به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، شرکت‌های دانش‌بنیان شرکت‌هایی هستند که با کمک نیروی انسانی دانش‌آموخته دانشگاهی، دانش را به فناوری (محصول یا خدمات) و در نتیجه ثروت تبدیل می‌کنند. تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری امروز به حدود هشت هزار و ۶۸۹ شرکت رسیده و این شرکت‌ها بر اساس ماهیت و فعالیت به گروه‌های مختلف نوپا؛ شرکت‌هایی که درآمد عملیاتی ندارند (دو نوع ۱ و ۲) و تولیدی؛ شرکت‌هایی که درآمد عملیاتی دارند (نوع ۱ و ۲)، تولیدی مستعد دانش‌بنیان و نوپا مستعد دانش‌بنیان تقسیم می‌شوند.
افزون بر این با افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان فروش این شرکت‌ها نیز افزایش یافته است و در حالی‌که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹، حدود ۲۰۰ میلیارد تومان بود؛ اواخر سال ۱۴۰۱ میزان فروش شرکت‌ها از ۴۰۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفت که رشدی بیش از ۵۰۰ درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین بر اساس آخرین گزارش معاونت علمی، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به تفکیک حوزه‌های فناوری؛ شامل فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی: ۳۶۲ شرکت، داروهای پیشرفته: ۴۸۰ شرکت، مواد پیشرفته (شیمی و پلیمر) : هزار و ۱۳۰ شرکت، ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته: هزار و ۷۲۱ شرکت، تجهیزات پزشکی: ۳۲۶ شرکت، برق و الکترونیک: هزار و ۸۲۱ شرکت، فناوری اطلاعات: هزار و ۷۸۸ شرکت، تجاری‌سازی: ۳۹۷ شرکت و خلاق و علوم انسانی: ۳۱ شرکت است.
با وجود دستاورد شرکت‌های دانش‌بنیان مبنی بر توسعه کمی و کیفی، این شرکت‌ها زمانی به هدف اصلی و اولیه خود رسیده‌اند که نیازهای صنایع مختلف کشور را به فناوری خارجی رفع کنند تا هم در مواقعی مانند اعمال تحریم‌ها صنایع با مشکل روبرو نشوند و هم مستقل باشند و کل چرخه یک فناوری داخل کشور شکل بگیرد و به‌تدریج توان صادراتی فناوری را به دست آورند.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
شرکت دانش‌بنیان صدرا آتیه ماهور متشکل از مهندسان و متخصصان حوزه الکترونیک، فیزیک، برق، مکانیک و شیمی که برای اولین بار در ایران تجهیزات صنعت سنگ و معدن را به صورت داخلی تولید و تجاری کرده و از سه سال قبل به عنوان شرکت دانش‌بنیان ثبت شده است، با دور هم جمع شدن و گفت‌وگوهای گروهی از دانشجویان اواسط سال ۹۶ ابتدا در اذهان این دانشجویان و بعد در واقعیت در محل سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران شکل گرفت. شرکتی فعال در زمینه صنایع بالادستی همچون معدن، پالایشگاه، انرژی و صنایع بزرگ که چهار محصول از ۶ محصول این شرکت برای اولین بار در دنیا طراحی و تولید شده است.
این شرکت با داشتن گروهی کامل از دانش‌آموخته‌های رشته‌های گوناگون دانشگاه‌های دولتی شامل ۱۵ نفر در حوزه تحقیق و توسعه است که در رشته‌های مختلف مکانیک، فیزیک و شیمی و برق و صنایع در شاخه‌های مختلف کار می‌کند، در مجموع بین ۳۰ تا ۴۰ نفر در این شرکت شاغل هستند و هدف بنیان‌گذاران آن فعالیت در تبدیل شدن به مجموعه‌ای است که تجهیزات لازم را برای تمام صنایع بالادستی تولید کند.
مدیر فناوری این شرکت در مورد فعالیت‌های آن توضیح داد: شرکت صدرا آتیه ماهور در زمینه معدن، دستگاه انفجار پلاسمایی را طراحی و ساخته که جایگزین انفجارهای سنتی است. در روش‌های سنتی از مواد انفجاری یا ناریه استفاده می‌کنند که هم گاز سمی تولید می‌کند و هم مشکلات محیط‌زیستی فراوان و هزینه زیاد دارد، تهیه آن برای صاحبان معادن دشوار است، باید سلسله مراتبی طی شود تا مواد انفجاری را تهیه کنند، شامل اسکورت‌های نظامی می‌شود؛ زیرا عوارض زیادی دارد و اگر ناخواسته منفجر شود، خطرهای زیادی در پی دارد.
