به گزارش ایرنا، «سیستان» روزگاری نه چندان دورانبار غله ایران بود و آب و هوای معتدل آن هرساله پذیرای پرندگان مهاجری مانند پلیکان و غاز و فلامینگو بود که دسته دسته به این منطقه مهاجرت می‌کردند این‌ها جدای از پرندگانی همچون جغد و اردک تاجدار و هوبره، تیهو و عقاب و تعدادی دیگر از پرندگان بومی هامون بودند که خانه و زندگیشان دشت و تالاب هامون بود.
دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه؛ هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران بود که تازیانه‌های بدعهدی کشور همسایه «افغانستان» باعث شد تا از سال‌های پایانی دهه ۱۳۷۰ خورشیدی و همزمان با کاهش بارش‌ها و خشکسالی، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یابد.
نبود دولتی مقتدر در افغانستان، ساخت سدهای مختلف مانند کجکی و کمال خان بر روی هیرمند مبنی بر انحراف آب، نصب و بکارگیری انواع پمپ در مسیر رودخانه هیرمند جهت کشاورزی توسط کشاورزان افغان از یک سو؛ کاهش نزولات جوی و قهر طبیعت از سوی دیگر خشک شدن دریاچه هامون را به دنبال داشت و باعث شد تا بادهای ۱۲۰ روزه‌ای که روزگاری با عبور از فراز تالاب هامون نویدبخش نسیمی مرطوب و دلنواز بودند اکنون خانه و کاشانه ساکنان این دیار را زیر خروارها شن مدفون کند.
این روزها دیگر در سیستان، خبری از دامداری و کشاورزی و حصیر بافی و ماهیگیری نیست، شهر در سکوتی غمناک فرو رفته است، هجوم ریزگردها از بستر خشک تالاب همراه با توفان‌هایی با سرعت ۹۰ تا ۱۲۰ کیلومتر که همواره با شن و ماسه خشک همراه است، باعث به زیر تل خاک رفتن خانه‌های روستایی حاشیه تالاب بین المللی هامون و بسته شدن جاده‌ها شده که دستاورد آن مهاجرت سکنه برخی از روستاها است.
بیش از ۲۰ سال از خشکی تالاب بین المللی هامون و خشکسالی سیستان می گذرد و این معضل با تغییراقلیم منطقه به آب و هوایی گرم و خشک و خشن، زندگی را برای مردم از لحاظ اقتصادی و سلامتی دچار مشکل کرده استبادهایی که در گذشته به «موسمی ۱۲۰ روزه سیستان» یا نعمت بیکران الهی معروف بود و هوایی مطبوع و کشاورزی پرمحصول و زندگی سراسر شاد و با نشاطی را برای مردم به ارمغان می آورد از زمان قطع رودخانه هیرمند و خشکیدن تالاب بین المللی هامون (از حدود ۲۰ سال پیش تاکنون) روزگار را بر سیستان و سیستانی تیره و تار کرده و معیشت و سلامت مردم را در معرض خطر جدی قرار داده و بسیاری از آنان را آواره حاشیه شهرها و استانهای دیگر کرده است.
توفان های سهمگینی که معمولا با سرعت ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر به حرکت در آمده و حجم عظیمی از ماسه و خاک را روانه شهرها و روستاها و خانه و کاشانه مردم کرده و همچون تازیانه های سوزناک بر پیکره خمیده و بی رمق سیستان فرود آورده و خانه‌های مردم را در زیر شن‌های روان مدفون کرده و راه نفس کشیدن آنان را بسته و انواع بیماری‌های تنفسی و قلبی و ریوی را نصیب مردم مظلوم و محروم منطقه می کند.
هر چند که مردم سیستان به اجبار هوای آلوده و توفان‌های شن و ماسه را تحمل می‌کنند و با آن خو گرفته‌اند اما چند روزیست که توفانی با سرعت ۱۱۲ کیلومتر میزان ذرات معلق در هوای این منطقه را به شدت افزایش داده و ضمن تعطیلی ادارات شهرستانهای هیرمند، زابل، زهک، نیمروز و هامون، زندگی را بر مردم سخت و سخت تر کرده است.
