پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی «ابن سینا» از جمله موفق‌ترین پژوهشگاه‌های کشور در نوآوری و کاربردی کردن دستاوردهای پژوهشی در حوزه درمان است، مجموعه‌ای که از همان ابتدای کار، دانش‌بنیانی را سرلوحه کار خود قرار داده است. پژوهشگاه ابنسینا در تیرماه ۱۳۷۸ به عنوان مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی تولیدمثل به تصویب شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسید. فعالیت‌های این مجموعه از ابتدا بر ابعاد مختلف باروری مانند ایمونولوژی، ژنتیک، عفونت‌ها و غدد تولیدمثل و جنبه‌های اخلاقی و حقوقی باروری متمرکز بوده است و از نخستین سال‌های شکل‌گیری آن تلاش شد با برگزاری سمینارهای بین‌رشته‌ای کشوری، متخصصان و صاحب‌نظران رشته‌های مختلف به پژوهش در این زمینه ترغیب شوند.
پژوهش‌های متعدد و موفق گروه ایمونولوژی تولیدمثل در ارتباط با مسائلی همچون واکنش سیستم ایمنی بدن نسبت به اسپرم و جنین، آنتی‌بادی‌ها و سقط مکرر موجب شد مرکز تحقیقات آنتی بادی مونوکلونال شکل گیرد که در سال ۱۳۷۹ این مرکز نیز به تصویب شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت رسید.
در سال ۱۳۸۴ با توجه به اهمیت یافتن نانوتکنولوژی و نانوبیوتکنولوژی در سیاست‌گذاری علمی و پژوهشی کشور، پژوهشکده ابنسینا تاسیس مرکز تحقیقات نانوبیوتکنولوژی را به وزارت بهداشت پیشنهاد کرد و تأسیس این مرکز نیز در شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی به تصویب رسید.
همچنین، مسئولان پژوهشگاه ابنسینا به‌مرور و با گسترش موفقیت‌آمیز پژوهش‌ها در زمینه‌های مختلف علوم و فناوری های تولیدمثل، در سال ۱۳۸۲ به این نتیجه رسیدند که زمان تحقق چشم‌انداز اصلی فعالیت‌ها، یعنی کاربردی کردن دستاوردهای پژوهشی در حوزه درمان فرارسیده است و از این رو، مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا راه اندازی شد.
این پژوهشگاه به پشتوانه پژوهش‌ها و نوآوری‌های خود مرکز فوق‌تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابنسینا را در سال ۱۳۸۲ در قالب چهار کلینیک فعالیت‌اش را راه‌اندازی کرد که کلینیک سقط مکرر آن، نخستین کلینیک تخصصی در این حوزه در کشور بود. ارائه همه خدمات تشخیصی و درمانی ناباروری و سقط مکرر و برخورداری از متخصصان مجرب و همه امکانات پاراکلینیکی باعث شد مرکز درمان ناباروری ابن سینا به عنوان یکی از مراکز ممتاز و پیشرو در کشور شناخته شود. به‌تدریج، کلینیک‌های تخصصی دیگر همانند پره-ناتال و اندومتریوز نیز در این مرکز شکل گرفتند و موجب شد فعالیت‌های این مرکز جامع‌تر و ممتازتر از گذشته شود.
در حال حاضر مرکز درمان ابن سینا با داشتن ۶ کلینیک و ارائه همه خدمات تشخیصی، از جمله آزمایش‌های سیتولوژی و ژنتیک، سونوگرافی و رادیوگرافی و همچنین ارائه همه مشاوره‌های مرتبط با باروری، تغذیه، روانپزشکی، ژنتیک و سلامت جنسی، در زمره جامع ترین و برترین مراکز درمان ناباروری کشور قرار دارد و پذیرای بیماران بسیاری از نقاط مختلف ایران و دیگر کشورهای منطقه و جهان است.
پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی- ابنسینا از همان ابتدای کار دانش بنیانی را سرلوحه کار خود قرار داده بود.
پژوهشگاهی که به گفته معاون آموزشی این مجموعه هنگامی که از سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را با حضور نیروهای متخصص و مجرب آغاز کرد، توانست در مدت کوتاهی از یک مرکز تحقیقاتی واقع در یک دفتر کوچک در خیابان انقلاب، تبدیل به پژوهشگاهی بزرگ و دارای سه پژوهشکده بیوتکنولوژی تولیدمثل، پژوهشکده آنتی بادی مونوکلونال و پژوهشکده نانوبیوتکنولوژی شود.
صفورا سلیمانی فخر، معاون آموزشی پژوهشگاه ابنسینا در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا با بیان اینکه ابنسینا دارای یک مرکز تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر، یک مرکز خدمات تخصصی تولیدمثل حیوانات با عنوان بایوفارم و یک مرکز رشد زیست فناوری در حوزه سلامت است، تأکید کرد: با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر مبنی بر توجه به تولید دانش‌بنیان سعی این پژوهشگاه نیز حرکت به این سمت بوده است.
