به گزارش روز سه شنبه ایرنا، روزنامه «کامرسانت» در مطلبی با عنوان: «فرمت آستانه بی خانمان شد نوشت: وزارت امور خارجه قزاقستان به طور ناگهانی از پایان یافتن جلسات در قالب آستانه در خاک خود خبر داد و توضیح داد که تمام اهدافی که شش سال پیش در آغاز روند مذاکرات تعیین شده بود، محقق شد. این تصمیم که در پایان بیستمین نشست آستانه اعلام شد، همه شرکت کنندگان در آن را غافلگیر کرد، در درجه اول نمایندگان فدراسیون روسیه، ترکیه و ایران. به ویژه دیپلمات‌های روسی که تاکید می‌کنند که روند حل و فصل سوریه هنوز به پایان نرسیده است و کار بیش از اندازه کافی برای انجام دادن وجود دارد.
الکساندر لاورنتیف، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور سوریه در باره این تصمیم قزاقستان خاطر نشان می کند که واکنش آمریکا و اروپا به پروسه عادی سازی روابط دمشق با کشورهای عربی و ترکیه، اعضای فرمت آستانه را بسیار نگران می کند. به گفته او، غرب این را پیش از هر چیز مشروعیت بخشی به دولت بشار اسد می بیند، در حالی که چشم اندازهای حل و فصل سیاسی اوضاع سوریه کما فی السابق مبهم است. لاورنتیف همچنین یادآور شد که کنگره آمریکا طرحی را ارائه کرده است که مقامات آمریکا را از به رسمیت شناختن بشار اسد به عنوان رئیس جمهور قانونی سوریه منع می کند. تصور می شود که همین سند هشداری برای سایر کشورهایی است که حالا روابط با دمشق را از سر می گیرند. احتمال دارد که آستانه از جمله با در نظر گرفتن همین مؤلفه، چنین تصمیم غیرمنتظره ای را گرفته است.
«قنات تومیش»، معاون وزیر امور خارجه قزاقستان روز چهارشنبه در جریان نشست عمومی که به طور سنتی در آخرین روز مذاکرات درباره سوریه در آستانه برگزار شد، گفت: ما تصمیم گرفتیم بیستمین نشست بین المللی سوریه را به عنوان آخرین نشست در قالب آستانه رسماً اعلام کنیم. : ما پیشنهاد کردیم که این تصمیم را در یک بیانیه مشترک لحاظ کنیم.
این سخنرانی برای شرکت کنندگان در نشست از جمله هیئت های کشورهای ضامن فرمت آستانه - روسیه، ترکیه و ایران - غافلگیرکننده بود. در بیانیه نهایی که قبل از نشست عمومی توسط آنها تهیه و مورد توافق قرار گرفت، از جمله برنامه هایی برای برگزاری نشست بعدی درباره سوریه در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ در آستانه صحبت شد. بعد از اظهارات آقای تومیش باید عبارت «در آستانه» حذف می شد.
الکساندر لاورنتیف، فرستاده ریاست جمهوری روسیه در امور سوریه، پیشنهاد کرد به دنبال هیچ گونه زمینه سیاسی نباشید. او به خبرنگاران گفت: «فکر می‌کنم این بیشتر یک مسئله فنی است. اما این که چرا در این مورد، مجریان جلسه وقت نگرفتند تا در عرض دو روز هشدار دهند که دیگر نمی توانند بستر مذاکره را فراهم کنند، همچنان یک معما باقی مانده است.
پس از پایان جلسه عمومی، از سوی وزارت امور خارجه قزاقستان در بیانیه ای این استدلال ر کرد که وظایف اولیه برای شرکت کنندگان در نشست های آستانه به طور کامل محقق شده است : «ایجاد مناطق کاهش تنش، توقف خونریزی بین طرف های درگیر و کاهش تلفات انسانی»، «همچنین تاکید شده است که خروج تدریجی سوریه از انزوا در منطقه (بازگشت سوری ها به اتحادیه عرب، آغاز عادی سازی روابط دمشق و آنکارا) را می توان به عنوان «نشانه ای از پیروزی آستانه تلقی کرد. روندی با افتخار برای آستانه که از عهده وظیفه خود برآمد.»
