به گزارش گروه جامعه ایرنا، هرسال با آغاز فصل تابستان موضوع اوقات فراغت دانش‌آموزان و چگونگی استفاده از این برهه سه ماهه تا آغاز سال تحصیلی یکی از دغدغه‌های فکری والدین و فرزندان است.
هرچند که آموزش کتب درسی و محتوای آموزشی در مدرسه برای سه ماهه تابستان متوقف می‌شود اما این تعطیلات و چگونگی گذران این زمان تاثیر بسیاری بر شخصیت و مهارت‌آموزی دانش‌آموزان دارد.
مهارت‌آموزی در جامعه این روزها برخلاف گذشته اهمیت و رواج بیشتری دارد بنابراین همانطور که در سند تحول بنیادین هم به آن اشاره شده، هر دانش‌آموز باید تا پایان تحصیلات خود در آموزش و پرورش حداقل یک مهارت را به درستی بیاموزد، دانش‌آموزان علاوه بر مهارت‌آموزی به صورت تخصصی باید در اوقات فراغت خود مهارت‌های زندگی، ارتباطی و شخصیتی را هم ارتقا دهند.
کارشناسان آموزشی و تربیتی معتقدند که شخصیت افراد در زمان سرگرمی یا همان اوقات فراغت شکل می‌گیرد، بنابراین ضرورت چگونگی سپری شدن اوقات فراغت به منظور پرورش و تربیت فرزندان باید در اولویت باشد.
برخی از خانواده‌ها در فصل تابستان فرزندان خود را به کلاس‌های آموزشی مختلف در حوزه‌های ورزشی، هنری و سبک زندگی می‌فرستند تا دانش‌آموزان علاوه بر یادگیری یک مهارت، اوقات مناسبی را در کنار همسالان خود سپری کنند اما پرداخت هزینه کلاس‌های آموزشی برای بسیاری از خانواده‌ها ممکن نیست و این دغدغه همچنان برای آنها وجود دارد.
در این راستا، آموزش و پرورش از فعالیت ۳۰ هزار پایگاه تابستانی برای دانش آموزان از ۶ تیرماه خبر داده اما بسیاری از خانواده‌ها به ایرنا اعلام کرده‌اند که ظرفیت این کلاس‌ها با توجه به تعداد دانش‌آموزان پایین است و هنگام مراجعه اعلام میکنند که با محدودیت همراه هستند و البته برخی هم از وجود این پایگاه‌ها مطلع نیستند.
از سوی دیگر محافل خانوادگی، محلی و فرهنگسراها هم راهی برای گذراندن اوقات فراغت دانش‌آموزان محسوب می‌شود، دانش‌آموزان می‌توانند در مجامع مختلف محله‌ها حاضر شوند و با بازی با همسالان و کمک به هم‌نوعان تابستانی مفید را برای خود داشته باشند.
بنابراین با توجه به اهمیت سپری کردن چگونگی اوقات فراغت دانش آموزان ضروری است که مربیان پرورشی در طول سال تحصیلی شیوه برنامه ریزی دانش‌آموزان برای پر کردن اوقات فراغت را به درستی به دانش آموزان بیاموزند و همچنین با استعدادیابی و علاقه دانش آموزان آنها را در این مسیر هدایت کنند.
مدرسه غیرانتفاعی کلاس‌های فوق‌برنامه می‌گذارد
مادر یک دانش‌آموز کلاس سوم دبستان در گفت و گو به خبرنگار ایرنا درباره چگونگی گذراندن اوقات فراغت فرزند خود گفت: دخترم به مدرسه غیرانتفاعی می‌رود و مدرسه در اول سال هزینه‌ای برای کلاس‌های فوق برنامه مانند شنا، موسیقی و نقاشی گرفته بود.
وی افزود: فرزندم صبح تا ظهر که سرکار می‌روم، مانند ایام سال در مدرسه به کلاس‌های فوق برنامه می‌رود. همچنین با همسرم سعی می‌کنیم که بازی‌های فکری و دسته جمعی را به صورت شبانه انجام دهیم.
این مادر درباره پایگاه‌های تابستانی آموزش و پرورش برای ایام تابستان دانش‌آموزان گفت: اطلاعات مربوط به آموزش را معمولا از مدرسه یا رسانه‌های جمعی بدست می‌آوریم اما مدرسه در این خصوص اطلاع رسانی نکرده و همچنین آدرس این پایگاه‌ها پیش از آغاز تابستان در رسانه‌های جمعی اعلام نشده بود.
