به گزارش خبرنگار ایرنا، آب یک منبع منحصربه‌فرد و غیرقابل جایگزین و کلید توسعه تمام فعالیت‌های انسانی و زیست محیطی به شمار می‌رود. بدون شک مدیریت ضعیف در منابع آبی منجر به پیامدهای ناگواری از جمله بیماری، از بین رفتن زیستگاه‌ها و منابع زیست‌محیطی و جانوری می‌شود و در نهایت هم کمبود آب شرب را به دنبال دارد.
آخرین پیش‌بینی‌های مؤسسه منابع جهانی در مورد تنش‌آبی
کمبود آب از نظر تأثیر بالقوه‌ای که در طی دهه آینده می‌تواند داشته باشد، در سال ۲۰۱۹ توسط مجمع جهانی اقتصاد به عنوان یکی از بزرگترین خطرات جهانی ذکر شده‌است. این در حالیست که ۱٫۹ میلیارد نفر در کشورها یا مناطق با کمبود آب مطلق زندگی می‌کنند و دو سوم از جمعیت جهان تحت شرایط تنش هستند.
آخرین پیش‌بینی‌های مؤسسه منابع جهانی هم نشان می‌دهد تا سال ۲۰۴۰ میلادی (۱۴۱۸ شمسی) بیش از ۴۰ کشور جهان دچار تنش آبی در سطحی بالا خواهند بود و کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مناطقی هستند که بیشترین تنش آبی را دارند و علت این موضوع را باید شهرنشینی سریع، رشد جمعیت برنامه‌ریزی نشده، تغییرات آب و هوایی و سیاست‌های اقتصادی و توسعه‌طلبانه کشورها قلمداد کرد.
وضعیت بحرانی کشور ایران و مواجه شدن ۲۴ استان با تنش‌آبی
در کشور ایران هم با آغاز فصل گرما و افزایش تقاضای مصرف آب، تنش آبی مهمان ناخوانده استان‌ها می‌شود و چالش‌های آبی اوج می‌گیرد، اما به نظر می‌رسد امسال این روند تسریع شده چراکه در روزهای پایانی اردیبهشت ماه بسیاری از شهرها با مشکلات آبی مواجه شده‌اند.
رئیس سازمان هواشناسی کشور ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ به بررسی‌های جهانی و مشکل بالا رفتن تنش آبی در ۴۴ کشور خاورمیانه تا سال ۲۰۴۰ اشاره و اعلام کرد که دمای کشور ایران طی ۵۰ سال گذشته، در هر دهه ۰.۴ درجه سانتیگراد افزایش یافته، بارش روند کاهشی داشته و در هر سال حدود ۴.۸ میلیمتر بر میزان تبخیر و تعرق کشور افزوده شده است.
به گفته رئیس سازمان هواشناسی براساس شاخص SPEI از سال ۱۳۷۲ تا ۱۴۰۱ خشکسالی‌ها در کشور روند افزایشی داشته و کشور در دهه‌های اخیر، بیشتر تحت تأثیر این پدیده خزنده بوده، طی دو سال گذشته خشکسالی پیاپی داشتیم و امسال نیز متأسفانه شرایط کشور خوب نیست و در حال حاضر میانگین بارش کشور ۲۰ درصد زیر نرمال است.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور هم معتقد است تنش آبی امسال هم در کشور وجود دارد و ۲۴ استان کشور اکنون با تنش آبی روبرو هستند که این تنش در هفت استان خیلی شدید است.
۲۴۰ طرح اضطراری برای رفع تنش آبی
با این حال رفع تنش آبی طی ۲سال گذشته در اولویت دولت سیزدهم قرار گرفته و دولتمردان در طول این مدت عزم خود را برای حل این مشکل جزم کرده‌اند. در جلسه‌ای که اخیرا برای بررسی ۲۴۰ طرح اولویت دار و اضطراری وزارت نیرو با حضور معاون اول رئیس جمهور ترتیب داده شد نیز معاون رئیس جمهور از وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه خواست با توجه به شروع فصل تابستان به منظور تأمین منابع مالی و سرعت بخشی به اجرای طرح‌های اضطراری بیش از پیش بکوشند.