با این حال، دیپلمات های روسی با چنین فرمول بندی این موضوع موافق نبودند به طوری که «میخائیل بوگدانوف»، معاون وزیر امور خارجه گفت: به نظر من این روند هنوز کامل نشده است. خیلی چیزهای دیگر هم هستند که آسان نیستند. او افزود: ما، همه شرکت کنندگان در جلسات، مصمم هستیم که به همکاری سازنده ادامه دهیم، برای رسیدن به راه حل های قابل قبول دوجانبه در مورد موضوعات بسیار مهم که ثبات نه تنها در سوریه، بلکه در سراسر خاورمیانه به آن بستگی دارد.
به نوبه خود، الکساندر لاورنتیف، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور سوریه افزود که "در زمینه های مختلف کارهای زیادی وجود دارد" . این دیپلمات همچنین اطمینان داد که به محض انتخاب بستر مناسب ادامه خواهد یافت و محل مذاکرات در اینجا اهمیت تعیین کننده ای ندارد.
کامرسانت نوشت: ایده ایجاد قالبی که در چارچوب آن بتوان گفت‌وگوی بین دولت سوریه و گروه‌های مخالف مسلح) در پایان سال ۲۰۱۶ ظاهر شد. این امر پس از آن امکان پذیر شد که مسکو و آنکارا توانستند تناقضاتی را که بین آنها به دلیل سرنگونی هواپیمای روسیه بر فراز سوریه ایجاد شده بود، حل کنند. در آن زمان ترکیه، قطر، عربستان سعودی و آمریکا درجات مختلفی از نفوذ بر گروه های سوری داشتند. مسکو تلاش کرد با واشنگتن مذاکره کند، اما هیچ نتیجه ای حاصل نشد، در نتیجه اتحادی با آنکارا و تهران که در کنار دمشق قرار گرفتند، پدیدار شد. قزاقستان با میانجیگری سه کشور ضامن روسیه، ترکیه و ایران، یک پلتفرم بی طرف برای مذاکرات غیرمستقیم بین هیئت های دولت سوریه و مخالفان ارائه کرد.
اولین جلسه در ژانویه ۲۰۱۷ برگزار شد که فرمت آن پس از محل مذاکرات "آستانه" نامیده شد. در ابتدا آمریکایی ها نیز به عنوان ناظر به پایتخت قزاقستان آمدند، اما پس از آن مشارکت آنها متوقف شد. لبنان، اردن و عراق امروز به عنوان ناظر عمل می کنند. در این نشست ها همیشه هیئت هایی از سازمان ملل و کمیته بین المللی صلیب سرخ نیز حضور دارند.
قزاقستان یک پلت فرم بی طرف بسیار مناسب بود و هرگز در مذاکرات دخالت نکرد. یافتن مکان مشابهی که در آن نمایندگان مخالفان و دمشق بتوانند همزمان در آن مستقر شوند، آسان نخواهد بود. برای مثال، بیش از یک سال است که جایگزینی برای ژنو، جایی که کارگروه کمیته قانون اساسی درباره سوریه در آن تشکیل جلسه داده است، وجود ندارد. مشکل به این دلیل به وجود آمد که پس از درگیری اوکراین ورود مشاهده دیپلمات های روسی به همراه شرکای آستانه برای ژنو دشوار بود. به همین خاطر هنوز بستر جدیدی برای این موضوع که مناسب همه باشد پیدا نشده است، اگرچه الکساندر لاورنتیف روز چهارشنبه ابراز امیدواری کرد که کار کمیته قانون اساسی از سر گرفته شود و نهمین جلسه "حداقل ظرف دو ماه آینده" برگزار شود.
