امروز، ۲۰ ژوئن ۲۰۲۳ مصادف با «روز جهانی پناهجویان» است؛ روزی که در سال ۲۰۰۱ و تنها چند ماه قبل از حمله ویرانگر و مرگبار آمریکا به افغانستان به بهانه مبارزه با ترور، از سوی سازمان ملل نامگذاری شد تا شاید جهانیان گوشه چشمی به جمع زیادی از آوارگان و پناهجویان کشورهای مختلف داشته باشند.
به گزارش روز سه شنبه ایرنا، تارنمای تحلیلی نیو هیومنیترین (The New Humanitarian) در تحلیلی نوشت: به گفته سازمان‌های مدافع پناهندگان، نزدیک به دو سال پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، تعداد افغان‌های آسیب‌پذیری که از طریق راه‌های قانونی به اتحادیه اروپا رسیده‌اند، در مقایسه با میزان نیاز و آنچه باید، بسیار ناچیز است.
سال گذشته وقتی که اخبار موضوع انتقال پناهجویان اوکراین به اروپا و درب های باز کشورهای اروپایی به روی آنها حسابی داغ بود، نشریه غربی فارن پالیسی در گزارشی حاکی از یک رفتار تبعیض آمیز آشکار کشورهایی اروپایی با پناهجویان افغان نوشت: زمانی که "پروانه امیری" زن تبعه افغانستان در اقامتگاهی آلمان همراه شوهر و دو فرزندش در حال صرف صبحانه بودند، صدای در زدن شنیدند. افرادی آمده بودند که پیغام و خبر خوبی برای خانواده پروانه نداشتند. آمده بودند به این خانواده افغان بگویند که اقامتگاه شان را فوری بدون چون و چرا، ظرف مدت ۲۴ ساعت تخلیه کنند؛ چرا که پناهجویانی با نژاد برتر از اوکراین در راه آلمان بودند.
در هفته های اخیر نیز روزنامه انگلیسی گاردین در گزارشی به بی‌اعتنایی "بی سابقه" اتحادیه اروپا به پناهجویان افغان پرداخت و با اشاره به شکست کشورهای عضو اتحادیه اروپا در پذیرفتن پناهجویان افغان به ویژه پس از سلطه طالبان، آن را به غفلت بی‌سابقه نسبت به شهروندان این کشور متهم کرد.
به گزارش گاردین، یک سازمان خیریه پناهندگان اعلام کرده که بسیاری از پناهندگان نیازمند حفاظت دائمی در اردوگاه های زندان مانند جزایر یونان گیر افتاده‌اند. براساس اعلام این خیریه، تنها ۲۷۱ پناهنده افغان در سال ۲۰۲۲ در اتحادیه اروپا اسکان داده شدند که این میزان ۰.۱ درصد رقم ۲۷۰ هزار نفری است که نیازمند رسیدگی هستند.
گزارش The New Humanitarian در ادامه مطلب خود می نویسد: در همین حال، آن دسته از اتباع افغانستان که به هر مشقتی به اروپا رسیده‌اند، اغلب تحت حمایت کوتاه‌مدت قرار می‌گیرند و آینده بلندمدت آنها در اروپا در هاله ای از ابهام است.
ماه گذشته، کمیته بین‌المللی نجات (IRC) گزارشی منتشر کرد که بنا به آن تنها ۲۷۱ افغان در سال ۲۰۲۲ به عنوان پناهنده در اتحادیه اروپا اسکان داده شده‌اند. بنا به اذعان خود کشورهای عضو اتحادیه اروپا، این عدد حاکی از "غفلت خیره‌کننده کشورهای عضو اتحادیه اروپا از افغان‌هایی است که نیاز به حمایت دارند".
عمده افغان‌هایی که تارنمای The New Humanitarian با آنها صحبت کرده است، اذعان داشته اند که به بسیاری از آنها وضعیت پناهندگی اعطا نشده است که آنها را در مسیر شهروندی اتحادیه اروپا قرار می دهد. در عوض، وضعیت کوتاه‌مدتی به نام حمایت فرعی به آنها داده شده است که بسته به کشور و مورد شخصی باید هر یک تا پنج سال یکبار تمدید شود.
