 

جدا از مرگ سالانه حدود ۱۹ هزار نفر که به سوگ و عزای هزاران خانواده منجر شده و خانواده های بسیاری را یتیم و بدون نان آور کرده است. توجه به آمار مصدومان این حوادث نیز بسیار تاثر برانگیز است. داده‌های سازمان پزشکی قانونی نشان می‌دهد از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۱ در مجموع ۵ میلیون و ۵۲۵ هزار و ۸۶۰ نفر در تصادفات رانندگی مصدوم شده‌اند.
این آمار البته احتمالا موارد مصدومیت‌های شدید است که به تشکیل پرونده در سازمان پزشکی قانونی و پیگیری‌های قضایی ختم شده است و احتمالا قله کوه یخی است که تصادفات جرحی کوچک را که هر روز در کوچه و خیابان شهرها رخ می‌دهد ، نشان نمی‌دهد.

۶۳ درصد تصادفات در ۳۰ کیلومتری شهرها

پلیس راهور تهران اعلام کرده که ۴۳ درصد از تصادفات فوتی و ۲۵ درصد تصادفات جرحی به عابرین پیاده مربوط است. بر اساس اعلام پلیس بیشترین میزان تصادفات رانندگی و حدود ۱۵ درصد این حوادث از ساعت ١٢ شب تا ساعت ۴ صبح و از ساعت ۴  تا ۸ صبح که هوا کم‌کم روشن می‌شود، رخ می‌دهد و ۱۵ درصد این تصادفات برای عابران اتفاق می‌افتد. بنابراین حدود ۴۰ درصد از تصادفاتی که برای عابرین پیاده روی می‌دهد، در زمان‌های تاریکی هوا است.

آمار ۱۱ ساله پلیس نشان می‌دهد: حدود ۶۳ درصد تصادفات در ۳۰ کیلومتری اول خارج از شهرها رخ می‌دهند و ۵۱ درصد این تصادفات منجر یه فوت می‌شودوضعیت راههای کشور در دو دهه اخیر تا حدی تغییر کرده اما با وجود اصلاح حدود هزار نقطه حادثه خیز در این سالها هنوز ۳۳۹۲ نقطه حادثه خیز در کشور داریم. بر اساس اعلام پلیس راه کشور از این تعداد هزار و ۵۸۵ نقطه پرتصادف و هزار و ۸۰۰ نقطه نیز دارای تصادف هستند.
در مجموع در کشور حدود ۲۴۰ هزار کیلومتر راه ارتباطی وجود دارد. جاده‌هایی که بر اساس اعلام پلیس راهور سالانه ۶ و نیم میلیارد تردد در آنها جریان دارد. از این میزان جاده حدود ۴۵ هزار کیلومتر راه اصلی و ۱۹۵ هزار کیلومتر راه فرعی است. حدود ۱۲ درصد راه‌های کشور نیز جاده های روستایی است.
جاهایی که معمولا راه‌های صعب العبور و خطرناک دارند و البته ماموران پلیس و نیروهای امدادی و اورژانس حضور ندارند. نه تنها این نیروها بلکه به گفته سردار کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور از حدود ۱۴۴۰ شهر در کشور، پلیس راهور در ۷۰۳ شهر حضور ندارد.

سردار هادیانفر، رئیس پلیس راهور گفته است: ۸۰ درصد تردد خودروها درون شهرهاست اما ۳۰ درصد تصافات درون شهرها و ۷۰ درصد بیرون شهرهاست. آمار ۱۱ ساله پلیس نشان می‌دهد: بیشترین میزان تصادفات (حدود ۶۳ درصد) در ۳۰ کیلومتری اول خارج از شهرها رخ می‌دهند و ۵۱ درصد این تصادفات منجر یه فوت می‌شود.

