به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم توجه به کشورهای همسایه و منطقه از جمله اولویت های اساسی دستگاه دیپلماسی بوده و تا کنون و با گذشت دو سال از آغاز به کار دولت، اقدامات گسترده ای را در این راستا انجام داده است.
«ترافیک دیپلماتیک» در این دو سال در قالب سفرهای متعدد مقامات کشورهای منطقه به ایران و بالعکس، نشان از موفقیت دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم در تحرک بخشی به دستگاه سیاست خارجی دارد.
سیاست خارجی دولت سیزدهم در خط مشی خود از ابتدا این موضوع را مطرح کرده بود که برجام و مذاکرات لغو تحریم ها تنها موضوع سیاست خارجی کشور نیست بلکه یکی از موضوعات و دستورکارهای دستگاه دیپلماسی است که در قالب سیاست «دیپلماسی متوازن» به آنها رسیدگی می کند. از همین رو سیاست همسایگی در دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم نقش ویژه ای داشته و در جهت توسعه روابط با کشورهای منطقه مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
تاجیکستان، مقصد اول سفرهای خارجی رئیس جمهور
در شهریور ماه سال ۱۴۰۱ آیت الله ابراهیم رئیسی به تاجیکستان سفری را انجام داد تا بدین ترتیب اولین سفر خارجی دولت سیزدهم جنبه منطقه ای داشته و نشان دهنده اولویت سیاست خارجی دولت باشد. این سفر به منظور حضور ایران در بیست‌ویکمین دوره اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای در تاجیکستان انجام شد که در آن اجلاس عضویت کامل ایران با موافقت اعضای آن سازمان، نهایی شد.
علاوه بر این و در راستای گسترش تعاملات دوجانبه، در این سفر «هشت سند همکاری» میان مقامات ایران و تاجیکستان به امضا رسید.
دو سفر به ترکمنستان، نشان از همکاری های گسترده دوجانبه
رئیس جمهور تا کنون دو مرتبه به ترکمنستان سفر داشته (آذر ۱۴۰۱ و تیر ماه ۱۴۰۱) که سفر اول به منظور حضور در اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) بود که در حاشیه آن اجلاس اکو، «قرارداد سه جانبه سوآپ گاز»که از طریق خاک ایران و سپس از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان منتقل می‌شود در حضور روسای جمهور ایران و آذربایجان در عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان امضا شد.
در سفر دوم هم، آیت الله ابراهیم رئیسی به منظور حضور در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر به این ترکمنستان رفت، تا ضمن سخنرانی و تبیین دیدگاه های ایران، در حاشیه ان اجلاس با مقامات حاضر از کشورهای حاشیه دریای خزر از جمله روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان دیدار و گفتگو داشته باشد و به نوعی از فرصت مهیا شده به واسطه آن اجلاس، بر روابط دو جانبه و گسترش همکاری های دوجانبه با آن کشورها تاکید کند.
امضای اسناد همکاری های متعدد با قطر در چهارمین سفر خارجی رئیس جمهور
یکی از دلایل سفر رئیس جمهور ایران به قطر علاوه بر گسترش همکاری ها و تعمیق روابط دو جانبه که منجر به «امضای ۱۴ سند همکاری» میان مقامات دو کشور شد، حضور در «اجلاس اوپک گازی» بود که باتوجه به این مهم که ایران دومین کشور دارنده منابع گاز در جهان به شمار می آید، این اجلاس برای ما از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
همانند سایر مجامع بین المللی که ایران در آنها حضور پیدا می کند، آیت الله ابراهیم رئیسی و هیات همراه وی نیز از فرصت ایجاد شده به منظور تاکید بر این مطلب که باید از سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکا جلوگیری کرد و اجازه دخالت و تاثیرگذاری به آنها در حوزه نفت و گاز داده نشود، استفاده کردند.