حل مشکل برداشت نفت از چاه‌های کم‌بازده
حامد اسدی افزود: ما این مواد را کنار گذاشتیم و الکترولیت تولید شرکت خودمان و دستگاهی جدید به نام دستگاه انفجار پلاسما ساختیم که برای همه معادن قابل استفاده است. این دستگاه انفجار و تخریب اطراف چاه را به حداکثر می‌رساند و لرزش و آثار مخربی اطراف معدن نداریم. گسل‌های زیرزمینی و تونل ها فعال نمی‌شوند، می‌توان انفجار را جهت دهی کرد که در روش سنتی کمتر ممکن است. سرعت این روش بالاتر از روش سنتی است، این روش در معاون سرب و روی امتحان شده و تا چند برابر سرعت را بالا برده‌ایم و امکان استفاده از این روش در همه معادن وجود دارد. این اولین طرحی بود که از سال ۹۶ فعالیت روی این پروژه را آغاز کردیم و بعد از حدود ۲ سال به نتیجه رسید. این محصول تولید و فروخته شده است.
دستگاه انفجار پلاسمایی یک پالس پلاسمایی قدرتمند در حد مگاوات یا گیگاوات تولید و توسط کابل‌ها و سیم‌رابط نازک به محلول الکترولیت ارسال می‌کند که منجر به انفجار می‌شود. این انفجار بهتر از انفجار مواد ناریه است؛ زیرا در انفجار مواد ناریه ۸۰ درصد انبساط گاز و ۲۰ درصد موج شوک داریم و در دستگاه انفجار پلاسمایی برعکس است. وی ادامه داد: یکی دیگر از محصولات این شرکت دستگاه خردایش مواد معدنی به روش پلاسما است که در مرحله تحقیق و توسعه است و آماده جذب سرمایه‌گذار برای توسعه آن هستیم. مبنای این دستگاه هم دستگاه انفجار پلاسمایی است. این محصول صنعتی‌شده و با تغییراتی قابل تبدیل به دستگاه خردایش پلاسمایی است.
مدیر فناوری شرکت آتیه ماهور صدرا افزود: همچنین در حوزه نفت دستگاه ازدیاد برداشت را ارائه کردیم؛ به این صورت که معمولا برای بهبود ازدیاد چاه‌های کم‌بازده یک چاه تزریقی حفر می‌کنند و در یک روش دیگر محلول‌های شیمیایی یا بخار تزریق می‌کنند دستگاهی را به نزدیک مخزن نفتی می‌فرستیم که پالس پلاسمایی و گرمای بلند برد می‌سازد که منجر به کاهش ویسکوزیته (گران‌روی) نفت می‌شود و استخراج نفت تسهیل و تولید افزایش می یابد.
اسدی یادآور شد: این فرایند بازدهی چاه را تا ۴۰۰ درصد افزایش می‌دهد و چند شرکت معتبر آمریکایی روی این موضوع کار می‌کنند و توانستند چاه‌های کم‌بازده و چاه‌های قدیمی را به مرحله تولید قابل قبول برسانند و بازگشت سرمایه خیلی کوتاهی دارد.
وی همچنین گفت: دستگاه چندمنظوره دیگری در زمینه پالایشگاه‌ها و فولاد به نام دستگاه ریفورمینگ (تجزیه) متان داریم که علاوه بر متان گازهای گلخانه‌ای وآلایندگی در صنایع بالادستی را به نانوذرات کربنی و گاز هیدروژن با درصد خلوص بسیار بالا تبدیل می کند. نانوذرات کربنی در صنایع الکترونیکی و داروسازی لوازم آرایشی، صنایع نظامی و پالایشگاهی کاربرد گسترده دارند و جنس آنها هم نانوگرافن و نانوگرافیت و نانوتیوپ است که طی فرایندی قابل تبدیل و تغییر است. گاز هیدروژن هم طی فرایند پالایشگاهی و فرایند خیلی مهم احیاء فولاد استفاده شود تا از کُک استفاده نشود که کیفیت آهن کاهش یابد و توان صادراتی نداشته باشیم.
