پس از سفر آمریکا لاتینی آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» و هیات همراه وی که به سه کشور ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا صورت گرفت، اینک قاره سیاه از سوی دولت سیزدهم هدف‌گذاری شده‌است. بنابراین در روزهای آتی کنیا (شرق آفریقا)، اوگاندا (شرق آفریقا) و زیمبابوه (جنوب آفریقا) میزبان رئیس‌جمهوری کشورمان خواهندبود.
بنابراین منطقی به نظر می‌رسد که در ادامه رویکرد دولت مبنی بر توازن بخشی به مناسبات خارجی، قاره‌ای که دارای ۳۰ درصد از ذخایر معدنی و ۴۰ درصد طلای جهان، ۹۰ درصد از کروم و پلاتین، بزرگترین ذخایر کبالت، الماس، پلاتین و اورانیوم در کره خاکی، ۶۵ درصد از زمین‌های قابل کشت جهان، ۱۰ درصد از منابع آب شیرین تجدیدپذیر داخلی سیاره، ۸ درصد از گاز طبیعی و ۱۲ درصد از ذخایر نفت دنیا را در اختیار دارد، برای همکاری هدف‌گذاری شده‌باشد.
نخستین مقصد سفر رئیس‌جمهوری، کنیا است؛ کشوری با ۵۳ میلیون جمعیت که بزرگترین منابع درآمدی آن به ترتیب کشاورزی و گردشگری است.
نایروبی به رغم اینکه تا سال ۱۹۶۳ تحت استعمار انگلیس به سر می‌برد اما پس از استقلال به ویژه طی سال‌های اخیر در عمل نشان داده که تلاش دارد مرکز اقتصادی شرق آفریقا باشد؛ نگرشی که می‌تواند در توسعه روابط کشورمان با آنها کمک کند.
صادرات و واردات کنیا با بررسی شرکای تجاری
در پاسخ به این پرسش که «چه کشورهایی با کنیا روابط اقتصادی قوی دارند؟» به بررسی مهمترین بازیگرانی خواهیم پرداخت که در زمره برترین کشورهای صادرکننده و واردکننده کالا با این کشور قرار دارند.
آمارهای انتشاریافته در سال ۲۰۲۱ نشان می‌داد که اوگاندا با ۸۳۲ میلیون دلار، هلند با ۵۶۲.۴ میلیون دلار، آمریکا با ۵۴۳.۳ میلیون دلار، پاکستان با ۴۸۵ میلیون دلار، انگلستان با ۴۵۰.۶ میلیون دلار، تانزانیا با ۴۱۰ میلیون دلار، امارات متحده عربی با ۳۱۵ میلیون دلار، رواندا با ۲۷۸ میلیون دلار، کنگو با ۲۲۳ میلیون دلار و چین با ۲۰۰ میلیون دلار ۱۰ کشور اول خرید کالا از کنیا بودند.
درباره کالاهای صادراتی از کنیا لازم به ذکر است که قهوه، نباتات، سبزیجات و صیفی جات، میوه و خشکبار، سوخت، سنگ معدن، زغال سنگ، پوشاک، روغن خوراکی، آهن و فولاد، مصالح ساختمانی، پلاستیک، ماشین الات مکانیکی، دارو، مواد شوینده، مواد غذایی، تنباکو، مواد شیمیایی، تجهیزات الکتریکی و گوشت ۲۰ کالای اول صادراتی کنیا بودند.
در مقابل، چین با چهار میلیارد و ۲۶ میلیون دلار، هند با دو میلیارد و ۱۰۷ میلیون دلار، امارات متحده عربی با یک میلیارد و ۶۲۸ میلیون دلار، عربستان سعودی با یک میلیارد و ۴۶ میلیون دلار، ژاپن با ۸۹۲ میلیون دلار، مالزی با ۸۵۵ میلیون دلار، آمریکا با ۸۰۲ میلیون دلار، کره با ۴۹۵ میلیون دلار، تانزانیا با ۴۹۰ میلیون دلار و مصر با ۴۴۶ میلیون دلار، به ترتیب ۱۰ کشور فروشنده کالا به کنیا در سال ۲۰۲۱ بودند.
درباره کالاهای وارداتی به کنیا لازم به یادآوری است که سوخت، ماشین آلات، وسایل نقلیه جاده‌ای، آهن و فولاد، ماشین الات الکتریکی، روغن حیوانی و خوراکی، غلات، پلاستیک، دارو، مصنوعات آهنی، کاغذ و مقوا، محصولات شیمیایی، کودها، کشتی و قایق، پوشاک و پارچه، تجهیزات عکسبرداری پزشکی، قند و شکر و شیرینی، لاستیک، مواد شیمیایی و مبلمان، ۲۰ قلم کالای عمده وارداتی کنیا در آن سال بود.
از نگاه ناظران، این کشور برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز جذابیت دارد زیرا برخلاف کشورهایی همچون سودان که از تنش‌های داخلی رنج می‌برند، ثبات سیاسی از مولفه‌های نظام سیاسی کنیا است. بنابراین در قاره آفریقا که کودتا، انقلاب، شورش و درگیری‌های قبیله‌ای و به طور عمومی هرج و مرج همواره دولت‌ها را آزار می‌دهد و پیدا کردن نظام‌های سیاسی با ثبات دشوار است، ثبات سیاسی نایروبی چشمگیر بوده و برای سرمایه‌گذاران نوعی جاذبه محسوب می‌شود.