با گذشته بیش از ۲ دهه به دلیل عدم تحقق حقابه قانونی از سوی کشور افغانستان و همچنین کم شدن نزولات جوی تالاب بین المللی امروز به بیابانی تبدیل شده که در زمان وزش باد و توفان تنها گرد و خاک را به چشم‌های مجاوران و اهالی سیستان روانه و سوز تشنگی را چندین برابر می‌کند
خشک شدن هامون علاوه‌بر ایجاد آسیب‌های گسترده به اقتصاد ایران و افغانستان زمینه بروز آسیب‌های گسترده محیط زیست منطقه را مهیا کرده و مرگ میلیون‌ها موجود زنده ساکن در این منطقه را رقم‌زده است، همچنین افزایش مشکلات ناشی از تولید ریزگرد نیز زندگی مردم در دو سمت مرز را با تهدید مواجه می‌کند.
در طول این مدت رایزنی‌های بسیاری از سوی مسوولان جمهوری اسلامی بویژه در دولت سیزدهم با مسوولان افغانستانی صورت گرفت اما به دلیل بدعهدی کشور همسایه تا کنون به نتیجه دلخواه نرسیده است.
توفان امان مردم را بریده
رضا جهانتیغی یکی از ساکنان روستای گوری شهرستان زهک در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه با وزش بادهای بیش از ۲۰۰ روزه در منطقه سیستان زندگی بر اهالی تاریک و گرد و خاک و شن فضای خانه‌ها را فرا می‌گیرد، گفت: اوضاع به قدری وخیم است که در خانه هم زدن ماسک افاغه نمی‌کند و نفس کشیدن برای اهالی بویژه خردسالان و میانسالان سخت است.
وی با بیان اینکه روزانه اعضای خانواده درون سطل‌های بزرگ و فرغون ماسه و شن‌های روان شده داخل خانه‌ها را جمع‌آوری می‌کنند، ادامه داد: بسیاری از اعضای خانواده ما این روزها روانه مراکز درمانی می‌شوند چرا که ریه‌هایمان دیگر نایی برای تنفس ندارد.
این شهروند سیستانی از مسوولان خواستار چاره‌اندیشی برای اوضاع اسفناک منطقه شد و تأکید کرد: مسوولان برای رفع بحران در منطقه سیستان باید اقدامات فوری را در دستور کار خود قرار دهند زیرا این شرایط دیگر برای ما غیر قابل تحمل است.
موسی بزی یکی از ساکنان شهرستان هیرمند در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: متولیان امر برای تثبیت شن‌های روان و از بین بردن کانون‌های بحرانی گرد و غبار در سیستان باید اقدامات موثر تری انجام دهند.
وی بیان کرد: هر موقع توفان شروع به وزیدن می‌کند نفس کشیدن برایمان سخت می‌شود و خانه‌هایمان زیرخروارها خاک درحال مدفون شدن است.
بیشتر بخوانید:
تلاشی به وسعت دشت خشکیده سیستان برای رفع تنش آبی در تنگه احد ایران
بادهای ۱۲۰ روزه سیستان؛ نعمتی که به نقمت تبدیل شد+فیلم
سیستان و بلوچستان؛ سیراب از ظرفیت اما در عطش آب
آثار مخرب ریزگردها بر سلامت انسان‌ها
مدیر مرکز تحقیقات ایمونولوژی بالینی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان گفت: ایجاد بیماری‌های دستگاه تنفسی، بروز عفونت گوش میانی، بروز بیماری‌های انسداد دستگاه تنفسی، بروز سرطان ریه، بروز بیماری‌های قلبی و عروقی و عفونت حاد دستگاه تنفسی از جمله تأثیرهای ریزگردها برروی سلامت انسان‌هاست.
حسینعلی خزاعی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا ادامه داد: در خصوص اثرات ریزگردها بر سلامت می‌توان گفت که به تناسب نوع و مدت زمان حضور این مواد در محیط زیست آن‌ها را به ۲ نوع ریز و درشت طبقه‌بندی کنیم که هر یک دارای اثرات متفاوتی در سلامت جامعه است.
وی افزود: ذرات ریز وقتی استنشاق می‌شوند به اعماق بیشتر و نواحی حساس مجرای تنفسی و ریه نفوذ می‌کنند. انواع آلودگی و ویروس‌هایی که ریزگردها با خود حمل می‌کنند باعث تحریکات چشم شده و همچنین باعث تسریع روند ایجاد انواع التهابات پوستی مانند کهیر و اگزما و ترک لب‌ها خواهد شد، در حالیکه ذرات درشت گرد و غبار حداکثر می‌توانند به بینی، دهان و حلق راه پیدا کنند.
