به گزارش ایرنا، باری دیگر محرم از راه رسید و شهر و روستاهای سراسر کشور حال و هوایی عجیب به خود گرفته است، پیر و جوان، زن و مرد، کودک و نوجوان همه در هیات‌ها به تکاپو افتاده و بار دیگر نغمه‌های عاشقانه حسین (ع) نقل محفل‌شان شده است، همه همدیگر را پیدا می‌کنند، محرم مقصد مشترک همه است، اینجا عشق توزیع می‌شود.
بیرق‌ها و علم‌های سیاه و گاه سبزرنگ بر در و بام تکایا، مساجد، خانه‌ها، مؤسسه‌ها، ادارات و معابر برافراشته می‌شود و اکثر اهالی شهرها و روستاها لباس ماتم بر تن کرده و با شهدای واقعه کربلا که چهارده قرن پیش در صحرای کربلا رخ داده است ابراز همدردی می‌کنند.
عزاداری ایام محرم و صفر در مناطق مختلف ایران حتی در خارج از مرزها، در عین یکپارچه بودن، به سبک‌ها و آیین‌های گوناگون برگزار می شود، آیین‌هایی که همیشه انقلاب‌آموز و انسان‌ساز نسل‌ها، قرن‌ها و سرزمین‌ها بوده و فرهنگ شهادت را به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.
آیین‌های عزاداری ماه محرم مطابق با رسوم، آداب و سنن در مناطق مختلف شهرستان نطنز برگزار می‌شود که در همه این آیین‌ها می‌توان جلوه‌ای از شور و اشتیاق و محبت به سالار شهیدان را مشاهده کرد.
مراسم آیینی مرکب گردانی روستای کمجان
آیین مرکب گردانی یکی از آیین های ویژه این روستا است که به شماره۲۲۷۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، این مراسم با قدمتی در حدود ۲۰۰ سال ،هرساله در روز عاشورا پس از طلوع آفتاب و با گردهمایی برگزارکنندگان درمنزل یکی ازاهالی روستابا خواندن مرثیه و عزاداری برسید و سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع) آغاز می شود.
افراد برگزارکننده این مراسم از پدران و نسل های قبل نحوه ی اجرای آن را به ارث برده اند و به قول معروف و محلی این مراسم به صورت طایفه ای بوده یعنی کسانی اجازه برگزاری این مراسم را دارند که پدران و جد پدرانشان در سال های پیشین این برنامه را اجرا کرده باشند.
قبل از شروع مراسم مرثیه سرایی و سوگواری،دست افراد برگزار کننده مراسم که لباس های عربی سیاهی به تن کرده توسط فردی که ایشان هم این کار را از پدر به ارث برده به رنگ قرمز (رنگ خون شهداء) در می آید.بعد از پوشیدن لباس ها دسته مرکب گردان به میون ده (مرکز روستا)آمده و منتظر رسیدن دسته عزاداری می ماند و وقتی دسته عزاداری ۲ بار به دورمیدان میون ده چرخید برای بار سوم دسته مرکب گردان با آنها همراه شده و این حرکت نمادین به همراه دسته های زنجیر زنی و عزاداری به سمت محله بالا و پائین روستا ادامه ادامه دارد.
این افراد با در دست داشتن قطعه چوب های استوانه ای کوچکی که به آنها جغجغه می گویند به دور اسب سفید رنگی که مشابه اسب حضرت سیدالشهداء شبیه سازی شده به مانند طایفه ی بنی اسد محزون و عزادار در کوچه ها حلقه زده تا اسب را به خیمه ها برگردانند.علاوه بر آن کودکی که از طایفه ی آقایان محمدی است و به یادبود کودکان آن حضرت با لباس عربی بر روی اسب سوار است کاه بر سر یاران امام(ع) می ریزد ،فردی دیگر لجام اسب را در یک دست و در شمشیری دست دیگر مرکب و همراهان مرکب را با حالتی حزن انگیز هدایت می کند ، در حالیکه همراهان جغجغه ها را در بالای سر خود بر هم می کوبند ابیاتی را هم نوایی می کنند و در کوچه ها به عزاداری می پردازند.
علاوه بر این که مسیر حرکتی هیچگاه تغییر نمی کند و هرساله از مسیر خاص خود حرکت می کند جای افراد برگزارکننده مراسم در طرفین مرکب نیز ثابت بوده به نحوی که موقعیت نماینده هر طایفه در سمت راست یا چپ مرکب مشخص می باشد، نفرات دور اسب حضرت به دو دسته تقسیم شده و این مرثیه را به همراه ضرب آهنگ جغجغه ها میخوانند.
گروه اول : این مرکب از حسین است یاران فغان برآرید .
گروه دوم : بر ماتم شهیدان از دیده خون ببارید .
این حرکت افراد و نفرات به همراه دسته های زنجیر زنی و عزاداری تا محله پائین روستا ادامه دارد.