ظرفیت‌ها و چشم انداز مناسبات تهران- نایروبی
آغاز روابط ایران و کنیا به سال ۱۹۷۱ برمی‌گردد. پس از خصومت و درگیری میان اتیوپی و سومالی و اتهام علیه حکومت پهلوی مبنی بر حمایت از سومالی، ارتباط با کنیا در سال ۱۹۷۷ قطع شد. از سرگیری دوباره مناسبات تهران با نایروبی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال ۱۹۸۲ رقم خورد. کنیا از آن زمان همواره روابط خوبی با ایران داشته‌است.
ایران و کنیا از کشورهای حاشیه اقیانوس هند به شمار می‌روند و دارای اشتراکات فراوانی هستند و مزیت‌های بسیاری در خصوص تجارت با هم دارند. ولی متاسفانه ایران در جدول واردات کالا به کنیا در رتبه ۴۹ و در جدول مقاصد صادراتی این کشور در رتبه ۴۵ قرار دارد که با فعال سازی همه ظرفیت‌های تجاری دربخش خصوصی، تشکل‌ها و دیپلماسی اقتصادی می‌توان در بین ۱۰ کشور اول شرکای تجاری در حوزه واردات و صادرات این کشور قرار گرفت.
آمارها نشان می‌دهند که در ۸ ماهه سال ۱۴۰۱ حدود ۹۹ درصد واردات ۱۲.۶ میلیون دلاری ایران از کنیا را چای سیاه و ۷۸ درصد صادرات ۳۸.۳ میلیون دلاری ایران به این کشو را قیر به خود اختصاص داده است.
قهوه یکی از کلیدی‌ترین تولیدات کشاورزی در کنیا محسوب می‌شود و کشورها برای خرید فله‌ای آن همواره اشتیاق نشان می‌دهند. مهمترین اقلام صادراتی کنیا به ایران شامل مواد خام معدنی، چای و قهوه و مهمترین اقلام وارداتی آن نیز قیر، مواد غذایی و مواد شیمیایی است.
به تازگی «روح‌الله لطیفی» قائم‌مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا در خصوص ۵ مقصد اول کالاهای صادراتی در بهار گفته‌است: غنا با خرید ۵۶ میلیون و ۳۲۳ هزار دلار و با رشد ۸۷ درصدی، آفریقای جنوبی با ۲۷ میلیون و ۳۳۴ هزار دلار و کاهش ۸۰ درصدی، تانزانیا با ۸ میلیون و ۶۴۹ هزار دلار و کاهش ۴۴ درصدی، سومالی با ۸ میلیون و ۲۵۵ هزار دلار و کاهش ۲۷ درصدی و کنیا با ۷ میلیون و ۶۳۴ هزار دلار و کاهش ۴۸ درصدی، پنج مقصد اول صادرات غیرنفتی ایران به آفریقا در بهار امسال بودند.
بنابراین کنیا را می‌توان پنجمین مقصد صادرات غیرنفتی ایران به آفریقا دانست؛ شرکایی که در این مدت، همکاری میان آنها رنگ باخته‌است.
در سه ماه اول سال‌جاری در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، صادرات ایران به کنیا ۴۸ درصد (۷ میلیون و ۶۳۴ هزار دلار) کاهش یافت. واردات کنیا به ایران در مدت ذکر شده، یک میلیون و ۶۶۱ هزار دلار بود که در قیاس با مدت مشابه سال ۱۴۰۱ کاهش ۷۹ درصدی داشته‌است.
قائم‌مقام باشگاه تجار ایران و آفریقا درباره اینکه چرا صادرات ایران به کشورهای آفریقایی کاهشی بوده‌است، گفت: صادرات ایران به کشورهای آفریقایی مستمر نیست و از همین رو هزینه حمل و نقل برای تجار گران تمام می‌شود. زمانی که صادرات به یک کشور مداوم باشد همانند عراق، حمل‌ونقل آن راحت‌تر و ارزان‌تر (صادرات یک روز به کشور عراق به اندازه دو ماه قاره آفریقا) است. بدین جهت وقتی سفارش کالا به کشورهای آفریقایی وجود داشته باشد، به یکباره شاهد جهش صادرات خواهیم بود.
او با بیان اینکه در سه ماهه اول سال‌جاری سه کشتی به قاره آفریقا سفر داشته‌است، افزود: حمل‌ونقل با آفریقا سخت است ولی بن‌بست نیست. هزینه حمل‌ونقل به قاره آفریقا گران است، لذا زمانی صادرات به کشورهای این قاره سود اقتصادی دارد که کالا با ارزش افزوده بالا، صادر شود. در مورد کالاهای پرحجم و کم‌ارزش، صادرات توجیه اقتصادی نخواهد داشت. از همین رو ضرورت دارد به سمتی برویم که کالاها با حجم و ارزش منطقی، صادر شود و از خام‌فروشی فاصله بگیریم.