این۲۴۰ طرح و پروژه اولویت دار وزارت نیرو شامل ۵۲ طرح در حوزه سد، ۲۸ طرح در بخش شبکه آبیاری و زهکشی، ۱۰۰ طرح آبرسانی شهری، یک طرح آبرسانی به ۱۰ هزار روستا و ۵۹ طرح در بخش فاضلاب می‌شود.
برطرف شدن تنش آبی سه هزار روستای کشور در دولت سیزدهم
رئیس‌جمهور نیز که در جریان سفرهای استانی خود تأکید بسیاری به حل مشکلات آبرسانی و برطرف شدن تنش آبی در روستاهای کشور دارد تمام تلاش خود را برای حل این مشکل به کار گرفته و در سفرهای خود به استان‌های مختلف، بسیاری از طرح‌های آبرسانی نیمه‌تمامی که در دولت سیزدهم تکمیل شده را به بهره‌برداری رسانده است.
بر همین اساس بسیاری از صاحب نظران و متولیان امر بر این باور هستند که رویکرد دولت سیزدهم در حوزه آبرسانی روستایی جهادی است و در طول ۲سال گذشته تأمین کمی و کیفی آب در مناطق مختلف کشور به صورت جدی درستور کار قرار گرفته است. مشاور وزیر و رئیس قرارگاه جهاد آبرسانی وزارت نیرو ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ اعلام کرد که در طول ۲سال گذشته تأمین کمی و کیفی آب شرب سه‌هزار روستای کشور انجام شده است.
اهتمام بر حل مشکل تنش آبی در استان فارس و پیشرفت ۷۰ درصدی پروژه‌های آبرسانی
در نخستین سفر استانی رئیس جمهور به فارس در مهرماه ۱۴۰۰ نیز مسئله آب به عنوان یکی از مهمترین مسائل مردم این استان شناسایی و مقرر شد تا با برنامه‌ریزی دقیق به وسیله آغاز یا تکمیل پروژه‌های آبرسانی زمینه حل پایدار مشکل آب آشامیدنی در مناطق مختلف به ویژه روستاهای فارس مهیا شود.
پس از سفر رئیس جمهور، فرآیند طراحی و تکمیل پروژه‌های آبرسانی در دستور کار قرار گرفت و این پروژه‌ها با سرعت بسیاری پیش رفت به گونه‌ای که استاندار فارس اخیرا در حاشیه جلسه شورای اداری استان اعلام کرد که در ابتدای دولت سیزدهم نزدیک به یک هزار روستای استان دچار بحران یا تنش‌آبی بودند که از سال گذشته با تدبیر این قرارگاه و فعالیت‌های بسیج سازندگی، آب و فاضلاب استان و آبفای شیراز عملیات آبرسانی به ۳۷۰ روستا آغاز شده که این پروژه بیش از ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
مدیر عامل شرکت آبفا استان فارس هم در این باره روز شنبه به خبرنگار ایرنا گفت: برای اجرای طرح محرومیت زدایی در فارس حدود ۴۴۸میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار مصوب برای ۴۵ پروژه در ۲۰ شهرستان در نظر گرفته شده است و مبلغ پیمان هم ۵۱۳ میلیارد و ۳۰۰میلیون تومان و مدت پیمان این طرح ۳۰ماه است.
علی‌جان صادق‌پور با بیان اینکه لوله‌گذاری برای ۵۴۳کیلومتر در دستور کار است، گفت: برای تحقق این امر ۵۰۰کیلومتر لوله پلی‌اتیلن، ۳۵کیلومتر لوله گالوانیزه و ۸کیلومتر لوله چدن داکتیل در دستور کار است. تاکنون ۱۵ حلقه چاه حفر شده که ۵ حلقه از این چاه‌ها آبرفتی و ۱۰ حلقه آهکی است.
