به گزارش گروه جامعه ایرنا، در بخش نخست این گفت وگو شرایط درخواست بازنشستگی و ازکارافتادگی، تعهدات و تسهیلات کارفرمایان و کارگران و نیز جزئیات طرح بخشودگی جرایم بیمه‌ای (که از خردادماه امسال اجرایی شده است) از زبان محمد محمدی، معاون بیمه‌ای سازمان تأمین‌اجتماعی بازگو شد و در بخش دوم این مصاحبه آخرین وضعیت بیمه‌ای کارگران ساختمانی، بیمه‌شدگان اجباری و اختیاری را دنبال خواهیم کرد.
ایرنا: درباره آخرین وضعیت بیمه‌شدگان اجباری و اختیاری تحت پوشش تامین‌اجتماعی توضیح می‌دهید؟ سال گذشته با رشد دستمزدها تصوراتی مبنی بر تعدیل نیرو در کارگاه‌ها و افزایش بیکاری در کشور مطرح می‌شد؛ آیا این فرضیه‌ها اتفاق افتاد؟
محمدی: بله. سال گذشته به دلیل افزایش دستمزدها (اعم از بیش از ۵۷درصد برای حداقل‌بگیران و...) تصوراتی مبنی بر افزایش بیکاری، بیکاری سریع، ایجاد بحران در تشکل‌های کارفرمایی و اخراج کارگران توسط کارفرمایان مطرح می‌شد اما بازرسی‌های کارگاهی و نیز لیست خوداظهاری کارفرمایان، حاکی از رشد بیمه‌شدگان اجباری بود.
تعداد مقرری‌بگیران بیمه بیکاری هم نسبت به سال گذشته کاهشی بود و تمایل کارفرمایان بهره‌گیری از نیروی انسانی به‌نحو احسن بود و جز تعداد معدودی از کارگاه‌ها (که دچار بحران نقدینگی شده بودند) اقدام به تعدیل نیرو و اخراج حتی یک کارگر نکردند. حتی به‌منظور حمایت از کارگران آسیب‌دیده نیز پیش‌بینی شد که کارگاه بحران‌زده با هماهنگی شورای اسلامی کارگاه، فهرست کارگران مذکور را دریافت کرده و تعهدات درمانی را انجام دهد و در مرحله بعد، مطالبات از کارفرمایان را پیگیری کند. تا امروز نیز حتی یک مورد بحران کارگری (در سال ۱۴۰۲) اتفاق نیوفتاده و هیچ منعی برای کارگران در خصوص ارائه تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت بوجود نیامده است.
در حوزه بیمه‌شدگان اختیاری نیز بیش از یک میلیون‌نفر تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی قرار گرفته و امسال هدف‌گذاری اولیه سازمان، ۵۰۰ هزار نفر است. بررسی‌ها و گزارشات مرکز آمار ایران نیز نشان می‌دهد که ۲۳ میلیون نفر در حوزه مشاغل رسمی کشور فعال و ۱۸ میلیون نفر از این جمعیت تحت پوشش قرار گرفته‌اند. بخشی از این جمعیت، تحت پوشش سازمان تامین‌اجتماعی قرار گرفته و بخشی از این گروه‌ها جذب دیگر صندوق‌های بیمه‌گر شده‌اند.
بیش از ۵ میلیون شاغل در کشور تحت پوشش بیمه نیستند
اکنون بیش از ۵ میلیون نفر شاغل تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی نیستند؛ بخشی از این گروه‌ها مشاغل رسمی کامل و بخشی از این قشر مشاغل کمتر از ۴۴ ساعت در هفته (اعم از معلمان حق‌التدریسی و...) را دربرمی‌گیرند. کارفرما این قسم از کارگران را باید براساس روزهای کارکرد بیمه کند.
گفته شد که هدف‌گذاری اولیه سازمان تامین‌اجتماعی ۵۰۰ هزار نفر در سال ۱۴۰۲ است اما هفته گذشته این عدد هم به ۸۰۰ هزار نفر ارتقاء داده و به استان‌ها نیز ابلاغ شد؛ که استان‌ها بتوانند براساس برنامه ابلاغی ۸۰۰ هزار نفر از گروه‌های خاص نظیر مشاغل غیررسمی را هم تحت پوشش بیمه و مقررات حمایتی قرار دهند.