وی اظهار داشت: می‌توان گفت که یکی از رموز موفقیت پژوهشگاه ابن سینا آن بوده که از همان ابتدای کار، دانش‌بنیانی را سرلوحه کار خود قرار داده است و همواره پژوهشگران و متخصصان ما به این سمت حرکت می‌کنند که طرح‌های فناورمحور و کاربردی ارائه کنند که به تولید ختم شود.
معاون آموزشی پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی ابنسینا، در خصوص تولید آنتی‌بادی‌ها و کیت‌های تشخیصی در این مجموعه توضیح داد: کیفیت آنتی‌بادی مونوکلونال و پلی‌کلونال و همچنین کیت‌های تشخیصی تولیدشده در این مجموعه از نمونه خارجی آن بهتر است و بسیاری از مراکز درمانی کشور از این محصول استفاده می‌کنند.
سلیمانی فخر همچنین با اشاره به تولید انواع کیت‌های مختلف تشخیصی مورد نیاز کشور در ابنسینا افزود: در کنار اینها، تولید پروتئین‌ها و آنزیم‌های نوترکیب نیز در پژوهشگاه ابنسینا در دست انجام است.
بهره‌مندی از تجهیزات آزمایشگاهی منحصربه‌فرد
معاون آموزشی پژوهشگاه ابنسینا با بیان اینکه این مجموعه‌ی وابسته به سازمان جهاد دانشگاهی در بخش آزمایشگاه و تحقیقات از ابزار و تجهیزات ارزشمندی برخوردار است، افزود: این تجهیزات می‌تواند برای مراکز تحقیقاتی مختلف قابل استفاده باشد و خوشبختانه ابنسینا به لحاظ تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی در کشور منحصربه‌فرد است.
سلیمانی ادامه داد: برای نمونه، پژوهشگاه ابنسینا دارای یک آزمایشگاه حیوانات است که بسیاری از خدمات آن قابل ارائه به مراکز تحقیقاتی کشور است، به‌طوری که از مراکز دارویی کشور نیز سفارشات زیادی به این آزمایشگاه داده می‌شود.
تکثیر گونه و نژادهای خاص موش و خرگوش آزمایشگاهی
معاون آموزشی مجموعه ابنسینا، از مرکز بیوفارم ابنسینا به‌عنوان یکی از معدود مراکزی نام برد که در زمینه فعالیت تکثیر موش‌های آزمایشگاهی (نود) فعالیت می‌کند.
سلیمانی افزود: هم اکنون تکثیر گونه‌ها و نژادهای خاصی از موش‌ها و خرگوش‌ها در کنار خدمات مربوط به تزریقات حیوانات در مجموعه ابنسینا در حال انجام است.
وی همچنین گفت: در آزمایشگاه‌های پژوهشگاه ابنسینا خدمات فلوسایتومتری به‌عنوان روش‌های سلول‌شناسی یا یاخته‌سنجی ارائه می‌شود. در این روش به بررسی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی سلول‌ها یا اجزای مختلف آنها پرداخته می‌شود.
موفقیت در زمینه خدمات کلین روم
اتاق تمیز یا کلین روم به محیطی گفته می‌شود که برای تولید یا تحقیقات علمی و صنعتی طراحی می‌شود و در این محیط مقدار آلاینده‌های زیست‌محیطی شامل گرد و غبار، میکروب‌های معلق در فضا و بخار مایعات محیطی بسیار پایین‌تر از حد معمول فضای یک محیط بسته است.
معاون آموزشی پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی- ابنسینا، می‌گوید: کلین روم موجود در مجموعه ابنسینا حلقه اتصال بین آزمایشگاه و تولید است و در مجموعه ابنسینا ما کلین روم را برای یکسری اقدامات تحقیقاتی که با حوزه مهندسی بافت و پزشکی بازساختی سروکار دارد، طراحی و برپا کرده‌ایم.
سلیمانی افزود: در واقع بخشی از فرآیند تهیه و تولید کیت‌های دقیق و حساس مورد استفاده در درمان سرطان در همین کلین روم انجام می‌شود.
به گفته وی، تمام مراکز مختلف پژوهشی کشور می‌توانند از این امکانات استفاده کنند و کافی است که به این مجموعه پژوهشی درخواست دهند تا امکانات مورد نیاز برای آنها فراهم شود.
برنامه‌های آموزشی مهارت‌محور
معاون پژوهشگاه ابنسینا با تأکید بر اینکه، در مجموعه ابنسینا هدف اصلی حوزه‌های پژوهش، آموزش و درمان دست در دست یکدیگر و انجام کار به بهترین شکل ممکن است، گفت: نتیجه پژوهش در درمان و آموزش استفاده می‌شود و البته شاید بتوان گفت که مکمل این دو نیز برنامه‌های آموزشی‌ای است که در زمینه این فعالیت‌ها همواره امتداد داشته است.
سلیمانی با تأکید بر اینکه برنامه‌های آموزشی در پژوهشگاه ابنسینا بر پایه مهارت‌محوری است، افزود: سعی کرده‌ایم که به شکلی دوره‌ها را تدوین کنیم که بتوان گره از یک مشکل و مسئله رفع کرد یا فردی که این دوره‌ها را می‌بیند بتواند بعد از آن بتواند از مهارتی که آموخته است، در بازار کار استفاده کند.
