به گزارش خبرنگار ایرنا، مصرف بهینه همه نعمات الهی و منابع موجود به خصوص حامل های انرژی از دغدغه های جدی مردم و مسولان به خصوص در سالهای اخیر که با خشکسالی های متوالی و کمبود بارش ها مواجه هستیم ، محسوب می شود. اهمیت آب که به عنوان مایه حیات همه موجودات است، در کشور ما که در اقلیم خشک و نیمه خشک و کم بارش قرار گرفته است، مضاعف است به خصوص اینکه کاهش نزولات آسمانی، خشک شدن بسیاری از چشمه ها، قنوات و آب رودخانه ها، آژیر خطر نزدیک شدن به بحران آب را به صدا درآورده است در چنین شرایطی اهمیت مصرف هوشمندانه از این منابع ارزشمند و گرانبها پررنگ تر شده و اعمال راهکارهای تحقق برنامه های مصرف بهینه به عنوان جزئی از وظایف وجدانی، اخلاقی و شرعی هر فردی محسوب می شود.
آب مجازی یا پنهان، مقدار آبی است که در روند تهیه و تولید یک محصول یا خدمات به صورت مستقیم یا غیرمستقیم مورد استفاده قرار می گیرد، به عنوان مثال برای تولید یک کیلوگرم هندوانه حدود ۵۰۰ لیتر، تولید یک عدد سیب زمینی متوسط حدود ۲۵ لیتر، یک کیلوگرم گوشت گاو ۱۵ هزارو ۵۰۰ لیتر، یک کیلوگرم گوشت مرغ سه هزار و ۹۰۰ لیتر، یک کیلوگرم برنج سه هزار و ۴۰۰ لیتر و یک کیلوگرم پنبه ۱۰ هزار و ۸۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود.
توجه به کشت محصولاتی کم آب خواه با ارزش بالا از هدر رفت آب به صورت مجازی جلوگیری می‌کند
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان در این خصوص گفت: در تولید محصولات کشاورزی باید به آب و هوای منطقه توجه شود به طور مثال زنجان چون منطقه سردسیری است هندوانه و گوجه فرنگی و بیشتر محصولات کشاورزی آن در اواخر تابستان به ثمر می رسد و کشاورز مجبور می شود با نازلترین قیمت آنها را بفروشد در حالیکه ارزش آب مصرفی در تولید آن بسیار بالاتر است پس باید با توجه به منطقه، محصولاتی که کمتر آب مصرف می کند و ارزش بالایی دارند در استان کشت شود تا آب زیرزمینی از طریق آب مجازی موجود در محصولات به هدر نرود.
اکبری باقری افزود: خانواده کشاورزان در خصوص آب مصرفی خود برای خوردن و بهداشت هم باید مطابق با الگوی خانواده و جامعه باشند و با ایفای نقش آب بان، ارزش این مایه حیاتی را بیش از پیش به دیگران نشان دهند و با کاشت محصولاتی که کمتر آب مصرف می کنند هم از اسراف که در دین اسلام نکوهش شده است دوری کنند و هم به حفظ و حراست از آبهای زیرزمینی استان که سرمایه خود و فرزندان است کمک شایان و قابل توجهی داشته باشند.
میزان آب مصرفی در کشور نسبت به پتانسیل تجدید شونده ۸۶ درصد است که این امر تبعات سنگینی را در پی دارد.وی یادآورشد: بحران آب از منظر مدیریت آن تابعی از میزان مصرف آب از منابع قابل دسترس است، اینکه در سطح دنیا فرمولی برای آب قابل برنامه ریزی وجود دارد و آن هم این است که اگر میزان برداشت آب از منابع تجدید شونده تا ۲۰ درصد باشد شاهد شرایط پایدار، ۴۰ درصد باشد شاهد شرایط قابل تحمل و در صورتیکه بیش از۴۰ درصد باشد وارد شرایط تنش آبی خواهیم شد.