صادق‌پور با اشاره به اینکه تاکنون ۴۵ حلقه چاه تجهیز شده است، افزود: مخزن زمینی بتنی ۵۷ باب با حجم ۱۷ هزار مترمکعب و مخزن هوایی ۲۱ باب با حجم یک هزار و ۵۰ مترمکعب در حال احداث هستند.
وی با بیان اینکه اجرای این طرح ۷۰درصد پیشرفت فیزیکی داشته است، گفت: در حال حاضر برق رسانی ۲۳ کیلومتر و احداث ساختمان موتورخانه و ایستگاه پمپاژ به مساحت ۱۶۴۰ مترمربع در حال اجراست.
خطر بروز تنش آب در ۲۰۰ شهر و روستای استان
مدیر عامل شرکت آبفا استان فارس اما با اشاره به خطر بروز تنش آبی در ۲۰۰ شهر و روستای استان در تابستان پیش رو از اقدامات گسترده شرکت آبفا فارس برای گذر از بحران احتمالی کم آبی در این مناطق سخن گفت و افزود: یکی از مهمترین اتفاقاتی که در تأمین آب شهرهای استان فارس رخ داده اتمام ذخیره سد رودبال است؛ آب این سد در حدود ۶۰۰ لیتر بر ثانیه برای شهرهای فسا، داراب، زرین‌دشت، خسویه و ۲۰ روستا در این مسیر استفاده می‌شد اما به علت کاهش میزان بارندگی در حوزه آبخیز در حال حاضر به انتهای ذخیره آب این سد رسیده‌ایم و به نظر می‌رسد که تا پایان این هفته برداشت از این سد به صفر می‌رسد و جریان آب قطع شود.
راهکارها برای حل مشکلات تنش آبی در فارس
وی به بیان راهکارهایی برای مشکل کمبود آب در این مناطق پرداخت و گفت: وزارت نیرو با همکاری شرکت آب و فاضلاب فارس برنامه‌ریزی مدونی جهت کاهش اثرات این کسری آب تهیه کرده است و تاکنون حدود ۲۲ حلقه چاه حفر و تجهیز شده‌اند و ۶ حلقه چاه هم در حال انجام است تا بتوانیم بخشی از این کمبود آب را از این طریق جبران کنیم.
صادق‌پور خواهان مشارکت جدی و مؤثر مردم و مسئولین برای گذر مطلوب از کم آبی احتمالی شد و اضافه کرد: ضرورت دارد که برای عبور از فصل گرم سال و جلوگیری از مشکل کم آبی به ویژه در شهر داراب و روستاهایی که در این مسیر واقع شده‌اند مردم در مصرف آب صرفه‌جویی کنند. البته به منظور گذر از بحران کم آبی و رفع تنش آبی در شهرها و روستاهای استان در تابستان سال جاری برنامه‌های کاملی تدوین شده که اغلب برنامه‌ها اجرا شده است.
وی از احتمال بروز تنش آبی در مناطقی از جنوب غرب و مرکز استان خبر داد و گفت: پیش از هر چیز تدوین برنامه‌های فرهنگی و مدیریت مصرف را در دستور کار قرار داده‌ایم و در گام بعدی جلوگیری از هدر رفت آب مورد نظر بوده است که به همین منظور قطع انشعابات غیرمجاز، تعمیر کنتورهای خراب، استانداردسازی انشعابات آب، اصلاح بیش از ۹۰ کیلومتر از شبکه های توزیع، کاهش زمان رفع اتفاقات و تعمیر مخازن ذخیره از مهمترین فعالیت‌ها برای مصرف بهینه آب بوده است.
