گروه جامعه ایرنا - بنیاد تعاون زندانیان با حدود ۷۰ سال سابقه با هدف توانمندسازی زندانیان برای بازگشت مجدد آنان به جامعه فعالیت می‌کند و مطابق با اساسنامه این نهاد عام المنفعه، حرفه‌آموزی و اشتغال‌زایی برای زندانیان در دوران حبس دو هدف کلی بنیاد تعاون زندانیان است.
در ۱۲ سال اخیر، حدود یک میلیون زندانی در ۲۰۰ رشته فنی و حرفه‌ای گواهینامه حرفه آموزی دریافت کردند تا بتوانند بعد از رهایی از زندان اشتغال یا حرفه را ادامه دهند و اکنون ۶۵ هزار زندانی شاغل در یکهزار واحد تولیدی در پیرامون یا بیرون از زندان‌ها مشغول فعالیت هستند.
«رحیم مطهرنژاد» مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان در گفت و گوی تفصیلی با خبرنگار قضائی ایرنا درباره حرفه‌آموزی و صدور گواهینامه‌های فنی و حرفه‌ای، راه اندازی کسب و کار برای زندانیان، لزوم توجه به اشتغال زندانیان بیش از رهایی آنها از بند، انواع فعالیت‌ها و تولیدات متنوع زندانیان، جزئیات حقوق و دستمزد آنها، بازاریابی و برندسازی محصولات تولیدی زندانیان و امکان ارسال و صادرات محصولات به خارج از کشور سخن گفت و به استقبال زندانیان از اشتغال و نگاه مثبت قوه قضائیه برای توسعه و کمک به فعالیت زندانیان تاکید کرد.
در ادامه مشروح بخش نخست گفت و گوی ایرنا با «رحیم مطهرنژاد» آمده است:
ایرنا: نظر زندانیان درباره اشتغال در زندان چیست؛ به عبارتی دیگر کار زندانی اختیاری است یا اجباری؟
بازدیدهای میدانی چند ساله و آمارهای بنیاد تعاون زندانیان و سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور حاکی از آن است که زندانیان از اشتغال و حرفه آموزی استقبال می‌کنند و در این دو مهم، هیچ اجباری برای زندانیان وجود ندارد. زندانیان با کمال میل مشغول به کار می‌شوند زیرا حرفه‌ای را فرامی گیرند که بعد از رهایی از بند برای آنها زمینه ساز اشتغال است همچنین دستمزد دریافت می‌کنند و می‌توانند از این راه به خانواده‌های خود کمک کنند؛ بنابراین اشتغال زندانیان داوطلبانه و با استقبال مواجه است.
البته باید به توسعه اشتغال زندانیان کمک کنیم زیرا بنیاد تعاون زندانیان با امکانات محدود نمی‌تواند برای همه زندانیان شغل فراهم کند و نیازمند کمک حاکمیت، خیران، کارآفرینان و مردم است. در همین راستا در هفته آخر اسفند سال گذشته، نخستین نشست خیران اشتغال زندانیان در استان خوزستان برگزار شد و خیرانی که تاکنون برای آزادی زندانی یا حمایت از خانواده زندانیان هزینه می‌کردند، اکنون برای کمک به اشتغال زندانیان اعلام آمادگی کردند.
اگر زندانی به خصوص پس از آزادی کار داشته باشد، بازگشت به زندان از حدود ۲۰ درصد به یک تا ۲ درصد کاهش پیدا می‌کند که موفقیت بی‌نظیری است و لازم است قوای سه گانه و همه نهادهای حاکمیتی، مردم و کارآفرینان به این موضوع توجه کنند که علاوه بر آزادی زندانیان که هر ساله با حمایت مردم، دولت و رسانه‌ها رقم می خورد به اشتغال زندانیان نیز کمک شود زیرا تنها رهاسازی زندانی کافی نسیت و باید به اشتغال پس از آزادی توجه شود.
ایرنا: آیا شغل زندانیان طبقه‌بندی خاصی دارد؟
ما اشتغال زندانیان را در چهار گروه طبقه‌بندی می‌کنیم؛ یک گروه اشتغال نشسته است؛ به این ترتیب که زندانیان در بندهایی که استراحت می‌کنند، می‌توانند مشغول به کار شوند و ابزارهای لازم و مواد اولیه را از طریق فروشگاه حامی تهیه کنند یا به امانت بگیرند و محصولی را تولید کنند مثلاً با یک قطعه چوب کار منبت کاری انجام دهند یا با نخ و قلاب، تور ماهیگیری ببافند؛ این فعالیت‌ها نیاز به کارگاه و کارخانه ندارد.