باقری اظهار داشت: اگر برداشت آب از منابع تجدید شونده بیش از۶۰ درصد باشد وارد بحران آبی می شویم این در صورتی است که نسبت مصرف آب در کشور ما نسبت به پتانسیل تجدید شونده ۸۶ درصد است، بنابراین ما از مرحله بحران نیز عبور کرده ایم و اگر این روند ادامه داشته باشد در آینده با تبعات بسیار سنگین آن روبه رو خواهیم شد.
وی تاکید کرد: با توجه به پدیده " جت استریم" یا رودبادها که ۲ قطب از جنوب به شمال به وجود می آید و از ترکیب گردش زمین حول محور خود و گرمای اتمسفر که توسط گرمای خورشید ایجاد می شود رخ می دهد، بارندگی های سیل آسا و خشکسالی های طاقت فرسا را شاهد خواهیم بود و این امر وجود سدها را بیش از پیش حیاتی و مهم نشان می دهد که می‌توانند با مهار سیلابها هزینه های خود را پوشش دهند.
باقری افزود: تغییرات اقلیمی نبود تناسب زمانی و مکانی بارش ها، بالا بودن میانگین سرانه مصرف آب در استان نسبت به سرانه کشوری، رشد روزافزون مصارف آب به خصوص برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی که موجب افت شدید سطح این منابع در دشت های استان شده است و افزایش دشتهای ممنوعه، پشت سرگذاشتن خشکسالی های سخت و فقدان رعایت الگوهای صحیحح مصرف چالش هایی است که گذر از آنها عزم راسخ مردم استان را همانند تمامی برهه های حساس و تاریخ ساز می طلبد که در صورت ادامه روند منجر به تجدید بحران آب خواهد شد.
وی گفت: با توجه به اینکه حدود ۹۰ درصد بهره برداری از منابع آب زیرزمینی توسط چاهها و جهت مصارف کشاورزی استفاده می شود پس بنابراین مصرف بی رویه آنها عواقب متعددی می تواند داشته باشد که از جمله این عواقب تغییر کیفیت آب و اختلاط آب شور با شیرین و شور شدن آب با گذشت زمان، ایجاد فروچاله ها که با خارج شدن آب از زمین موجب فشردگی خاک و در نهایت ایجاد فروچاله می شود و خطرات فراوانی برای بشر ایجاد خواهد کرد، عدم امکان جایگزینی آب زیر زمینی، با خروج آب از مین و فشردگی خاک امکان جایگزینی آب حتی در صورت بارشهای مجدد نیز فراهم نخواهد شد، یعنی ظرفیت مخازن پس از برداشت های بی رویه هیچگاه به اندازه سابق خود حتی در صورت بارش ها مناسب نخواهد بود.
باقری با اشاره به مسایل اجتماعی و اقتصادی مصرف بی رویه آب، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه موجودیت هر کشوری مستقما به مساله آب مربوط است با از بین رفتن منابع آبی اقتصاد خانوارها و به خصوص کشاورازن تحت تاثیر قرار گرفته و موجب کوچ از منطقه بی آب خواهد شد و مهاجرت و کاهش درآمد سرانه کشور از مهمترین مشکلات اجتماعی آتی در صورت بهره برداری بی رویه خواهد بود.
وی توجیه بهره برداران در جلوگیری از حفر چاه غیرمجاز، آگاهی بخشی در زمینه تعمیر و افزایش راندمان چاهها به جای افزایش عمق آنها، توجیه افرادی که نسبت به حفر چاه غیرمجاز اقدام می کنند، تشویق بهره برداران در نصب کنتور و نگهداری کنتورها، فرهنگسازی بهره برداری از چاهها به میزان مجاز قید شده درپروانه ها، پیشنهاد تغییر و ا صلاح روشهای آبیاری از سنتی به مدرن، پیشنهاد تغییر و اصلاح الگوی کشت متناسب با نیاز آبی و اقلیم منطقه، کمک به یکپارچه سازی اراضی در قالب تشکل ه و تعاونی ها، خودداری از آلودگی آبهای زیرزمینی با فرهنگسازی از طریق کاهش مصرف کود و سموم کشاورزی و توجیه بهره برداران در جلوگیری از کاشت محصولات در بستر و حریم رودخانه ها را از راهکارهای مصرف بهینه آب بیان کرد.