اکنون شماری از ورزشکاران اختیاری تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی قرار نگرفته‌اند. همچنین برخی از ورزشکاران (با رابطه کارگر - کارفرمایی) نیز توسط باشگاه مربوطه بیمه نشده‌اند. شعب تامین‌اجتماعی نیز اکنون ماموریت یافته؛ که این مسئله را پیگیری کرده و گروه‌های خاص را در چهارچوب قانون حرف و مشاغل آزاد بیمه کند. حمایت از بیمه‌شدگان اجباری هم توسط بازرسان سازمان مورد پیگیری قرار خواهد گرفت.
اقدام مهمی در این رابطه با همکاری شهرداری تهران نیز انجام گرفت که بتواند کارگران این حوزه را هم تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی قرار دهد. از سال ۷۶ این تفاهمنامه با شهرداری منعقد و مقرر شد، شهرداری فهرست حق بیمه کارگران فعال در میادین میوه و تره‌بار را در اختیار تامین اجتماعی قرار داده و این گروه تحت پوشش مقررات بیمه‌ای قرار بگیرند؛ اما با گذشت یک دوره (پس از انعقاد این تفاهمنامه) کارگران مذکور اعتراض و عنوان کردند که باوجود فعالیت در میادین تحت پوشش بیمه قرار نگرفته‌اند. بنابراین سازمان تامین اجتماعی یک طرفه قرارداد نام‌برده را لغو کرد و از ابتدای امسال بازرسان شعب مکلف به بازرسی در این رابطه شدند.
اکنون بازرسان سازمان تامین اجتماعی از تمامی میادین میوه و تره‌بار؛ که مربوط به اشتغال کارگران بوده و رابطه کارگری - کارفرمایی در آن محرز شود، صورت‌برداری می‌کنند و کارگران را برای استفاده از مزایای قانونی تحت پوشش بیمه قرار خواهند داد.
ایرنا: آخرین وضعیت بیمه‌های کارگران ساختمانی را شرح می‌دهید؟
محمدی: بیمه کارگران ساختمانی با بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان کسری سهم کارفرمایی مواجه بود. از ۲ سال پیش هم سازمان تامین اجتماعی به دنبال اصلاحیه در این زمینه بود تا بتواند کسری منابع را جبران کند. در کمیسیون بهداشت و درمان و نیز کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز موفق به دریافت نتیجه موردنظر شد اما مرداد ماه سال گذشته در صحن علنی مجلس ضابطه مربوطه برگشت خورد و نهایتا آذرماه مقرر شد، این آیین‌نامه اصلاح شده و به صحن علنی مجلس شورای اسلامی برگردد، ضابطه مربوطه نهایتا در بهمن ماه تصویب و بر اساس این قانون مقرر شد که تمامی کارگران ساختمانی تحت پوشش بیمه قرار بگیرند. به عبارت دیگر، این قانون تکلیفی برای سازمان تامین اجتماعی و همچنین کارفرمایان و متقاضیان پروانه ساختمانی مشخص می‌کرد.
در این راستا ۷۶۰ هزار کارگر ساختمانی تحت پوشش بیمه قرار گرفتند؛ ۷۱۳ هزار نفر به صورت مستمر ماهانه ۷درصد مربوطه را پرداخت می‌کرند و ۲۰ درصد نیز از محل پروانه ساختمانی تامین می‌شد که طرح دو فوریتی کارگران ساختمانی در ماه گذشته سبب شد، حق‌بیمه سهم کارفرمایی تا امروز متوقف شود.
اکنون سازمان تامین اجتماعی یک‌جانبه ۷۱۳ هزار نفر را به صورت مستمر و ۴۲ هزار نفر را به صورت غیرمستمر (که صرفا برخی از ماه‌ها پرداختی داشته‌اند) تحت پوشش مقررات حمایتی قرار داده است. در مجموع ۷۶۰ هزار نفر امروزه از مزایای قانون تامین اجتماعی استفاده می‌کنند. سازمان تامین‌اجتماعی برای تداوم پوشش بیمه‌ای این جمعیت و نیز حمایت و پوشش گروه‌های پشت خطی خواستار اصلاح قانون است زیرا پیش‌بینی می‌شود که این ضابطه به قانون سال ۹۳ بازگردد.