سفر به عمان و تقویت روابط با میانجیگر توانمند منطقه
نقش عمان در روابط خارجی ایران به خصوص در دو دهه اخیر بسیار مهم و تاثیرگذار بوده به نحوی که بنا به گفته بسیاری، این کشور که توان و هنری ویژه در نزدیک کردن دیدگاه های متضاد کشورها به یکدیگر دارد و توانسته در موضوع مذاکرات برجام از ابتدا تا به امروز نقش آفرینی مثبت داشته باشد. علاوه بر این، عمان در پرونده های مهم منطقه ای دیگر نیز نقش بسزایی داشته به نحوی که در نزدیک کردن تهران و ریاض و شکل گیری توافق میان این دو کشور یکی از میانجیگران به حساب می آید.
خرداد ماه سال ۱۴۰۱ بود که رئیس جمهور کشورمان به عمان سفر و با «هیثم بن طارق آل‌سعید» سلطان این کشور دیدار و گفتگو کرد.
گفتنی است در جریان این سفر «دوازده سند همکاری» میان دو طرف به امضا رسید که منجر به گسترش همکاری های ایران و عمان در حوزه های مختلفی از جمله سیاسی، حمل‌ونقل، روابط تجاری و اقتصادی، محیط زیست و ورزشی، انرژی و علمی شد.
اجلاس شانگهای و سفر به ازبکستان
شهریور سال ۱۴۰۱ بود که ایت الله ابراهیم رئیسی به منظور حضور در بیست و دومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای در صدر هیاتی بلند پایه از ایران عازم ازبکستان شد. دیدار و گفتگو میان رئیس جمهور با مقامات حاضر در آن اجلاس همچون گذشته وجود داشت، اما اتفاق مهم در این اجلاس، اعلام رسمی عضویت کامل ایران در سازمان همکاری های شانگهای از سوی رئیس‌جمهور ازبکستان بود.
همچنین و در قالب توسعه تعاملات و همکاری های دوجانبه، در جریان این سفر «هفده سند همکاری» میان مقامات ایران و ازبکستان در زمینه‌های ورزشی و فرهنگی، انرژی، کشاورزی و صنعت به امضا رسید.
اجلاس سیکا و عزیمت رئیس جمهور به قزاقستان
در مهر ماه سال ۱۴۰۱ رئیس جمهور به منظور حضور در اجلاس سران کشورهای عضو کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا (سیکا) عازم قزاقستان شد.
در حاشیه این اجلاس رئیس جمهور با رئیس جمهور آذربایجان و امیر قطر دیدار و در خصوص موضوعات مورد علاقه دوجانبه و مهمترین موضوعات منطقه ای با آنها به بحث و تبادل نظر پرداخت.
سفر تاریخی رئیس جمهور به سوریه پس از ۱۳ سال
اردیبهشت سال جاری آیت الله ابراهیم رئیسی سفری تاریخی و مهم را به دمشق پایتخت سوریه انجام داد که بسیار مورد توجه محافل سیاسی و رسانه ای منطقه ای و بین المللی قرار گرفت.
سوریه ای که تا چندی پیش درگیر جنگ و آثار منفی حضور تروریست ها در خاک خود بود و همچنان هم درگیر حضور نیروهای خارجی و برخی نیروهای مسلح تحت فرمان آمریکا در مناطقی از شمال و شرق سرزمین خود هست.
این کشور توانسته با پشت سرگذاشتن دوران سختی و ناامنی، به مرحله ای از ثبات سیاسی و امنیتی برسد و امروز هم در پی جلب نظر کشورهای منطقه جهت سرمایه گذاری در «پروژه های عمرانی و اقتصادی دوران بازسازی» خود است.
ایران هم در این میان به عنوان یکی از مهمترین همسایه ها و متحدین منطقه ای سوریه، میتواند و باید نقش و سهم خود را در دوران بازسازی سوریه افزایش دهد که تحقق این مهم نیازمند رفع موانع از سوی دو طرف است.
گفتنی است، در جریان این سفر «۱۴ سند همکاری» در حوزه‌های مختلف از جمله همکاری تجاری نفت، انرژی، زلزله و امدادرسانی و تسهیل امور زیارتی میان مقامات دو کشور به امضا رسید.