آهنی که با هیدروژن احیا می‌شود، آهن سبز یا فولاد اسفنجی نام دارد که اگر به این مرحله برسیم، می‌توانیم دریچه‌های صادراتی با قیمتی بالاتر را به روی صنایع فولادی باز کنیم. این طرح انجام شده است و نمونه نیمه‌صنعتی آن آماده است. محصول کربن نیز در ستاد نانوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری ثبت شده و این شرکت به عنوان شرکت تولید کننده نانوذرات شناخته شده است.
خام‌فروشی ممنوع
همچنین در حوزه فرآوری سنگ‌های ساختمانی هم فعالیت کردیم، فرآوری سنگ‌های ساختمانی روش بسیار گران‌قیمتی و سنتی در ایران دارد. ایران جزو چند کشور معدود تولیدکننده سنگ در دنیاست؛ ولی توان صادراتی کمی دارد. ایران در رده بین ۲۰ تا ۳۰ کشور در حوزه صادرات سنگ قرار دارد، درصدی هم که صادرات داریم، بیشتر کوپ های خام را صادر می‌کنیم و نه سنگ فراوری شده و این امر دلایل متعدد مانند دانش صادراتی در آن صنعت، کیفیت پایین فراوری، مشکلات متعدد حقوقی در امر صادرات کشور دارد. غیر از چند کارخانه پیشرو عموم کارخانه جات فرآوری از ماشین آلات و تجهیزات مستهلک قدیمی استفاده می‌کنند که هم هزینه‌تمام‌شده را بالا می‌برد و هم کیفیت فراوی پایین است و دلیل دیگر هم گازهای سمی و فراوری غیرسبز در روند فراوری سنگ است.
این فناور اظهار داشت: بخشی از این مشکلات را با خط مدرنی که ارائه کردیم، رفع شد، در روش سنتی ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد تا یک سنگ فرآوری شود. این سنگ‌ها در روش سنتی به صورت طبیعی خلل و فرج دارد و گاه شکستگی هایی هم دارند و برای پوشش شکستگی‌ها و مستحکم شدن سنگ‌ها از رزین های مختلفی استفاده می‌کنند تا خلل و فرج ها را بپوشانند و سنگ مستحکم شود. پشت سنگ توری می‌زنند و رزین را اعمال کرده و زیر گرماتاب یا مقابل افتاب قرار می‌دهند تا بعد از ۲۴ ساعت تا ۴۸ ساعت خشک شود و سپس مراحل دیگر را طی کند و بعد از برش خوردن فرآوری تمام می‌شود.
اسدی تصریح کرد: فرایند خشک شدن رزین را به جای چند روز به چند دقیقه و به صورت برخط (انلاین) تبدیل و دستگاهی را طراحی و تولید کردیم که توانایی خشک کردن رزین را با تابش‌های متعدد دارد، تابش‌های الکترومغناطیسی و الکترومکانیکی که فرایند خشک شدن رزین را طی پنج دقیقه انجام می‌دهد و این سیستم یک خط تولید است و بعد از پیش‌ساب یا کالیبر دستگاه خشک‌کن رطوبت به صورت برخط رطوبت سنگ را خشک می‌کند و بعد اماده اعمال رزین است. و بعد در عرض ۲ تا ۵ دقیقه رزین خشک شده و آماده پرداخت ساب است.
رزین و دستگاه نفوذدهنده را هم تولید کرده‌ایم، که این طرح یک خط کامل فراوری سنگ را در کنار ساب و پیش‌ساب کارخانه شامل می‌شود.
دردسرهای همیشگی؛ سختی دریافت وام و فضای ناکافی
وی در مورد محل‌های فعالیت این شرکت نیز گفت: دفتر ما در سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران است، یک سوله برای امور تحقیق و توسعه هم داریم و برای ساخت و توسعه محصولات هم فضایی تولیدی در خارج از سازمان پژوهش ها داریم.
مدیر فناوری شرکت آتیه ماهور صدرا در مورد مشکلات این شرکت دانش بنیان هم گفت: فرآیند های دریافت تسهیلات بسیار طاقت فرسا، و زمان بر است و مشکلات متعددی را پیش روی شرکت قرار می دهد. مقدار فضای مورد نیاز برای این تعداد پروژه ملی نیز بسیار زیاد است که همراهی در بخش حمایت از شرکت های دانش بنیان را می طلبد.