به گفته وی، معاونت آموزشی پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابنسینا با نیازسنجی‌هایی که در سطح مراکز تحقیقاتی و مراکز درمان ناباروری انجام داده است، یکسری دوره‌های جدید آموزشی تدوین و تألیف کرده و در حال برگزاری این دوره‌ها است.
سلیمانی افزود: در کنار این دوره‌های آموزشی، بحث تحصیلات تکمیلی و پذیرش دانشجوی جنین‌شناسی یا بیولوژی تولیدمثل تا مقطع دکتری و همچنین جذب فلوشیپ ناباروری را از طریق آزمون سراسری را زیر نظر وزارت بهداشت راه‌اندازی کرده‌ایم.
استقبال از آموزش فلوشیپ لاپاراسکوپی
سلیمانی در ادامه یکی دیگر از موفقیت های آموزشی پژوهشگاه ابنسینا را آموزش فلوشیپ لاپاراسکوپی توسط اساتید کلینیک آندومتریوز این مجموعه عنوان کرد و گفت: ما شاهد استقبال گسترده از این دوره‌های آموزشی بوده‌ایم زیرل لاپاراسکوپی تکنیک جراحی بسیار کم‌تهاجمی‌تر نسبت به عمل‌های باز است. بخش‌های جراحی در دنیا هم اکنون به سمت استفاده هرچه بیشتر از تکنیک لاپاراسکوپی سوق یافته است زیرا بازگشت و دوره نقاهت آن کوتاه‌تر و آسیب بیمار نیز بسیار کمتر خواهد بود.
وی افزود: در معاونت آموزشی پژوهشگاه ابنسینا کوشیده‌ایم برای متخصصان زنان و زایمان دوره‌های کوتاه مدت دوماهه و شش‌ماهه تعریف کنیم که بتوانند این آموزش‌ها را در حد مقدماتی و پیشرفته ببینند. همچنین سعی شده است برای همکاران پرستار و ماما که در کنار جراح لاپاراسکوپیست قرار می‌گیرند دوره‌های آموزشی لازم تدوین و برگزار شود زیرا این کار به مهارت‌های ویژه نیاز دارد و اکنون در دنیا نیز اد- لاپاراسکوپی از جمله مشاغل بسیار مطرح و آینده‌دار است و این آموزش‌ها تواند برای همکاران ماما و پرستار بسیار مفید باشد.
معاون آموزشی پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی- ابنسینا، در ادامه به راه‌اندازی و برگزاری دوره آموزشی درمان ناباروری با روش IUI اشاره کرد و توضیح داد: این روش یکی از روش‌های ساده و رایج درمان ناباروری است. در این روش اسپرم پس از شستشو و جداسازی به داخل رحم خانم تزریق می‌شود و با انجام این روش، در صورتی که تحرک اسپرم کم باشد یا دهانه رحم محیط مناسبی برای عبور اسپرم نباشد، شانس بارداری افزایش خواهد یافت.
مراکز سطح دو ناباروری، بازاری بسیار مناسب برای جذب متخصصان زنان و زایمان
سلیمانی فخر با بیان اینکه در حال حاضر ۱۱۰ مرکز درمان ناباروری سطح سه در کشور وجود دارد، تصریح کرد: با توجه به اینکه یکی از برنامه‌های وزارت بهداشت توسعه مراکز سطح دو ناباروری است که عمدتاً برای تقویت سیستم ارجاع به مراکز سطح سه در مناطق محروم کشور راه‌اندازی می‌شوند، این فرصت می‌تواند بازار کار مناسبی برای متخصصان زنان و همچنین تکنسین‌ها و ماماها باشد.
وی با بیان اینکه یکی از اهداف آموزشی مجموعه ابنسینا ارائه آموزش‌های مورد نیاز مراکز سطح دو مراکز ناباروری است، افزود: برای نمونه، تکنسین‌هایی که در دوره‌های آموزشی آندرولوژی یا اختلالات ناباروری در مردان شرکت کنند، می توانند در آزمایشگاه‌های آندرولوژی این مراکز مشغول به کار شوند. همچنین، متخصصان اورولوژی می‌توانند با شرکت در دوره‌های آموزشی، به‌طور تخصصی در زمینه آندرولوژی یا ناباروری مردان فعالیت کنند.
معاون آموزشی پژوهشگاه ابنسینا یادآور شد: پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی-ابنسینا از اساس یک مجموعه دانش‌بنیان بوده است و فعالیت‌های معاونت آموزشی این مجموعه نیز همواره بر نگرش دانش‌بنیان استوار بوده است. شعار این معاونت، «آموزش؛ زیربنای توسعه و کارآفرینی» است و همواره می‌کوشیم با برگزاری دوره‌های متنوع آموزشی دستاوردهای دانش‌بنیان پژوهشگران را وارد عرصه مهارت‌آموزی و کارآفرینی کنیم.