احیای روابط تهران و ابوظبی
امارات در ۱۴ دی ۱۳۹۴ پس از عربستان سعودی، بحرین و سودان و با هدف فشارهای سیاسی علیه ایران، سطح روابط دیپلماتیک خود را با تهران کاهش داد و سفیر خود را به ابوظبی فراخواند و سطح روابط خود را به کاردار کاهش داد.
اما، مرداد ماه سال ۱۴۰۱ بود که وزارت خارجه امارات اعلام کرد که بنا به توافق میان ابوظبی و تهران، «سیف محمد الزعابی» به عنوان سفیر امارات به ایران باز می‌گردد.
در بیانیه وزارت خارجه امارات، آمده است که در چارچوب تقویت روابط با جمهوری اسلامی ایران و در راستای ارتقای سطح نمایندگی‌های دیپلماتیک دو کشور به درجه سفیر و تماس تلفنی که در تاریخ ۲۶ جولای (چهار مرداد) بین شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر امور خارجه امارات و حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت،
در همین چارچوب و پس از هشت سال نبود روابط دیپلماتیک و نداشتن سفیر، نهایتا در فروردین ماه سال جاری، «رضا عامری» مدیر کل ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه به عنوان سفیر جدید ایران در امارات متحده عربی معرفی شد.«سیف محمد الذعابی» نیز به عنوان سفیر امارات عربی متحده به ایران سفر کرد.
احیای روابط ایران و عربستان و آثار مثبت منطقه ای آن
ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه ای پس از کش و قوس های فراوان توانستند با میانجیگری و ایفای نقش سه کشور دیگر، روابط خود را بازسازی کرده و روال طبیعی ارتباط با یکدیگر را از سرگیرند.
توافقی که کلید آن با مذاکرات امنیتی در بغداد در پنج دور و سه دور مذاکره دیگر در مسقط زده شد و با سفر بهمن ماه ۱۴۰۱ «آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی» به چین و رایزنی با «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین و رایزنی‌های رئیس جمهور چین با سعودی‌ها، در نهایت در ۱۹ اسفند ماه با حضور علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت و همتای سعودی در پکن، محقق شد.
در نهایت هم دیدار وزرای خارجه ایران و عربستان در پکن در ۱۷ فروردین ماه سال جاری به «بیانیه مشترک» انجامید و دو طرف بر آمادگی برای از بین بردن موانع پیش روی گسترش همکاری‌ها تأکید کردند و پس از آن هم هیأت‌های فنی بین دو کشور مبادله شدند تا روند بازگشایی سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌ها را مورد بررسی قرار دهند.
در راستای عملیاتی شدن مفاد توافقنامه میان دو طرف، خرداد ماه سال جاری سفارت ایران در ریاض، سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در جده و نمایندگی دائم ایران نزد سازمان همکاری اسلامی با حضور «علیرضا بیکدلی» معاون وزیرخارجه در امور کنسولی، مجلس و امور ایرانیان، بازگشایی شدند.
این روند مثبت روابط میان تهران و ریاض طی شد تا آنکه در ۲۷ خرداد «فیصل بن فرحان» وزیر امور خارجه عربستان به ایران سفر کرد و دیدارهایی جداگانه را با همتای ایرانی خود «حسین امیرعبدللهیان» و همچنین «آیت الله ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور کشورمان انجام داد.
وزیر خارجه سعودی در این سفر با تاکید بر پایبندی دو طرف به مفاد توافقنامه صورت گرفته در پکن، از بازگشایی سفارت خانه و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد خبر داد.
این مقام عالی رتبه سعودی در نشست خبری مشترک با همتای ایرانی خود ضمن بیان این مطلب که حامل سلام گرم «پادشاه عربستان و شخص محمد بن سلمان» به رئیس جمهور کشورمان است، ابراز امیدواری کرد که آیت الله رئیسی به زودی پاسخ دعوت از ایشان برای سفر به عربستان را بدهد.