در سال گذشته (براساس قانون قبل) ۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان وصول شد، در حالیکه باید ۱۲ همت (هزار میلیارد تومان) وصول می‌شد. امسال نیز سازمان پیش‌بینی می‌کند که بیش از ۱۹ هزار میلیارد تومان در حوزه کارگران ساختمانی هزینه شود، اما در صورت بازگشت به قانون قبل نهایتا ۵ همت وصول انجام خواهد شد.
برای کارگران فعلی نیز ۹ همت کسری منابع داشته و در صورت تصویب برای جذب گروه‌های جدید، بی‌شک این عدد (کسری منابع) افزایش خواهد یافت. در قانون محل تامین کسری منابع پیش‌بینی نشده است و سازمان تامین‌اجتماعی انتظار دارد که این موضوع توسط مجلس شورای اسلامی پیگیری شود.
ایرنا: اکنون آمار دقیقی از شمار کارگران ساختمانی در سازمان تامین اجتماعی وجود دارد؟
محمدی: براساس آمار انجمن‌های صنفی و سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای، حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر کارت مهارت فنی دارند، اما تمامی کارت‌ها دلیل بر اشتغال در این حوزه نیست؛ در قانون پیش‌بینی شده است که کارگر ساختمانی باید در حوزه ساختمان اشتغال داشته باشد. در خصوص افرادی که اکنون به عنوان کارگر ساختمانی فعالیت می‌کنند نیز پالایش و ساماندهی انجام می‌گیرد. در این پالایش برخی اشخاص به سمت بیمه مشاغل آزاد و اختیاری هدایت می‌شوند و جایگزینی برای جمعیت و گروه‌های پشت خطی انجام می‌پذیرد.
اکنون براساس گزارشات انجمن‌های صنفی و سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای، ۳۵۰ هزار نفر در صف انتظار برای پوشش بیمه‌ای و بهره‌مندی از مزایای قانونی تامین اجتماعی قرار دارند.
ایرنا: آیا کارفرمایان می‌توانند در کارگاه‌ها از کارورز هم استفاده کنند؟
محمدی: طبق «ماده ۷۱ قانون برنامه ششم توسعه» کارفرمایان می‌توانند ۲ نفر از کارکنان خود را از دانش‌آموختگان دانشگاهی (کارورزان) انتخاب کنند و ۲ سال ابتدایی فعالیت از معافیت‌های حق بیمه برخوردار شوند. این معافیت‌ها با ۲۰ درصد سهم کارفرمایی همراه است؛ زیرا دانش‌آموخته در دوره کارورزی مشمول قانون کار نمی‌شود و در اصل شاگرد است.
با استفاده از این طرح، تسهیلاتی فراهم می‌شود که دانش‌آموختگان دانشگاهی، آموزش‌های مهارتی دریافت کرده و پس از دو سال وارد بازارکار شوند. در مدت فعالیت کارورز، کارفرما از ۲۰ درصد سهم کارفرمایی معاف است و مبلغ مذکور در قالب تبصره ماده ۱۸ قانون تامین‌اجتماعی براساس عملکرد ماهیانه به حساب سازمان واریز خواهد شد.
این طرح فرصت ارزشمندی برای برای کارفرمایان و همچنین دانش‌آموختگان دانشگاهی است که قبل از تصویب برنامه هفتم توسعه بتوانند از تسهیلات نام‌برده در برنامه ششم توسعه کشور استفاده کنند.
به گزارش ایرنا، سازمان تامین اجتماعی به عنوان بزرگترین صندوق بازنشستگی ایران بیش از ۵۰ درصد جمعیت کشور را تحت پوشش مقررات حمایتی قرار داده است.
بر اساس آخرین آمارها، بالغ بر ۱۴ میلیون نفر از جمعیت کشور به عنوان بیمه‌شده اصلی و بیش از چهار میلیون نفر به عنوان مستمری‌بگیر بازنشستگی، ازکارافتادگی و بازماندگان از تعهدات بلندمدت وکوتاه‌مدت بیمه‌ای و درمان بهره‌مند می‌شوند.
با احتساب اشخاص تبعی تحت تکفل این گروه‌ها، در مجموع بیش از ۴۴ میلیون نفر از جمعیت کشور عضو خانواده تامین اجتماعی به شمار می‌روند.