افغان‌هایی که از حمایت‌های کوتاه‌مدت در اروپا برخوردار می‌شوند - هم مهاجران و هم پناهجویان - می‌گویند که وضعیت نامشخص درازمدت آنها و بیم اخراج احتمالی در آینده، آنها را دچار احساس عدم اطمینان و نگرانی می‌کند.
سال گذشته، فقط کشور بلژیک پرونده پناهندگی حداقل ۵۰۰ پناهجوی افغان را رد کرد. رفتار دوگانه و بعضا نژادپرستانه اروپایی ها و غربی ها در برابر پناهندگان از کشورهایی مانند سوریه و افغانستان در مقایسه با پناهجویان اوکراینی، نمونه روشنی از تبعیض است.
سازمان ملل متحد از کشورهای اتحادیه اروپا درخواست کرده است ۴۲ هزار و پانصد افغان را تا سال ۲۰۲۶ اسکان دهند. بنا به اعلام آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد و کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، در مجموع، حدود ۲۷۰ هزار پناهجوی افغان آسیب پذیر در حال حاضر نیازمند اسکان مجدد از کشورهای همسایه مانند ایران و پاکستان هستند.
زندگی پردغدغه و بدور از آرامش
براساس گزارش The New Humanitarian، یوسف، تبعه افغانستان به همراه همسرش و سه فرزندشان در میان ۱۲۴ هزار نفری بودند که همزمان با خروج نیروهای کشورهای ناتو و آمریکایی ها از افغانستان، از کشور خود خارج شدند و به اروپا رفتند.
پس از نزدیک به دو سال اقامت در آلمان، یوسف می‌گوید که هنوز نمی‌تواند یک زندگی باثبات برای خانواده‌اش برنامه‌ریزی کند؛ زیرا مدام به این فکر می‌کند که وقتی مجوز اقامت سه ساله اولیه آنها منقضی شود، چه اتفاقی می‌افتد.
یوسف گفت: «وقتی به این موضوع فکر می‌کنم، تمام انگیزه‌ام برای فعالیت در جامعه آلمان را از دست می‌دهم، زیرا مطمئن نیستم که اینجا باشم یا نه.»
آزاد، ۲۸ ساله، دیگر پناهجوی افغان نیز در سال ۲۰۱۶ پس از گذر از طریق ایران و ترکیه، به عنوان پناهجو به آلمان رسید. اندکی پس از امضای توافقنامه‌ای که بروکسل و کابل امضا کردند و به کشورهای اتحادیه اروپا اجازه می‌داد تا تعداد نامحدودی از افغان‌ها را اخراج کنند.
آزاد از ترس تبعیدش به مدت پنج سال مخفیانه زندگی کرد. تا اینکه در ماه اوت ۲۰۲۱ سرانجام از حمایت قانونی دولت برخوردار شد. وی به The New humanitarian گفت: «من سالهای زیادی از زندگی‌ام را به خاطر این بلاتکلیفی از دست دادم.»
او همچنین هفت سال است که از همسر و فرزندانش جدا شده است. امکان آوردن آنها از طریق الحاق خانواده به آلمان وجود نداشت تا زمانی که حمایت قانونی به وی اعطا شد. به گفته آزاد، اما حتی اکنون که چنین اجازه ای صادر شده است، خانواده اش دو سال است که منتظر وقت سفارت آلمان در ایران یا پاکستان هستند.
به گفته ساندبرگ دیز، از کمیته بین‌المللی نجات، حتی اگر آنها موفق به ملاقات شوند، انتظار به پایان نخواهد رسید. وی گفت: «موارد بسیار زیادی از کسانی وجود دارد که ماه‌ها، یا حتی سال‌ها، در پاکستان در انتظار پیوستن به خانواده‌شان بوده‌اند.»
به گفته افغان هایی که The New humanitarian با آنها صحبت کرده است، روند برقراری حمایت قانونی آنها اصلا ساده نیست و علاوه بر آن، الحاق خانواده ها بدل به یک روند پیچیده و گیج کننده شده است.