دستیار دایی‌ام شده‌ام
رضا یک دانش‌آموز کلاس دهمی درباره گذراندن اوقات فراغت خود گفت: کارهای زیادی انجام می‌دهم، بطور مثال ۴ ساعت در هفته در کلاس‌های رایگان مسجد محله شرکت می‌کنم و ۲ روز به مکانیکی دایی‌ام می‌روم تا هم دستیارش باشم و هم کار یاد بگیرم و بقیه را هم با دوستانم در کوچه فوتبال بازی می‌کنیم.
این دانش‌آموز درباره شرکت در کلاس‌های فوق برنامه گفت: هزینه کلاس‌های آموزشی زیاد است، اگر کلاسی رایگان باشد، شرکت می‌کنم. مدرسه هم که در تابستان بسته است و این ایام برای خودمان باید برنامه ریزی کنیم.
رضا درباره پایگاه‌های تابستانی آموزش و پرورش برای فصل تابستان گفت: مدرسه ما در این باره اطلاعی نداده است، این موضوعات باید از قبل در مدرسه گفته شود تا درباره‌اش تصمیم بگیریم.
وی ادامه داد: برنامه ریزی مهم است، معلمان باید برنامه ریزی برای تمام ایام سال را به ما یاد بدهند تا به صورت اصولی بدانیم زمان خودمان را چگونه باید بگذرانیم.
دخترم در پایگاه تابستانی خوشنویسی می‌آموزد
مادر یک دانش‌آموز کلاس پنجمی درباره چگونگی پر کردن اوقات فراغت فرزندش گفت: سال گذشته موضوع پایگاه تابستانی در مدارس را از مادر دوست فرزندم شنیدم و زمان ثبت‌نام را می‌دانستم بنابراین دخترم را برای تفریح و یادگیری به این پایگاه می‌فرستم و در رشته خوشنویسی تلاش می‌کند.
وی افزود: همچنین خودم هم سعی می‌کنم که در خانه او را با آموزش آشپزی و شیرینی پزی مشغول کنم اما فرزندم هنوز نتوانسته علاقه و استعداد خود را تشخیص دهد، کمک به دانش آموزان در این موضوع از وظایف معلمان است اما در مدارس توجه چندانی به این موضوعات نمی‌شود.
پایگاه تابستانی ظرفیتی برای ثبت‌نام نداشت
مادر یک دانش‌آموز کلاس ششمی هم درباره چگونگی گذراندن اوقات فراغت فرزند خود توضیح داد: پسرم معمولا در کوچه بازی می‌کند، هرچند که این موضوع به دلیل ناامنی و امکان دزدی و آسیب نگرانم می‌کند اما بچه را نمی‌توان در خانه حبس کرد.
وی ادامه داد: به پایگاه تابستانی آموزش و پرورش مراجعه کرده‌ام اما برای کلاس نقاشی که پسرم علاقه داشت، ظرفیتی برای ثبت‌نام نداشتند. مدارس باید از قبل زمان ثبت‌نام را اعلام کنند اما مدرسه پسر من هیچ اطلاعی نداده بود.
رفت‌وآمد با اقوام را در تابستان بیشتر کردیم
پدری که دو فرزند دبستانی دارد، درباره گذراندن اوقات فراغت آنها در فصل تابستان گفت: دخترانم درخانه بازی با هم میکنند و بعد از ظهرها هم آنها را به پارک می‌برم. چند اسباب بازی هم برای آنها خریده‌ام. البته در تابستان سعی می‌کنیم که رفت و آمد بیشتری با اقوام و دوستان داشته باشیم.
وی درباره پایگاه‌های تابستانی آموزش و پرورش برای اوقات فراغت دانش‌آموزان گفت: فرزندانم در مدرسه غیردولتی تحصیل میکنند و برنامه های فوق برنامه برای آنها گذاشته اند اما از کلاس های رایگان اطلاعی نداشتیم. البته با توجه به اینکه ما شاغل هستیم، نمی‌توانیم در زمان مشخص، فرزندانمان را به کلاس ببریم بنابراین از این کار منصرف شدیم.