رئیس کلینیک آلرژی بیمارستان علی ابن ابیطالب(ع) زاهدان بیان کرد: یک نوع طبقه‌بندی دیگری در منابع علمی به چاپ رسیده که گرد و غبارها را بر اساس قوانین و مقررات وزارت بهداشت و درمان ایالات متحده آمریکا، از نظر قابلیت نفوذ در سیستم تنفسی به ۲ دسته ذرات غیر قابل استنشاق و ذرات قابل استنشاق تقسیم می‌شوند، ذرات قابل استنشاق به علت غلظت، شکل و اندازه و سایز کوچک ۱.۲۵ میکرون، می‌توانند خود را به ریه‌ها رسانده و جذب شوند. اما بر خلاف آن، ذرات غیر قابل استنشاق علت غلظت، شکل و اندازه و سایز بزرگتر حدود ۱۰ میکرون، از طریق دهان و بینی وارد دستگاه تنفسی شده اما قابل جذب نیستند.
ایجاد بیماری‌های دستگاه تنفسی، بروز عفونت گوش میانی، بروز بیماری‌های انسداد دستگاه تنفسی، بروز سرطان ریه، بروز بیماری‌های قلبی و عروقی و عفونت حاد دستگاه تنفسی از جمله تأثیرهای ریزگردها برروی سلامت انسان‌هاستوی تأکید کرد: برای کنترل و مبارزه با این واقعه اکولوژیک با توجه به اینکه اولین سد دفاعی بدن در مقابل ذرات معلق موها و ترشحات مخاطی درون حفره بینی است، توصیه به بستن درب و پنجره اتاقهاست و حتی الامکان استراحت و عدم خروج از منزل مگر در مواقع ضرور، می‌شود استفاده از ماسک، دستمال و هر گونه پوشش محافظ ضروری هست که اگر بتوان آن‌ها را با آب معمولی کمی خیس و نمدار مورد استفاده قرار دیم، امکان عبور برخی از ذرات معلق که قطر کمتری دارند را محدود کرده‌ایم.
خزاعی ادامه داد: در غیر اینصورت همانگونه که ذکر شد این ذرات در نایژه‌ها ته نشین می‌شوند و تعدادی از آن‌ها وارد کیسه‌های هوایی خواهند شد. اگر ذرات معلق وارد ریه‌ها شوند و در آنجا باقی بمانند به چند طریق می‌توانند اثرات سمی خود را اعمال کنند.
وی افزود: اگر این ذرات معلق با مواد حاوی کربن ناشی از سوخت‌های فسیلی همراه شوند برای سلامتی بسیار خطر آفرین خواهند شد. براساس مطالعات سازمان بهداشت جهانی، افزایش ۱۰ میکروگرم در مترمکعب در میانگین سالانه ذرات معلق در هوا، یک درصد میزان مرگ و میر را افزایش می‌دهد.
به گفته این مسوول؛ ۴.۳ درصد از مرگ و میرهای ناشی از مشکلات تنفسی به خاطر مواجهه مستمر با آلاینده‌هاست، علاوه‌بر آثار ناخوشایند بهداشتی مانند مشکلات تنفسی و ریوی برای انسان و آلوده کردن محیط زندگی انسان‌ها، سایر اثرات تداوم حضور گردو غبار می‌توان در بروز اختلالات چشمی و کاهش قدرت دید که یکی از ویژگی‌های اصلی پدیده گرد و غبار است، برای پیشگیری از عوارض آن توصیه به حمام کردن روزانه و شستشوی مکرر صورت با آب معمولی می‌شود.
جمع آوری ماسه بادی از معابر شهری و روستایی زهک
فرماندار زهک بیان کرد: با تشدید شرایط جوی و وزش بادهای ۱۲۰ روزه در این منطقه مردم با مشکلاتی مواجه شدند که از جمله آن تنش آبی در برخی از روستاهای این شهرستان بود، در این زمینه با تلاش های انجام شده و همکاری دستگاه های مربوطه چالش هایی که وجود داشت برطرف شد.