اما علاوه بر طبیعی شدن روابط میان دو طرف ایرانی و عربستانی، این توافق با توجه به اهمیت و توان دو طرف، آثار مثبت منطقه ای را هم به دنبال داشته و خواهد داشت.
فراهم کردن زمینه عضویت مجدد سوریه در اتحادیه عرب
توافق ایران و عربستان رفته رفته آثار و تبعات مثبت خود را در منطقه به نمایش گذاشت و منجر به کاهش تنش ها در میان کشورهای منطقه شد.
در این راستا، موضوع به پایان رسیدن «لغو عضویت سوریه از اتحادیه عرب» با دیدار وزیر خارجه سوریه از ریاض و متقابلا هیئت بلند پایه به سرپرستی وزیرخارجه عربستان از دمشق، آغاز شد.
پس از آنکه اکثریت کشورهای منطقه به این نتیجه رسیدند که دخالت قدرت‌های بزرگ و فرامنطقه‌ای هیچگونه سودی برای مردم منطقه ندارد، احیای روابط دیپلماتیک با سوریه روند صعودی به خود گرفت و مسیر برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و «حضور بشار اسد در نشست اخیر این اتحادیه» در عربستان فراهم شد.
پیگیری برای احیای روابط با مصر و بحرین
در همین چارچوب هم گفتگوهایی جهت احیای روابط میان ایران با برخی دیگر از کشورهای عرب منطقه ای از جمله «مصرو بحرین» پس از توافق صورت گرفته با عربستان شکل گرفت و در حال حاضر در سطوح مختلف و بعضا با وساطت برخی کشورهای ثالث از جمله عراق و عمان در حال انجام است.
اکنون رایزنی هایی میان ایران و مصر به واسطه برخی طرف های ثالث در حال انجام است که بنا به گفته برخی منابع، طرف مصری هم تمایل دارد که با ایران ارتباطات خودش را از سر گیرد.
«ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در این ارتباط گفت: «در ارتباط با مصر موضع صریح دولت و دستگاه‌ها دیپلماسی به صورت روشن اعلام شده و رهبری هم در دیدار با سلطان عمان موضع خود را بیان کردند.»
وی ادامه داد: «دولت سیزدهم اولویتش توسعه ارتباط با کشورهای اسلامی و همسایه است و در ارتباط با مصر هم شخص مقام معظم رهبری در این خصوص تصریح کردند، بنابراین در صورت تمایل طرف مصری ما از این موضوع استقبال می‌کنیم.»
علاوه بر این، در خصوص احیای روابط با بحرین هم ایران بارها اعلام آمادگی کرده که از ارتباط و همکاری با هر کشوری در منطقه از جمله بحرین، به منظور افزایش همگرایی، استقبال می کند است.
به همین منظور، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه هم گفت: «بحرین آمادگی خود را در این خصوص اعلام کرده و ما علاقمند به توسعه روابط با همه کشورهای اسلامی و منطقه هستیم.»
وی در این ارتباط ادامه داد: «گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان ما و بحرین در این ارتباط ادامه دارد و امیدواریم روند مثبتی که در منطقه وجود دارد منجر به برقراری روابط میان دو طرف شود.»
بنابراین، سیاست همگرایی منطقه ای در راستای «ایجاد و گسترش صلح، ثبات و امنیت» یکی از دستورکارهای دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم از ابتدا تا به امروز بوده و سفرهای متعدد رئیس جمهور و وزیر امور خارجه به کشورهای منطقه و البته سفرهای دیپلماتیک مقامات کشورهای منطقه به ایران نشان از این موضوع دارد.
در خاتمه آنکه، تاکنون و در پی سیاست تاکید بر توسعه تعاملات تجاری و همکاری های همه جانبه با کشورهای منطقه ای و همسایه، دولت سیزدهم توانسته است به میزان قابل توجهی رشد را در «توسعه صادرات نفتی و محصولات غیر نفتی» تجربه کرده که این مهم نقش تاثیرگذاری در کم یا خنثی کردن آثار منفی تحریم‌های یکجانبه علیه ایران داشته است.