آموزش و پرورش را نمی‌توان تعطیل کرد
عباس فرجی کارشناس آموزشی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه جامعه ایرنا درباره اوقات فراغت دانش آموزان اظهار کرد: واژه اوقات فراغت در وهله اول باید تعریف شود تا بطور دقیق بدانیم در مورد چه چیزی صحبت می‌کنیم.
در واقع کلمه ترکیبی اوقات فراغت اشاره به زمان های استراحت و آسودگی دانش آموزان دارد اما سوال این است که آیا برای آسودگی دانش آموزان باید تمهیدی اندیشید؟ مگر جز این است که در زمان استراحت باید استراحت کرد و در زمان تحصیل باید تحصیل کرد پس چرا همیشه یکی از دغدغه‌های نظام‌های آموزشی در تمام کشورها پر کردن این زمان‌ها است؟
موضوع از این قرار است که بخش اعظم زمان‌هایی که دانش آموزان در مدارس می گذارند تمرکزشان بر روی امور آموزشی است و کمتر به امور تربیتی، تفریحی، هنری و ورزشی و... توجه دارند این جنبه‌ها عمدتا تحت تاثیر امور آموزشی قرار می‌گیرند در نتیجه در زمانی که دانش آموزان از امور آموزشی فارغ می‌شوند زمان مناسبی پیش می‌آید که دانش‌آموزان با جنبه‌های دیگر درگیر کنیم.
این کارشناس آموزشی ادامه داد: بنابراین مداخلاتی را که والدین و آموزش و پرروش باید در نظر گیرند، پر رنگ می شود چرا که در تمام بررسی ها مشخص شده است که زمان‌هایی که دانش‌آموزان از امور تحصیلی فارغ می‌شوند احساس شادتری را تجربه می کنند اما بخشی از این شادی به این بر می گردد که دانش آموز از امور تحصیلی منفک می شود اما بخش دیگرش به این مرتبط است که دانش‌آموز خودش را از قواعد و امور دست و پاگیر مدرسه رها می بینید و می‌تواند به دلخواه خودش زمان های خودش را پر کند.
فرجی یادآورشد: اما کودک برای پر کردن زمان آزادش همیشه به یک سری الزامات نیاز دارد، الزاماتی که یا به والدین نیازمند است و یا به مدرسه. بطور مثال کودکی که از مدرسه فارغ شده اگر برنامه ای در دستور کار خود نداشته باشد از کل زمانی که در اختیار دارد یعنی ۱۶ ساعت وقت آزاد خود با فرض بر اینکه ۸ ساعت خواب مفید داشته باشد، نمی داند چگونه استفاده کند. آیا فقط باید پای تلویزیون باشد؟ آیا فقط باید به گیم های کامپیوتری مشغول باشد یا اینکه باید برنامه دیگری را در نظر بگیرد.
وی عنوان کرد: در واقع کل ماجرا به این ۱۶ ساعت وقت آزاد دانش آموز مرتبط می‌شود چرا که در زمانی که دانش آموز مشغول تحصیل است، ۸ ساعت در مدرسه مشغول آموزش است و گاهی ۲ تا ۴ ساعت مشغول رسیدگی به امور تحصیلی از جمله تکالیف درسی و... و. می‌شود در نتیجه فقط ۴ ساعت زمان آزاد برای دانش آموز باقی می‌ماند که آن هم صرف امور شخصی و کمی هم بازی می‌شود.
این کارشناس آموزشی یادآور شد: اما در تابستان صحبت از ۱۶ ساعت زمان آزاد دانش آموزان است، پس این موضوع را پیچیده می‌کند واهمیت آن از این جنبه است که بسیاری از غول‌های سلیکن حتی برای ۳۰ ثانیه گرفتن وقت آزاد شما میلیون ها دلار خرج میکنند. وقتی از زمان صحبت می‌کنیم در واقع از ارزشمند ترین دارایی دانش آموزان صحبت می شود.