گروه دوم اشتغال زندانیان در محیط بسته است و در این فعالیت، زندانیان از محل‌هایی که هر روز استراحت می‌کنند به بنیاد تعاون زندانیان تحویل داده می‌شوند و در مجتمع کارخانجات بنیاد داخل زندان‌ها مشغول به کار می‌شوند؛ بنیاد تعداد زیادی کارخانه و کارگاه دارد که زندانیان از صبح تا بعد از ظهر در این مکان‌ها مشغول به کار می‌شوند و بعد از کار به داخل بندها باز می‌گردند.
گروه سوم زندانیان شاغل در محیط نیمه باز هستند؛ در هر زندان یک شورای طبقه‌بندی وجود دارد که رئیس زندان، معاونان و قاضی ناظر زندان بررسی می‌کنند که آیا این زندانی که چند ماه از حضور وی در زندان سپری شده، امکان کار پشت دیوارهای زندان را دارد؟ بنابراین با یک تضمین و تعهد آنها به گروه زندانیان شاغل در محیط نیمه باز ملحق می‌شوند. این زندانیان می‌توانند شب‌ها به منازل خود بروند یا اگر مایل باشند در آسایشگاه‌هایی که ما ترتیب داده‌ایم استراحت کنند.
گروه چهارم، زندانیان اعزام به کار هستند؛ زندانیانی که در شهرک‌های صنعتی، مزارع، واحدهای کشاورزی، کارخانجات و شرکت‌های خصوصی، شهرداری‌ها و نهادهای حاکمیتی مشغول به کار هستند و شب‌ها به منازل خود می‌روند.
اکنون در مجموع ۶۵ هزار زندانی شاغل در یکهزار واحد تولیدی در پیرامون یا بیرون از زندان ها مشغول فعالیت هستند که ۱۵ هزار زندانی اشتغال نشسته و ۵۰ هزار زندانی اشتغال مولد دارند. (منظور از اشتغال مولد این است که منجر به تولید کالاهایی شود که قابل فروش باشد و درآمدی را نصیب زندانی کند.)
ایرنا: زندانیان چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهند؟
بخشی از تولیدات زندانیان به اقتصاد مقاومتی کمک می‌کند و اکنون زندانیان پنج هزار نوع محصول تولید می‌کنند و بنیاد تعاون زندانیان پشت دیوارهای زندان‌ها ۱۵ هزار هکتار زمین کشاورزی، باغ، آبزی‌پروری، گلخانه، پرورش طیور دارد که زندانیان در این واحدها مشغول به کار هستند و ۹۸۰ واحد تولیدی کوچک، متوسط و بزرگ را پیرامون و بیرون از زندان‌ها اداره می‌کند همچنین بنیاد تعاون زندانیان ۴۰ واحد گلخانه به مساحت بیش از ۸۰ هزار متر مربع دارد که زندانیان در این فضاها مشغول کار هستند.
تعداد زیادی مزارع پرورش ماهی داریم به عنوان نمونه اکنون فصل داشت میگو (لارو ریزی) در استان بوشهر است؛ بنیاد تعاون زندانیان در استان بوشهر ۳۰ هزار هکتار مزرعه میگو دارد که در پنج ماه آینده میگو برداشت خواهد کرد.
واحدهای دامپروری سبک زیاد داریم از واحدهای دارای ۱۰۰ رأس دام تا هفت هزار رأس؛ بیشتر استان‌ها واحد دامپروری دارند.
کارخانجات متعددی داریم بنیاد دو کشت و صنعت بزرگ را اداره می کند یکی در منطقه خاش سیستان و بلوچستان که ۵۲۰۰ هکتار زمین داریم که هزار هکتار باغ پسته و بقیه زمین کشاورزی است.
اردوگاه اطراف زندان فشافویه به وسعت ۲۶۵۰ هکتار در زمینه کشاورزی، باغداری، پرورش ماهی و عسل اخیرا هم پرورش شتر مرغ فعالیت دارد.
ایرنا: حقوق و دستمزد زندانیان چگونه تعیین می‌شود؟ میزان دریافتی زندانیان شاغل چقدر است؟
هر سال با توافق سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور، حقوق و مزایای زندانیان شاغل مورد بررسی قرار می‌گیرد و حتما در مقایسه با سال قبل روند افزایشی دارد.
امسال با افزایش ۳۱.۵ درصد نسبت به سال قبل، حقوق و دستمزد زندانیان بیشتر شده است و به طور متوسط زندانیانی که در یک ماه ۲۲ روز کامل و روازنه هشت ساعات کار کنند، متوسط باید سه میلیون تومان دریافت کنند و بالاترین رقم دریافت زندانیا ن حدود پنج میلیون تومان است و سعی داریم دستمزد زندانیان را به سمت مصوبه شورای عالی کار ببریم.