کیفیت پایین خودروها

بر اساس اعلام پلیس راهور، ۵۲ میلیون نفر نیز در کشور گواهینامه رانندگی دارند و ۳۷ میلیون وسیله نقلیه در کشور در حال تردد است. از این تعداد حدود ۱۲ میلیون موتورسیکلت هستند. ۳۵ درصد خودروهای کشور و ۸۰ درصد ناوگان عمومی فرسوده هستند.

سردار هادیانفر، رئیس پلیس راهور می‌گوید: کیفیت پایین خودروها و نا ایمن بودن آنها عامل ۳۴ درصد کشته‌های تصادفات است. بسیاری از خودروهای داخلی از همان زمان خروج از کارخانه خراب هستند. به گفته او، در موارد زیادی در تصادفات خودروی داخلی تا وسط جمع می‌شود در حالی که به خودروی با کیفیت خارجی فقط خط افتاده است.

سهم خطای انسانی در تصادفات جاده‌ای ۲۹ درصد، سهم راه ۲۰ درصد و سهم خودرو به‌ویژه خودروهای ایرانی مانند پراید و پژو ۵۱ درصد است

سردار سید تیمور حسینی، جانشین رئیس پلیس راهور فراجا نیز گفته است: سهم خطای انسانی در تصادفات جاده‌ای ۲۹ درصد، سهم راه ۲۰ درصد و سهم خودرو به‌ویژه خودروهای ایرانی مانند پراید و پژو ۵۱ درصد است.

بر اساس اعلام صندوق تامین خسارت‌های بدنی در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰، پراید با ۷ هزار پرونده تصادف در صدر خودروهای حادثه ساز کشور قرار داشته است. خودرویی که بیشترین میزان تصادفات را در کشور دارد. پرونده‌هایی که در آنها خودروی پراید مقصر بوده و بیمه بابت آن خسارت پرداخت کرده از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ حدود ۱۹۳ درصد رشد داشته است.

آمار پرونده‌های صندوق خسارت‌های بدنی

عوامل تصادفات در ایران

پلیس راهور اعلام کرده است ؛ ۴۹ درصد تصادفات منجر به فوت ناشی از عدم توجه به جلو و ۱۰ درصد به علت تغییر ناگهانی مسیر است. بر این اساس ۸۰ درصد تصادفات به دلیل چهار عامل سرعت و سبقت غیرمجاز، خستگی، خواب آلودگی و عدم توجه به جلو در رانندگی است. ۶۳ درصد تصادفات در ۳۰ کیلومتری شهرها رخ می‌دهد و رفتارهای غلط ترافیکی عامل بروز این حوادث است.

۸۰ درصد تصادفات به دلیل چهار عامل سرعت و سبقت غیرمجاز، خستگی، خواب آلودگی و عدم توجه به جلو در رانندگی استخسارت های اقتصادی تصادفات

آمارهای موجود نشان می‌دهد که تصادفات رانندگی هر سال حدود ۷ درصد تولید ناخالص ملی را می‌بلعد و هر سال ۹ تا ۱۱ درصد از بودجه کل کشور یعنی ۳۵ هزار میلیارد تومان به عنوان خسارت شخص ثالث پرداخت می‌شود. برای برخی از مجروحان ناشی از تصادفات ۳ دیه از سوی بیمه پرداخت می‌شود ولی باز هم سلامتی فرد را باز نمی‌گرداند.

سالانه ۷ هزار میلیارد تومان خرج درمان مجروحان تصادفات می‌شود که باید به آن ۷ درصد خسارت معادل تولید ناخالص داخلی اضافه شود. این تازه خسارت مادی قابل محاسبه تصادفات رانندگی است.
خسارت‌های غیر مادی و معنوی این حوادث مانند افسردگی و عزای بازماندگان، یتیم شدن خانواده‌ها، از دست دادن نان آور و خسارت‌هایی که از بین رفتن نیروهای جوان و مولد به اقتصاد کشور وارد می‌کند، در هیچ سازمان یا نهادی در کشور محاسبه نشده است و اصلا هیچ سازمانی برای محاسبه این خسارات و پیشگیری و کاهش آنها نداریم.