در سال ۲۰۲۲ نشان داده شده که ۸ ساعت ۳۹ دقیقه دانش آموزان وقت خود را به شبکه های اجتماعی اختصاص داده‌اند. این رقم در واقع یک سوم شبانه روز یک دانش آموز می‌تواند باشد
به گفته فرجی، در یک بررسی در سال ۲۰۲۲ نشان داده شده که ۸ ساعت ۳۹ دقیقه دانش آموزان وقت خود را به شبکه های اجتماعی اختصاص داده‌اند. این رقم در واقع یک سوم شبانه روز یک دانش آموز می‌تواند باشد. فارغ از اینکه این دانش‌آموزان در معرض چه محتوایی قرار گرفته‌اند باید در نظر گرفت که در این زمان دانش آموزان عملا از هر گونه فعالیت بدنی دور بوده‌اند که می‌تواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات جسمی و روانی در آینده باشد.
وی خاطرنشان کرد: در یک مطالعه دیگر که روی ۵۸۵ دانش آموز صورت گرفته، دانش آموزان بیشترین زمان اوقات فراغت خود را صرف تعاملات خانوادگی و ارتباط با دوستان در شبکه های اجتماعی اختصاص می‌دهند همچنین همزمان مشخص شده که تمایل به فعالیت بدنی در میان دانش آموزان در این زمان ها کاهش می‌یابد و ریتم خواب شبانه آنها به هم می‌خورد و این در حالی است که آن دسته از دانش آموزانی که برای این زمان ها برنامه ریزی کرده‌اند از فعالیت بدنی بیشتر و ریتم خواب شبانه ی بهتری برخوردار هستند.
این کارشناس آموزشی افزود: این موضوع در زمان همه گیری کووید ۱۹ به صورت پر رنگ تری مشاهده شد. در واقع نبود برنامه برای پر کردن آن ۱۶ ساعت در زمان همه گیری اختلال جدی در امور روانی و اجتماعی و فعالیت بدنی دانش آموزان بگونه ای بود که توانست میزان افسردگی و اضطراب را در دانش‌آموزان با افزایش چشمگیری افزایش دهد.
در یک بررسی نشان داده شده دانش آموزانی که از فعالیت بدنی کافی در زمان اوقات فراغت خود بهرمند نیستند، با افزایش وزن در پایان این زمان برخوردار هستند و این یک امر ملموس در بین مدارس ایران نیز است و اغلب شاهد افزایش وزن دانش آموزان در هر سال هستیم که زنگ خطر جدی برای جامعه محسوب می‌شود.
وی ادامه می دهد: در نتیجه ضرورت دارد که والدین و متولیان آموزش و پرورش برای این زمان‌ها برنامه مشخصی داشته باشند تا مشکلات احتمالی را در دانش آموزان کاهش دهند. اما اکنون به این پرسش باید پاسخ گفت با فرض به آگاهی از این موضوع به عنوان والدین دانش آموزان و متولیان تعلیم و تربیت ما چه کاری باید انجام دهیم؟
این کارشناس آموزشی عنوان کرد: در واقع باید برای پرکردن اوقات فراغت دانش‌آموزان یک نیاز سنجی از قبل صورت گیرد و متناسب با نیازهایی که در جامعه وجود دارد این زمان ها پر شود بطور مثال در چند جنبه فعالیت‌های هنری، ورزشی، اجتماعی و تفریحی و تحقیقی این زمان‌ها را پر کرد. اینکه می‌گویم باید نیاز سنجی کرد منظورم این است که مثلا با پرسش نامه هایی قبل از پایان تحصیلات از دانش آموزان سنجیده شود که آنها می‌خواهند با این ۱۶ ساعت چه کنند؟ قطعا هر کدام از آنها برنامه‌های مخصوص به خودشان را دارند البته برخی هم هیچ برنامه ای ندارند چون واقعا در برنامه ریزی مشکل دارند نه اینکه برنامه نداشته باشند.
فرجی افزود: این موارد باید استخراج و دسته بندی سپس توسط اولیا و مدرسه به متولیان نظام تعلیم و تربیت ارائه شود تا بتوانند برای این موارد برنامه ریزی مناسب صورت گیرد، اگر قرار است مراکزی فعال یا برنامه ریزی برای اردویی انجام شود، امکانات و الزامات لازم فراهم شود.
وی ادامه داد: در نتیجه آموزش و پرورش نباید این زمان را از دست بدهد چرا که انفعال در این زمینه بگونه‌ای است که بعدا صورت حسابش را باید خود آموزش و پرورش پرداخت کند. به تعبیر ساده باید بگویم آموزش و پرورش چیزی نیست که بتوان تعطیلش کرد خواه می خواهد زمستان باشد یا تابستان.