به گفته منابع آگاه کامرسانت، پیش از این احتمال امتناع آستانه از فراهم کردن بستر برای مذاکره کنندگان مطرح شده بود. در نتیجه، مقامات قزاقستان در نظر گرفتند که بگویند آنها وظایف خود را انجام داده اند و آنها چیزی بیشتر از این ندارند. اما به گفته کامرسانت در واقع، در سال‌های اخیر، هیچ پیشرفت خاصی از تعامل مستقیم در امتداد خط "اپوزیسیون مسلح - دمشق" صورت نگرفته است. همه مسائل در حال حاضر عمدتاً از طریق کشورهای ضامن یا از طریق کشورهای عربی، در درجه اول امارات و عربستان سعودی که اکنون فعالانه با دمشق همکاری می کنند، حل شده است.
اما خطرات برای آستانه بسیار زیاد بود، به ویژه با توجه به احتمال تبدیل آن به سکوی دائمی نه تنها برای دیدارهای مخالفان و هیئت دمشق، بلکه برای مذاکرات بین سوریه و ترکیه. و این دقیقاً همان چیزی است که این بار اتفاق افتاد - دو مسیر مذاکره به طور همزمان در حال اجرا بودند.
کامرسانت ادامه داد که عادی سازی روابط بین مقامات ترکیه و سوریه با میانجیگری روسیه و ایران به طور فعال در حال انجام است. پیش از این دو دور گفتگو در سطح وزرای دفاع و روسای سرویس های اطلاعاتی چهار کشور و همچنین یک جلسه با معاونان وزرای خارجه و در واقع با خود سران وزارت خارجه انجام شده است. اکنون به گفته الکساندر لاورنتیف، کار بر روی "نقشه راه" شهرک سازی ترکیه-سوریه در حال انجام است که باید به روسای جمهور دو کشور ارائه شود. و اگر همه چیز در این مسیر موفق شود، با توجه به اینکه تقریباً همه حامیان آن اکنون با دمشق در ارتباط هستند، مخالفان چاره ای جز انعطاف پذیری بیشتر نخواهند داشت. با این حال، همانطور که منابع آگاه از روند مذاکرات به کلمرسانت گفتند، هنوز توافقی در مورد نقشه راه وجود ندارد.
در این زمینه، الکساندر لاورنتیف خاطرنشان کرد که شرکت کنندگان در فرمت آستانه بسیار نگران واکنش ایالات متحده و اروپا به روند عادی سازی روابط بین دمشق و کشورهای عربی و ترکیه هستند. به گفته این دیپلمات روسی، غرب این امر را اساساً مشروعیت بخشی به دولت بشار اسد می داند، علیرغم این واقعیت که چشم انداز حل و فصل سیاسی در سوریه هنوز مبهم است. آقای لاورنتیف همچنین یادآور شد که لایحه ای به کنگره آمریکا ارائه شده است که به معنای ممنوعیت مقامات آمریکایی از به رسمیت شناختن بشار اسد به عنوان رئیس جمهور قانونی سوریه است. فرض بر این است که این سند هشداری برای سایر کشورهایی باشد که اکنون در حال احیای روابط با دمشق هستند. احتمالا با توجه به این عامل هم آستانه چنین تصمیم غیرمنتظره ای گرفته است.
اگر چه چه قزاقستان تصمیم به پایان ناگهانی فرمت استانه گرفت اما وزرات خارجه این کشور در بیانیه ای دیگر اعلام کرد: در صورت درخواست جمعی برای ادامه مذاکرات در آستانه، قزاقستان آماده از سرگیری این روند است.
در این بیانه آمده است : اگر شرکت‌کنندگان در نشست‌های بین‌المللی درباره سوریه در قالب آستانه درخواست جمعی برای ادامه مذاکرات در آستانه ابراز کنند، قزاقستان آماده است تا با در نظر گرفتن پیشرفت مذاکرات در دیگر مکان‌ها، امکان از سرگیری این روند را به عنوان نشانه حسن نیت در نظر بگیرد.