به گزارش خبرنگار ایرنا، گسترش کشت برنج پرمحصول در استان‌های شمالی طبق تعریف برنامه راهبردی برای خودکفایی و معرفی ده‌ها گونه جدید طی ۲ دهه گذشته مطرح است، اما همواره چالش های مختلف از جمله نوع و کیفیت برنج ارقام پرمحصول، متناسب نبودن با ذائقه مردم، آب بر بودن ارقام و از همه مهمتر بازرگانی و فروش ضعیف محصول سبب شد تا آمار کشت ارقام پرمحصول به عنوان انتخاب شالیکاران در نوسان باشد.
اگرچه برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای رسیدن به خوداتکایی برنج اختصاصی کردن کاشت برنج در کشور فقط در استان های مازندران و گیلان از چهار سال پیش در هیات دولت به تصویب رسیده است و دلیل اجرای این سیاست نیز وجود منابع آب برای تولید برنج به عنوان محصول آب بر در این دو استان شمالی کشور در مقایسه با سایر استان ها عنوان شد، اما واقعیت این است که کشت و کار برنج و بازرگانی برنج با هر محصول کشاورزی دیگری فرق دارد و پایه اصلی ایجاد هرگونه تحول در کشت این محصول کشاورز است و برای وارد کردن کشاورز به میدان باید او را به صورت غیرمستقیم متقاعد کرد در غیر این صورت هرگونه سیاستگذاری با شکست مواجه می شود.
کشاورزان مازندران معتقدند محصول تولیدی کشاورزی باید با توجه به هزینه تولید وقتی وارد بازار می شود هم مشتری داشته باشد و هم قیمت مناسب بخورد. در واقع به این موضوع "به صرفه بودن" کشت و کار گفته می شود و اگر این شرایط محقق نشود ، تولید محصول مورد توجه کشاورز قرار نمی گیرد.
شالیکاران که تامین نیاز خودشان به برنج مهم ترین پایه استدلالشان محسوب می شود ، می گویند؛ ارقام طارم هاشمی و محلی همواره با هر قیمتی به تناسب شرایط بازار مشتری دارد و به همین دلیل هم با وجود عملکرد پایین به عنوان کشت اصلی مورد توجه قرار می گیرد.
اصولا بازار برنج با بازار محصولات کشاورزی دیگر مانند گندم یا کلزا فرق دارد. یک سر بازار برنج و به عبارتی سر اصلی این بازار را شالیکوبی ها تشکیل می دهند. برنج کشاورزان در این کارخانه ها جمع می شود و از آنجا هم به فروش می رسد. کشاورز گندمکار ، محصولش را پس از برداشت همان سر مزرعه به بالاترین قیمت به خریداران اعم از دولتی و غیردولتی می فروشد. اگر چنین نشد نهایتا به مراکز خرید تحویل می دهد و پولش را نقد یا نسیه می گیرد و خلاص می شود. بازار برنج اما اینگونه عمل نمی کند حتی اگر خرید تضمینی داشته باشد. برنج از شلتوک به دست می آید پس ابتدا باید به شالیکوبی برود و تبدیل شود. از آنجا به مشتری های در سراسر کشور اعم از تجاری و یا شخصی فروخته می شود. فروشنده هم می تواند کشاورز یا کارخانه دار شالیکوبی باشد.
در حال حاضر مهم ترین و عمده ترین ارقام برنج مورد توجه برای کشت بین کشاورزان در مازندران طارم محلی و هاشمی و در استان گیلان نیز " دم سیاه " و " هاشمی " است که کم محصول و کیفی محسوب می شوند . ارقام پرمحصولی مانند " شیرودی " و " فجر" در این استان ها بنا بر شرایط مختلف آب دهی رودخانه‌ها، ذخیره آب پشت سدها و آب بندان ها و مکانیزاسیون و آفات و از همه مهم تر بازار فروش بین ۳۰ هزار تا ۹۵ هزار هکتار در ۲ دهه اخیر در نوسان بوده است. به عبارتی سطح زیر کشت ارقام پرمحصول در این استان ها همواره کمتر از ۲۰ درصد از زمین های شالیزاری در شمال بوده است.