صادق‌پور اضافه کرد: اولویت بعدی استفاده از منابع جدید یا جایگزین مانند پساب فاضلاب جهت صنایع و آبیاری فضاهای سبز شهری و روستایی، شیرین سازی آبهای شور با استفاده از آب شیرین کن،ها و آبرسانی سیار است.
اقدامات انجام شده برای آبرسانی به مناطق مختلف استان
وی به بیان دیگر برنامه‌ها و اقدامات برای آبرسانی به مناطق مختلف استان پرداخت و گفت: اتمام پروژه‌های نیمه تمام آبرسانی در دستور کار است که در این راستا اقدامات مؤثری صورت گرفته است.
مدیر عامل شرکت آبفا فارس در خصوص اهم اقدامات ساختاری و فنی - مهندسی این شرکت در شهرها و روستاهای استان نیز گفت؛ حفر و کف شکنی ۳۸ حلقه، چاه مهندسی مجدد و تجهیز ۳۳ حلقه چاه ، احداث ۸۵۰۰ متر مکعب مخزن ذخیره اجرای بیش از ۱۳۴ کیلومتر خط انتقال توسعه بیش از ۱۴۰ کیلومتر و اصلاح و بازسازی ۹۰ کیلومتر از شبکه توزیع آب شرب در شهرها و روستاهای استان از جمله اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با کم آبی در تابستان آتی به شمار می‌رود.
احتمال قطعی غیرمترقبه آب در فارس
صادق پور در پاسخ به این پرسش که آیا استان فارس در تابستان آتی با قطعی آب مواجه می‌شود، گفت: بی تردید قطعی‌آب برنامه ریزی شده نخواهیم داشت اما امکان دارد در اثر از بین رفتن منابع آب یا بروز اتفاقات خاص آب به صورت غیرمترقبه قطعی آب پیش آید که اجتناب‌ناپذیر است.
راهکار انتقال آب از دریا و تبصره ویژه دولت در بودجه برای تأمین آب استان‌های درگیر تنش آبی
برخی از صاحبنظران و کارشناسان معتقدند انتقال آب از دریاهای شمال و جنوب تنها راه نجات کشور از تنش‌های آبی است. بر همین اساس انتقال آب از دریا از دیگر رویکردهای دولت سیزدهم برای رفع تنش آبی در مناطق مختلف کشور است.
در لایحه بودجه‌ای که دولت در سال گذشته تقدیم مجلس کرد تبصره‌ای را به موضوع آب اختصاص داد و مقرر شده بخشی از لایحه بودجه و احکام و منابعی که محقق می‌شود به حل مسئله و بحران آب کشور اختصاص یابد. در حال حاضر طرح‌های متعددی در این مسیر از جمله طرح انتقال آب دریا طی پنج خط از جنوب و تأمین منابع آب متعدد اجرا و در دستور کار قرار دارد.
آغاز پروژه انتقال آب خلیج فارس در سال ۹۹
نخستین پروژه انتقال آب خلیج فارس به عنوان طولانی‌ترین خط انتقال آب در کشور در سال۱۳۹۹ به طول حدود ۸۰۰ کیلومتر از غرب بندرعباس افتتاح شد که از سه استان هرمزگان، کرمان و یزد می‌گذرد.
بر این اساس، مرحله نخست پروژه انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی ایران به طول ۳۰۵ کیلومتر از بندرعباس به سیرجان با اعتبار ۱۶۳ هزار میلیارد ریال در آبان ۹۹ افتتاح شد. مرحله دوم این طرح نیز به مقصد استان‌های مرکزی کشور، مس سرچشمه کرمان و چادرملو و یزد به طول ۵۲۰ کیلومتر و هزینه یکهزار و ۲۰۰ هزار میلیارد ریال در ۲۴ اسفندماه ۹۹ مورد بهره برداری قرار گرفت و قرار است همزمان خط دوم نیز به طول یکهزار و ۵۵۰ کیلومتر از همین مسیر از هرمزگان به استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی برود.