آزاد می گوید: «ماه ها انتظار لازم است و تبادل ایمیل های متعدد باید صورت گیرد تا وضعیت شما توسط دولت دوباره ارزیابی شود.»
ایران، میزبان مهربان برای پناهجویان افغان
حدود نیم قرن است ایران میزبان جمع زیادی از شهروندان کشور همسایه ای است که از درد زخم های ناسور بجامانده از جنگ های پی در پی و اشغالگری ها و جنگ افروزی های بیگانان، ناگزیر به ترک خانه و کاشانه شده و در سایه امن و بی منت ایران اسلامی، پناه گزیده اند.
صرف نظر از اینکه در حدود نیم قرن گذشته چه حکومتی در افغانستان در راس کار بوده است، ایران بر اساس حس نوع دوستی و همسایگی، همواره پذیرای مردم رنج دیده این کشور همسایه بوده و همواره بیش از حد توان و بسیار فراتر از حمایت ناچیز نهادهای مدعی بین المللی، در خدمت رسانی به این پناهجویان تلاش کرده است.
صرف نظر از اقدام نمادین و نمایشی سازمان ملل در نامگذاری یک روز در سال به نام پناهجویان، جمهوری اسلامی ایران به رسم نوع دوستی، همسایگی و حسن همجواری و به عنوان همسایه‌ای میهمان نواز، سالهاست میزبان میلیونها نفر ازمردم افغانستان به عنوان همسایه‌ای هم ریشه است. بسیاری از مردم افغانستان درجستجوی مأمنی برای گریز از درد و رنج بجامانده ازجنگ و اشغال بیگانگان، به ایران پناه آورده اندو این میهمان نوازی، بارها موردستایش حکومت ومردم افغانستان و نهادهای جهانی قرارگرفته است.
گرچه به دلیل تعداد بالای ورود شهروندان همسایه شرقی به ایران، آمار رسمی دقیقی از تعداد پناهجویان افغان در ایران در دست نیست اما برآوردهای تقریبا حاکی است در زمان حاضر بین ۵.۵ تا ۷ میلیون نفر از شهروندان افغانستان (بصورت رسمی و ثبت نام شده یا غیررسمی) در ایران حضور دارند.
مردم و کشور جمهوری اسلامی ایران، بنا به اذعان مکرر نهادهای بین المللی و مقامات افغانستان، به رغم همه دشواری های اقتصادی ناشی از تحریم ها و فشارهای غرب، همواره میزبانی مهربان و سخاوتمند برای خواهران و برادران افغان خود بوده اند.
دستور موکد سال ۱۳۹۴ حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر ضرورت امکان تحصیل برای این پناهجویان در سراسر ایران، خود گواهی برای میهمان نوازی سخاوتمندانه ایران از مردمان کشور همسایه است.
همچنین در سال های اخیر و دوران شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان، میلیون ها نفر از شهروندان افغانستان در ایران به سهولت به واکسن کرونا دسترسی یافتند.
تحریم های ظالمانه و غیرمشروع آمریکا علیه ایران، علاوه بر این که بطور مستقیم معیشت و سلامت مردم این کشور را هدف قرار داده، به بهانه ای برای عدم دسترسی یا دسترسی حداقلی جمهوری اسلامی به حمایت های بین المللی برای میزبانی از پناهجویان تبدیل شده است. آنچه ایران در ازای پذیرایی و خدمات دهی به میلیون ها پناهجو انجام می دهد، به مراتب فراتر از اندک حمایتی است که از سوی مجامع بین المللی موظف به حمایت از پناهجویان دریافت می کند و این درشرایطی است که ایران، در شرایط سخت جنگ اقتصادی تمام عیار زیر فشار سنگین تحریم ها به سر می برد.
بنا به اعلام آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، ایران از نظر تعداد پناهجویانی که در این کشور زندگی می کنند، چهارمین کشور دارای جمعیت پناهنده تبدیل می‌کند. این آمار اعلام شده از سوی آژانس پناهندگان سازمان ملل البته مربوط به سالهای گذشته است و با توجه به افزایش تعداد پناهجویان افغان در ایران، این آمارها نیازمند بازنگری است.