تامین آب پایدار و تثبیت مصارف آبهای زیرزمینی نیازمند همراهی و همکاری مصرف کنندگان بخش های مختلف است
مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز گفت: بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی در این استان مربوط به بخش کشاورزی است که بخش عمده این آب نیز به دلیل بهره وری پایین، هدر می‌رود.
علیرضا نجفلو افزود: رعایت الگوی مصرف از سوی شهروندان، تغییر الگوی کشت محصولات کشاورزی و پرهیز از کشت محصولات پرآب بر، تامین زیرساخت های لازم برای تامین آب پایدار و تثبیت مصارف آبهای زیرزمینی از راهکارها و برنامه ریزی های لازم برای پیشگیری از بحران آب بوده که نیازمند همکاری و همراهی مردم است.
برداشت بی رویه آب در سالهای گذشته بیلان چاههای کشاورزی را منفی کرده است
رییس سازما جهادکشاورزی استان زنجان نیز با تاکید بر ضرورت ارایه الگوی کشت به خصوص سرمایه گذاری جهت احداث گلخانه با هدف صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی گفت: با برنامه ریزی و پایش انجام شده در زمان حاضر میزان برداشت آب از سفره های زیرزمینی اغلب کشاورزان استان در حد مجاز و مطابق با پروانه صادر شده برای آنان است اما به دلیل برداشت زیاد آب در سالهای گذشته، امروز با بیلان منفی آب مواجه هستیم.
هم اکنون بیش از ۶۲ هزار هکتار از زمین های آبی تحت کشت استان زنجان به سیستم های نوین آبیاری مجهز هستند.روح الله حسنی با بیان اینکه در زمان حاضر ۵۰ درصد اراضی کشاورزی این استان به سامانه های نوین آبیاری مجهز هستند افزود: ۱۸۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان زنجان آبی است که ۱۲۴ هزار هکتار از این زمین ها قابلیت تجهیز به سامانه های نوین آبیاری را دارد و تاکنون بیش از ۶۲ هزار هکتار سیستم آبیاری تحت فشار در استان اجرا شده است.
وی به اختصاص ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار در دور اول سفر استانی رییس جمهور به زنجان اشاره کرد و افزود: این امر نشان دهنده اهمیت توجه بیش از پیش به بخش کشاورزی جهت بالا بردن بهره وری در واحد سطح و صرفه جویی در مصرف آب است.
حسنی با بیان اینکه تاکنون بیش از ۵۰ درصد این اعتبارات تخصیص یافته است، اظهار داشت: ۹۰ هزار بهره بردار بخش کشاورزی زنجان سالانه بیش از سه میلیون تن محصول تولید می کنند که این امر نیازمند مدیریت منابع آبی و جلوگیری از کشت محصولات پرآب خواه و صادرات آب مجازی بوده، به خصوص در سال های اخیر که این استان نیز متاثر از کمبود بارش ها و خشکسالی های پی درپی است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان نیز با بیان اینکه استفاده از سیستم های نوین آبیاری در بخش کشاورزی بهره وری در واحد سطح را از ۳۰ تا ۹۰ درصد افزایش می دهد، افزود: بخش کشاورزی بیشترین مصرف کننده آب در میان بخش های دیگر است و آبیاری های سنتی بخش عمده ای از منابع آبی را تلف می کند.
حسین طاهری اظهار کرد: در آبیاری های سنتی و سطحی بیش از ۷۰ درصد آب مصرفی هدر می رود در حالیکه سیستم های تحت فشار و نوین هدر رفت آب را به کمتر از ۱۰ درصد می رساند از این رو تسهیلات دولتی و کمک های بلاعوض برای تجهیز زمین ها به سیستم های نوین آبیاری به کشاورزان اعطا می‌شود.