آخرین وضعیت پروژه انتقال آب دریا به استان فارس
طرح انتقال آب خلیج‌فارس به استان فارس هم چند سالی است که در حال پیگیری و اجرا است؛ هرچند بحث انتقال آب این دریا به استان فارس طی سال‌های گذشته دچار چالش‌ها و فراز و فرودهایی شده بود اما با تشکیل شورای راهبردی انتقال آب، این امر به دغدغه اصلی همه استان با هر دیدگاه و نگرشی تبدیل شد.
خط انتقال آب دریا به فارس که تا شهریور ۱۴۰۱، ۳۰ کیلومتر از لوله گذاری آن انجام شده، از خلیج فارس آغاز می‌شود و از شهرستان‌های مُهر، لامرد، خنج، فیروزآباد، کوار، شیراز و مرودشت عبور خواهد کرد و تا شمال استان و فولاد مبارکه اصفهان ادامه خواهد یافت و حالا که خط مشابه در برخی استان‌های همجوار به بهره‌برداری رسیده، زمان‌بندی نهایی اجرای این طرح در فارس از اهمیت بسیاری برای حل مشکل خشکسالی استان برخوردار شده است.
در آخرین گزارش طرح انتقال آب خلیج فارس زمان اتمام خط تا لامرد و رسیدن آب دریا به این شهرستان همزمان با اتمام آب شیرین‌کن پایان سال ۱۴۰۳ و اجرای کامل خط تا شیراز و انتقال آب به مرکز استان پایان نیمه اول سال ۱۴۰۴ اعلام شده است.
همچنین در جلسه شورای راهبردی آب استان فارس هم که ۲۴ دی‌ماه ۱۴۰۱ برگزار شد، گزارش‌هایی از خط دوم انتقال آب از سد درودزن به شیراز، سایر خطوط انتقال آب از سایر سدها به شیراز، طرح‌های آبخیزداری و ضرورت ارائه تراز استفاده از پساب‌ها در بخشهای صنعتی و خدماتی شیراز ارائه و برای تسریع در انجام مطالعات عرضه و تقاضای آب استان تصمیم گیری شد. ۲ خطی که شرق استان و غرب استان را پوشش خواهد داد در تفاهم نامه‌ای با قرارگاه خاتم گنجانده شده و بنا است از محل تهاتر نفت اجرا شود.
بخشی از پروژه اجرا شده و بخشی در دست مطالعه
محمد جواد عسکری نماینده مجلس شورای اسلامی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بخشی از پروژه انتقال آب خلیج فارس اجرا شده و بخشی از آن در دست مطالعه است. مطالعات بر روی حوزه شرق فارس از جمله داراب، زرین‌دشت، نی‌ریز، استهبان، فسا و جهرم انجام شده و عملیات در این مناطق در حال اجراست.
نماینده داراب و زرین دشت افزود: در منطقه جنوب غرب فارس مانند لامرد و مهر نیز عملیات آغاز و مقرر شده برای کل استان فارس این پروژه در مجاورت محل لوله گازی که به استان منتقل می‌شود به دلیل هموار شدن مسیر و کم هزینه بودن آن اجرا شود.
رییس کمیسیون کشاورزی مجلس اظهار کرد: امسال اعتبارات خوبی به این امر اختصاص داده است و امیدواریم که به زودی بتوانیم با تخصیص این اعتبارات شاهد کار عملیاتی و اجرایی در این مناطق باشیم.
لزوم اتخاذ سیاست‌های مؤثر برای حل تنش آبی
با این حال در موقعیت تنش آبی و همچنین در موقعیت‌هایی که با فصول خشک و نیمه خشک مانند روزهای تابستان و یا روزهایی که هیچ بارانی از آسمان نمی‌بارد روبرو می‌شویم ضروری است که راهکارهای اساسی برای حل این بحران و مصرف بهینه آب ارائه شود و اتخاذ تصمیمات و سیاست‌های مؤثر در دستور کار قرار گیرد.