بخشی از دستمزد به بنیاد تعاون زندانیان و بخش مهمی به ویژه در مورد کارهای کارمزدی به خود زندانیان مربوط می‌شود؛ به عنوان نمونه زندانیانی که فرش می‌بافند اگر ماهر باشند در مقایسه با افراد نیمه ماهر و مبتدی دستمزد بالاتری دریافت می کنند یا تولیدکنندگان حرفه‌ای کفش به صورت هر جفت کفش دستمزد دریافت می‌کنند همچنین نرخ دستمزد به صورت استانی و براساس نرخ‌های مصوب اتحادیه مربوطه در نظر گرفته می‌شود.
تلاش داریم زندانیان عایدی بیشتر داشته باشند و در مواردی که امکان کارمزدی وجود ندارد به صورت روزمزد، دستمزد پرداخت می‌کنیم و پرداخت‌ها طبق استانداردهایی است که نباید از یک حداقل‌هایی کمتر باشد.
همه زندانیان شاغل از بیمه عمر و حادثه برخوردار هستند اما به لحاظ محرومیت‌های دوران محکومیت از بیمه تامین اجتماعی برخوردار نیستند
ایرنا: آیا زندانیان از بیمه بهره‌مند هستند؟
همه زندانیان شاغل از بیمه عمر و حادثه برخوردار هستند اما به لحاظ محرومیت‌های دوران محکومیت از بیمه تامین اجتماعی برخوردار نیستند.
ایرنا: برای بازارسازی و برندسازی محصولات زندانیان چه اقداماتی انجام شده است؟
مردم باید کالاهای تولید زندانیان را رویت کنند و از اینرو در تهران در منطقه شهرزیبا در نزدیکی کانون اصلاح و تربیت استان تهران، فروشگاه عرضه محصولات تولیدی زندانیان دایر شده است که حدود ۲ هزار نوع صنایع دستی تولید زندانیان عرضه می‌شود همچنین در استان همدان در میدان باباطاهر و در نزدیکی میدان امام خمینی (ره) اصفهان فروشگاه‌هایی برای عرضه محصولات و تولیدات زندانیان وجود دارد و در خوزستان نیز فروشگاه بزرگی بالغ بر یکهزار متر در حال عرضه تولیدات زندانیان است.
فروش مجازی تولیدات زندانیان از طریق سایت حامی بازار انجام می‌شود و اکنون بیش از ۵۰۰ نوع صنایع دستی در این بازار مجازی عرضه می‌شود و با ثبت سفارش از هرکجای کشور یا سایر کشورها امکان ارسال وجود دارد
بازارسازی محصولات تولیدی زندانیان در شرف توسعه است و به زودی در بازارچه مرزی ماکو نیز کافه گالری افتتاح خواهد شد همچنین در استان گلستان با مشارکت بخش خصوصی تولیدات و محصولات زندانیان عرضه می‌شود.
در کنار عرضه مستقیم محصولات تولیدی زندانیان در فضای دائمی، بنیاد تعاون در نمایشگاه‌ها نیز حضور دارد و فروش مجازی نیز از طریق سایت حامی بازار انجام می‌شود و اکنون بیش از ۵۰۰ نوع صنایع دستی تولید زندانیان در این بازار مجازی عرضه می‌شود و با ثبت سفارش از هرکجای کشور یا سایر کشورها امکان ارسال وجود دارد.
ایرنا: آیا برای عرضه تولیدات زندانیان به خارج از کشور نیز برنامه‌ریزی صورت گرفته است؟
تاکنون به صورت غیرمستقیم این اقدام را انجام دادیم؛ به عنوان نمونه بنیاد تعاون زندانیان ۲ هزار هکتار باغ پسته دارد و محصولات این باغ‌ها توسط صادرکنندگان خریداری می‌شود و پس از مرتب کردن و بسته‌بندی به خارج از کشور صادر می‌شود یا در مورد تولید گل رز، آنتوریوم و آلستروم؛ این گل‌های تولید شده توسط زندانیان از طریق صادرکنندگان گل به کشورهای انگلیس و عمان و قطر صادر می‌شود و برای توسعه این کار فراخوان داده‌ایم تا هر که آمادگی دارد در کشورهای هدف به خصوص در کشورهای اسلامی منطقه مثلا عربستان سعودی، امارات متحده عربی یا عمان با مشارکت بخش خصوصی نسبت به عرضه تولیدات زندانیان اقدام کنیم.
(پایان بخش نخست)