طبق آمار رسمی جهاد کشاورزی مازندران، امسال ۲۰۹ هزار و ۷۳ هکتار اراضی از زمین های کشاورزی مازندران زیر کشت برنج رفته است که ۱۸۰ هزار و ۹۶۱ هکتار از آن زیر کشت ارقام محلی طارم و طارم هاشمی و ۲۸ هزار و ۱۱۲ هکتار نیز به کشت ارقام پرمحصول اختصاص یافت.
نگاهی به آمار کشت ارقام پرمحصول در مازندران طی سال های اخیر نشان می دهد که امسال پایین ترین سطح کشت ارقام پرمحصول در طول تاریخ ورود راقام پرمحصول به زمین های کشاورزی استان به ثبت رسید ، این آمار یعنی آب رفتن برنج ارقام پرمحصول در شالیزارهای مازندران است.
کشت این ارقام همواره در زمین های شالیزاری مازندران بین ۳۰ هزار تا حدود ۹۳ هزار هکتار در نوسان بوده است. بر اساس آمار رسمی اداره برنج جهاد کشاورزی مازندران بیشترین سطح زیر کشت ارقام پر محصول در سال ۱۳۹۰ با ثبت ۹۲ هزار و ۵۰۴ هکتار بوده است که در سال ۹۱ به ۷۶هزار و ۹۸۴ هکتار کاهش یافت و سال ۹۲ هم به ۷۶ هزار و ۸۱۴ هکتار رسید.
همچنین در سال ۹۳ هم سطح زیر کشت ارقام پرمحصول در مازندران به ۴۹هزار و ۸۶۵ هکتار، سال ۹۴ به ۴۷ هزار و ۶۴۹هکتار و سال ۹۵ و ۹۶ به ۵۰ هزار هکتار کاهش یافت. سال ۱۳۹۷ در مازندران بدترین سال برای کشت ارقام پرمحصول بود چون در این سال سطح زیر کشت به کمترین میزان خود یعنی ۳۴ هزار و ۵۹۶ هکتار رسید.
اگر چه سال ۹۸ به یمن بارندگی های بهاری و آب فراوان سطح زیر کشت دوباره به ۵۸ هزار و ۳۸۸ هکتار افزایش یافت ولی در سال ۹۹ بار دیگر با ادامه روند کاهشی به ۴۶ هزار و ۷۰۲هکتار کاسته شده است.
طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی سال ۱۴۰۰ از ۲۱۵ هزار هکتار اراضی شالیزاری مازندران ۶۴ هزار هکتار زیر کشت ارقام پرمحصول رفت که این رقم حدود ۱۸ هزار هکتار از سال ۱۳۹۹ بیشتر بود.
پارسال سطح زیر کشت برنج ارقام پرمحصول در استان مازندران به حدود ۶۰ هزار هکتار رسید که این رقم امسال در استان به حدود ۲۹هزار هکتار برابر با نصف سال گذشته رسیده است.
تسطیح و یکپارچه سازی ، زهکشی و مکانیزاسیون دیگر شاخص‌های رسیدن به راهبرد خوداتکایی به برنج داخلی
بر اساس طرح خوداتکایی برنج، سطح زیر کشت ارقام پر محصول در ۲ استان مازندران و گیلان باید به ۲۵۵ هزار هکتار افزایش یابد در حالی که امسال در کمتر از ۵۰ هزار هکتار از اراضی شالیزاری برنج رقم پر محصول کشت شد.
خود اتکایی برنج همچنین با اجرای طرح آبیاری تناوبی و تجهیز و نوسازی ۲۷۵ هزار هکتار از شالیزارهای شمال نیز مورد تاکید است، اما این طرح ها همچنان با کندی در این ۲ استان برنج خیز کشور درحال انجام است.
طبق آمار جهاد کشاورزی مازندران طرح تسطیح ،یکپارچه سازی و نوسازی در 60 هزار هکتار از زمین های شالیزاری استان مازندران انجام شده است.