حسن دهمرده در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: در حوزه جمع آوری ماسه بادی ها نیز حدود ۲۰ دستگاه ماشین آلات سنگین از چند روز گذشته در قالب ۲ تیم اقدام به جمع آوری شن های روان در طول مسیرها و محورهای مواصلاتی این حوزه کرده اند، در این زمینه ۹ روستای شهرستان در حصار ماسه بادی ها بود که با این اقدام نیز مشکلات آنان برطرف شد.
وی به ارائه خدمات امدادی با همکاری جمعیت هلال احمر سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: حدود ۵۰۰ بسته معیشتی و غذایی تاکنون بین نیازمندان شناسایی شده در منطقه توزیع شده است که در حال رایزنی برای افزایش این بسته ها در مناطق درگیر توفان هستیم.
فرماندار زهک در خصوص وضعیت آب آشامیدنی و اقدامات انجام شده برای این موضوع اظهارکرد: ظرفیت‌های جایگزینی حقابه در راستای تأمین آب آشامیدنی مردم در حال اجراست اما پیگیر دریافت حقابه هم هستیم.
وی با تاکید بر اینکه رفع مشکلات منطقه نیازمند نگاه ملی است، افزود: با توجه به گرمای بی سابقه هوا و افت ولتاژ برق تعویض ترانس های برق شهرستان در دستور کار قرار گرفت که در این عرصه با قطعی مواجه نشویم.
از درمان رایگان تا آبرسانی سقایی
فرماندار هیرمند بیان کرد: در پی صدور هشدار سطح نارنجی هواشناسی مبنی بر وقوع توفان و بادهای ۱۲۰ روزه در حوزه سیستان، ستاد مدیریت بحرن شهرستان برگزار شد که در پی آن تمامی دستگاه های خدمات رسان برای امدادرسانی به مردم در نقاط شهری و روستایی در حالت آماده باش کامل به سر می برند.
محمد کشاورز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارکرد: در شهرستان هیرمند بیشینه سرعت باد به بیش از ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت می رسد و دید افقی را در ایستگاه هواشناسی تا ۴۰۰ متر کاهش می دهد که در این راستا توصیه هایی جهت احتیاط در ترددها و یا ماندن بیماران و سالمندان و گروه‌های حساس در خانه به طور مداوم در دستور کار است.
وی تاکید کرد: طی پیگیری های بعمل آمده در سطح ملی از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقرر شد؛ افرادیکه در منطقه سیستان به دلیل مشکلات تنفسی ناشی از گرد و خاک مراجعه می کنند هزینه‌ای بابت درمان خود پرداخت نکنند.
کشاورز با بیان اینکه در این مدت بیشترین بیمارانی که به مراکز درمانی بهداشتی جهت دریافت خدمات مراجعه کرده‌اند شامل بیماران چشمی، قلبی و تنفسی بوده‌اند، افزود: هلال احمر با امدادرسانی به آسیب دیدگان در منطقه مشغول به ارائه خدمت است، همچنین آبرسانی سقایی در مناطقی که دچار تنش آبی بودند انجام شده تا مردم کمترین دغدغه را احساس کنند.
وی تصریح کرد: برخی از روستاهای این شهرستان که در محاصره شن های روان بودند مانند روستاهای بخش قرقری به دلیل اینکه در بستر دریاچه هامون قرار گرفته‌اند و ورود توفان‌ها و کانال‌های باد از این مسیر است، برای این مشکل اقدام به پاکسازی راه های روستایی در دستور کار قرار گرفته و ماشین های سنگین در حال جمع آوری ماسه بادی ها و شن های روانه از سطح معابر هستند، هر چند مجدد با وقوع باد شاهد دپوی ماسه ها هستیم.
امدادرسانی هلال‌احمر به بیش از ۶ هزار نفر از متاثرین وزش بادهای ۱۲۰ روزه
سرپرست جمعیت هلال احمر سیستان و بلوچستان اظهار کرد: در پی اعلام هواشناسی مبنی بر بروز توفان شن در منطقه سیستان و بلوچستان نیروهای امدادی جمعیت هلال‌احمر به صورت آماده باش درآمدند.
