شاید تا حدی این نکته مهم مغفول مانده که سال‌هاست هزینه واقعی تولید و انتقال برق از عموم مصرف‌کنندگان ایرانی گرفته نشده و به دنبال آن انرژی برق در ذهنیت و نگاه اقتصادی عموم مصرف‌کنندگان (مشترکان برق)، مؤثر در سبد هزینه‌های خانوار تلقی نشده است.
بنابراین به طور ناخودآگاه، در مصرف صحیح این انرژی، توجه و دقت کافی صورت نگرفته و در نتیجه، اتلاف و هدررفت آن در انواع مختلف مصارف به‌ویژه در مصرف خانگی، اداری و تجاری که به‌عنوان سهم بسیار قابل‌توجهی از مصارف کشور به شمار می‌آیند، رخ‌داده است.
این موضوع در سال‌های گذشته به‌تدریج، ناترازی بین تولید و مصرف برق را تشدید کرده، می‌بایست هرچه سریع‌تر موردتوجه و رسیدگی مؤثر قرار گیرد؛ چراکه تداوم روند ناترازی، منجر به تشدید محدودیت‌های مختلف برای کشور و به‌ویژه محدودیت در فعالیت صنایع شده و احتمالاً بازهم چنین خواهد شد و در نتیجه، ممکن است باعث کاهش تولید صنایع و به‌تبع آن، منجر به کاهش کالاهای تولیدی صنعتی در بازار شود که به طور طبیعی، افزایش قیمت آن کالاها را در پی خواهد داشت.
فقط افزایش قیمت برق به عنوان یک حامل انرژی است؟
اما آیا راهکار حل این مشکل، فقط افزایش قیمت برق به عنوان یک حامل انرژی است؟ شاید این راهکار، از دیدگاه صرفاً اقتصادی، تاحدی پاسخ بدهد اما براساس تجارب قبلی می‌توان گفت در بلندمدت، این روش به تنهایی چندان موثر نیست.
همچنان که سال‌ها پیش، نخستین مرحله اجرای هدف‌مندی یارانه‌ها، کاهش مصرف برق در کشور به‌صورت مقطعی، رخ داد؛ اما ادامه نیافت.
این گونه به نظر می‌رسد که راهکار اصلی حل مشکل، نهادینه‌کردن فرهنگ مدیریت مصرف باشد به‌طوری‌که با نهادینه‌شدن این موضوع مهم در ذهن مصرف‌کنندگان، اقدام‌های لازم به طور خودکار در زندگی و امور روزمره رعایت خواهد شد.
ایجاد انگیزه‌های اقتصادی مانند پاداش‌های کاهش مصرف که در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته، بسیار مؤثر است به‌خصوص اینکه در سال جاری اعلام شده که این پاداش‌ها نسبت به گذشته ۲۰ برابر شده‌اند. علاوه بر چنین اقدام‌هایی که توجه عموم جامعه را به موضوع مهم مصرف صحیح، جلب می‌کند، ازآنجاکه تداوم رفتار مناسب مصرف‌کنندگان، متأثر از ذهنیت‌ها و تصورات ذهنی ایشان است، نیاز است تا اقدام‌های ترویجی و فرهنگی توسط همه افراد جامعه به‌خصوص تریبون‌داران و اصحاب رسانه موردتوجه بیشتری قرار گیرد.
سرمایه‌گذاری‌های سنگین که تاکنون در صنعت برق صورت‌گرفته و نیز مشکلات تولید و انتقال برق و همچنین تبعات عدم مصرف بهینه انرژی می‌تواند موردتوجه قرار گیرد که چنین مسائلی می‌تواند امنیت جامعه و حتی سلامت و رشد اقتصادی آن را تهدید کند.
بر این مبنا، چنانچه در تبصره ۱۵ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ نیز بستر قانونی برای مشارکت رسانه‌ها فراهم شده است.
دسته‌بندی مخاطبان و تهیه محتوای مناسب و تأثیرگذار برای هر قشر از جامعه ضروری به نظر می‌رسد. همچنین، گروه‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد در راستای تبلیغ راهکارهای مصرف بهینه انرژی چه در فضای مجازی و چه در فضای حقیقی و حتی به‌صورت چهره‌به‌چهره می‌توانند بسیار مفید و مؤثر واقع شوند.
لازم به ذکر است که گرچه پیگیری نهادهای متولی سرمایه‌گذاری در راستای افزایش ظرفیت تولید و رفع گلوگاه‌های شبکه برق کشور (از راه‌های مختلف به‌ویژه از راه توسعه منابع تجدیدپذیر) در جریان بوده و می‌بایست باقدرت بیشتری تداوم یابد، اما نیاز است که بر تلاش و نظارت برای رعایت مصرف بهینه در مجموعه‌های تحت مدیریت نهادهای مختلف لشگری و کشوری که بخش عظیمی از مصرف انرژی کشور در آنها رخ می‌دهد، تأکید شود چرا که این امر می‌تواند علاوه بر اثرگذاری مستقیم بر کاهش ناترازی تولید و مصرف انرژی، آثار مفیدی بر ترغیب و بهبود تصور عمومی جامعه درباره لزوم رعایت و دقت در مصرف داشته باشد.
*کارشناس شرکت مدیریت شبکه برق ایران