رضایتمندی شالیکاران از فروش محصول، مهمترین شاخص برای انتخاب کشت ارقام برنج
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران تثبیت و ماندگاری خودکفایی برنج با تولید داخل را منوط به اجرای طرح های مهم تسطیح ، یکپارچه سازی و نوسازی زمین های شالیزاری ، ساخت سد و افزایش مهار آب های سطحی ، زهکشی ، تامین بذر گواهی شده ، تولید رقم کیفی پر محصول ، افزایش سطح زیر کشت ارقام پر محصول و ایجاد زنجیره مکانیزاسیون تولید برنج در ۲ استان مازندران و گیلان برشمرد و گفت: برای نجات کشاورزی استان نیازمند توجه به هسته اولیه تولید یعنی بذر هستیم.
حسن عنایتی کلیجی با بیان این که در حوزه کشاورزی یعنی صنعت طیور، زراعت ،باغبانی و شیلات باید به دنبال حلقه اول زنجیره تولید باشیم ، افزود: چون حلقه اول ما درست نیست در تولید محصولات کشاورزی با مشکلاتی مواجه می شویم.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت: مازندران در حوزه تولید بذر توانمند نیست و اگر به همین روال ادامه دهیم آینده درخشانی در این زمینه متصور نیست و اگر قرار است تولید مازندران را نجات دهیم باید به تولید بذر توجه ویژه داشته باشیم.
وی ادامه داد: امسال برای تهیه بذر به چالش برخوردیم که نشان می دهد توجه مناسبی به حلقه اول تولید نداشتیم.
وی تصریح کرد: مرکز تحقیقات کشاورزی باید ورود جدی تر و بیشتری به حوزه تولید بذر و نهال داشه باشد و ارقام مناسب با شرایط اقلیمی و تنش های محیطی تولید و معرفی کند.
عنایتی با اشاره به اثرات مثبت مدیریت تغذیه در تولید بذر و محصول مرغوب و باکیفیت، اظهار داشت: با ورود تکنولوژی های جدید نظیر پهپادها، اوضاع کشاورزی ما بهتر شد اما همچنان نیازمند دقت بیشتر در کشاورزی هستیم تا بتوانیم کشاورزی دقیق را بطور کامل در استان پیاده کنیم.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران به اهمیت ساخت سد هراز در حوزه آبریز ۱۱۰ هزار هکتاری اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه نیمی از زمین های شالیزاری استان مازندران در حوزه آبریز هراز قرار دارد باید برای تامین آب شالیکاری ،ساخت سد هراز که بر روی رودخانه پر آبی که از ذوب شدن برف های ارتفاعات البرز و قله دماوند سرازیر می شود، تسریع شود.
وی اظهار داشت: در حال حاضر با وجود هشت سد بزرگ و کوچک استان کمتر از ۱۱ درصد از آب های سطحی مازندران مهار می شود، این درحالی که سد هراز به تنهایی بیش از ۱۴ درصد آب های سطحی مازندران را مهار خواهد کرد.
بررسی و اظهارات شالیکاران نشان می دهد که تا زمانی که آنها از وضعیت تقاضا برای خرید محصولش به نتیجه دلخواه نرسد ، به هیچ عنوان دست به انتخاب رقم جدید نمی زند. تبلیغات در باره میزان محصول و کیفیت هم کمترین تاثیر را بر آنها دارد چون هم تجربه گذشته را دارند و هم طی کردن مسیر آزمون و خطا برایشان طولانی و پرهزینه است چون در نهایت باید بر اساس بازخوردی که از مشتری می گیرند ، تصمیم نهایی را اتخاد کنند.
برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود. استان مازندران تولید کننده ۷۲ نوع محصول زراعی و باغی است که در تولید ۱۵ محصول رتبه اول تا سوم را دارد.
این استان با برخورداری از تنها ۲ و نیم درصد زمین کشاورزی کشور، سالانه هفت درصد از تولیدات کشاورزی و ۱۱ درصد از ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را در اختیار دارد.