محمد مهدی سجادی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: بیش از ۱۵۰ نجاتگر این جمعیت تاکنون در حال ارائه خدمات به مردم توفان زده سیستان و بلوچستان هستند که در این زمینه تاکنون بیش از ۶ هزار و ۸۰۰ خانوار متاثر از توفان شن در شمال استان امداد رسانی شده و ارائه خدمات کردند.
وی ادامه داد: در حوزه سیستان که شامل پنج شهرستان هامون، هیرمند، زابل، زهک و نیمروز است در راستای جلوگیری از تشدید بیماری های ریوی بیش از هفت هزار عدد ماسک نیز توزیع شده که این اقدام تداوم دارد.
سرپرست جمعیت هلال احمر سیستان و بلوچستان گفت: خانواده‌های کم برخوردار از طریق خانه‌های هلال سیستان و بلوچستان شناسایی و با مشارکت خیرین داوطلب خدمات حمایتی دریافت می‌کنند.
وی از توزیع بیش از ۲ هزار پرس غذای گرم و ۷۰۰ بسته معیشتی به همت خیرین داوطلب و مشارکت اعضا و داوطلبان خانه‌های هلال استان در تیرماه سالجاری خبر داد و بیان کرد: ۱۱۰ کیسه آرد رایگان توسط خیران در منطقه سیستان به ارزش ۴۰۰ میلیون ریال و توزیع ۲۵۰ کیلوگرم برنج نیز به ارزش ۱۵۰ میلیون ریال از دیگر اقدامات انجام شده در ایام عید قربان تا غدیر بوده است.
سجادی از توزیع تانکر بین روستاهایی که با تنش آبی مواجه بوده و برگزاری کلاس‌های آموزشی مبنی بر چگونگی مقابله با ریزگردها و طوفان ها اشاره کرد و افزود: جمعیت هلال احمر سیستان و بلوچستان دارای ۳۳۹ خانه هلال روستایی و شهری است، که شناسایی و اجرای طرح های حمایتی به همت خانه‌های هلال در سطح استان انجام می‌شود.
توفان ۱۰۹۴ نفر را راهی بیمارستان کرد
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: در پی وقوع توفان و ریزگرد در منطقه سیستان یک‌هزار و ۹۴ نفر به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها مراجعه کردند که از این تعداد ۵۹ نفر بستری شدند.
مجید محبی در گفت‌وگو خبرنگار ایرنا اظهارکرد: در پی موج جدید وزش باد در پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز یک هزار و ۹۴ نفر از مردم این مناطق از ۲۷تیر تا شامگاه جمعه راهی بیمارستان و مراکز درمانی شدند که از این تعداد ۵۹ نفر اکنون بستری هستند.
وی افزود: مشکل تنفسی، قلبی و چشمی از عمده مشکلات مردم در این مدت بوده است.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: تمامی نیروهای امدادی و خدمات‌رسان در مسیرهای ارتباطی منطقه سیستان آماده‌باش هستند تا در صورت نیاز اقدام به کمک‌رسانی به شهروندان کنند.
به گفته مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان؛ وزش باد شدید تا بیشینه ۱۲۶ کیلومتر بر ساعت بامداد دیروز جمعه زابل را درنوردید و گردوغبار حاصل از آن شعاع دید افقی را در ایستگاه هواشناسی این شهر به ۴۰۰ متر کاهش داد.
محسن حیدری اظهار کرد: همچنین در شهرستان زهک بیشینه سرعت باد به ۹۳ کیلومتر بر ساعت رسید و دید افقی را در ایستگاه هواشناسی تا ۳۰۰ متر کاهش داد.
وی ادامه داد: غبار حاصل از توفان امروز منطقه سیستان دید افقی را در ایستگاه هواشناسی سراوان را تا ۲هزار متر کاهش داد.
مدیر کل هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت: تا اواسط هفته آینده در شمال استان وزش باد شدید تا خیلی شدید، نقاط مستعد توفان گردوخاک سبب کاهش شدید دید و کیفیت هوا خواهد شد.
وی افزود: طی این مدت در زاهدان و مناطق مرکزی و جنوبی سیستان و بلوچستان افزایش غبار را خواهیم داشت.
حیدری توصیه کرد: در ترددهای جاده ای احتیاط و از تردد غیر ضروری بیماران تنفسی، افراد سالخورده و کودکان در زمان غبار آلود شدن هوا جلوگیری شود.