از محله پائین به سمت بالای روستا متن و آهنگ مرثیه تغییر پیدا کرده و به این شکل گفته می شود :
گروه اول : یاران،حسین تشنه لب در کربلاست امروز
گروه دوم : دست حسرت می زنیم برسر که قتلگاهست امروز
از در میون لا (یکی از محلات روستا) تا دم میون ده (وسط روستا)
گروه اول : یاران حسین تشنه لب افتاد چون گل بر زمین
گروه دوم : پس خاک بر سر ماست
همچنین برای پذیرایی از دسته های عزاداری روستا با همراهی دیگر گروه ها (تابوت گردانی-گهواره گردانی-علم خله و دسته آش کشکی ها)در جلوی درب منازل اهالی نذورات خود را تقدیم می کنن،. بعد از ظهر عاشورا و پس از بازگشت اعضا به منزل مذکور با ذکر مصیبت و روضه خوانی مراسم را به پایان می رسانند.
جغجغه زنی در روستای ابیانه
ابیانه و برخی از روستاهای تابعه نطنز از دیرباز رسم و رسوم خاص برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین(ع) دارد که آیین‌های نخل‌گردانی و جغجغه‌زنی نمونه‌هایی از آن‌هاست که هر سال در ایام ماه محرم برگزار می‌شود.
همزمان با فرا رسیدن ایام محرم‌الحرام مردم شهرستان نطنز با سیاه پوش کردن حسینیه‌ها و تکایا به عزاداری می‌پردازند که برخی از این عزاداری‌ها ویژه و مختص این دیار است.
یکی از زیباترین و باشکوه ترین آیین ها در طول روزهای محرم، در گذشته های نه چندان دور در روستاهای "ابیانه" و "طره" نطنز برگزار می‌شود؛،آیین حماسی جغجغه زنی است.
در مراسم جغجغه زنی هر یک از حاضران به توصیه نوحه‌خوان از روی پله‌های مسجد ۲ جغجغه(چوب) بر می‌دارد و بعد از تشکیل صف‌ها مراسم آغاز می‌شود و صدای چِک‌چک به هم خوردن جغجغه‌های چوبی پس از ترکیب با صدای طبل و سنج و نوحه مداح، آهنگ ارکسترگونه زیبایی را پدید می‌آورد.
جَغجَغه اشیایی کوچک و تراشیده از چوب است که در ابتدای مراسم در اختیار اهالی روستا قرار می‌گیرد و سوگواران حسینی(ع) با به هم کوبیدن ۲ تا از آن، در رثای شهیدان کربلا عزادارای می‌کنند.
این مراسم سنتی بیش از ۴۰۰ سال پیشینه دارد و روز تاسوعای حسینی ساعت ۱۰ صبح در محله یسمون ابیانه آغاز می شود، عزاداران با انجام مراسم جغجغه زنی روستا را دور می زنند و بعد از این مراسم که اوج آن در امامزاده عیسی و یحیای این روستا است، دوباره به همان محله یسمون باز می گردند.
نخل گردانی در روستای ابیانه
همزمان با فرا رسیدن ایام محرم الحرام در شهرستان نطنز، مردم عاشورائی این شهرستان با سیاه پوش نمودن حسینیه‌ها و تکایا به عزاداری می‌پردازند که برخی از این عزاداری‌ها ویژه و مختص این دیار است.
یکی از نقاطی که دارای آداب و رسوم خاصی است، روستای تاریخی ابیانه نطنز است که در ایام محرم، مراسم جغجغه زنی، نخل گردانی، پرسه زنی و غیره می‌باشد.
در این روستا در شب تاسوعا در مسجدی به نام مسجد یسمان مراسمی برگزار می شود که " ذاکری " نام دارد و بدین صورت است که مردم این محله در مسجد جمع شده و نوحه‌هائی را با آهنگ‌های خاص خود زمزمه می‌کنند.
۲ نفر از مردم محل، شعرها را میخوانند و دیگر مردم در جواب آنها تکرار می‌کنند که اشعار آن " ما ذاکر اولاد رسول ثقلینیم ای وای مصیبت، ما جمله سیه پوش و عزادار حسینیم ای وای مصیبت" است.
بعد از پایان مراسم جغجغه زنی و پرسه زنی، آئین نخل گردانی شروع می‌شود که دارای شکوه و عظمت خاصی است که در این مراسم، نخل به حرکت در می‌آید و حرکت این نخل از همان ابتدای مسیر بسیار سخت است و هنگامی که مردم نخل را بر دوش می‌گیرند باید آن را از کوهی با شیب تند بالا ببرند.
عده‌ای زیر پایه‌های نخل هستند و عده‌ای طنابی را که به نخل بسته شده به طرف بالا می‌کشند و همزمان در این هنگام، بخشی دیگر از مردم ابیانه آماده به حرکت در آوردن نخل محله بالا می‌شوند.
پرشور ترین بخش مراسم‌های سنتی در ابیانه نطنز، هنگامی است که صبح عاشورا نخل محله بالا به حرکت در می‌آید و همه مردم چه ابیانه‌ای و چه مهمان‌ها در محله پرزله جمع می‌شوند و منتظر به حرکت در آمدن نخل هستند و دراین فاصله چای تازه دمی که به دست خود اهالی در مسجد پرزله به صورت نذری داده می‌شودمی‌نوشند.
نخل به حرکت در می‌آید و امروز روزی است که نخل را باید در مکان‌های خاصی زمین بگذارند و در همین هنگام نیز، دسته‌های زنجیر زن به دنبال نخل به عزاداری می‌پردازند و نخل محله بالا از محله پرزله به طرف میان ده حرکت می‌کند.
همزمان با حرکت نخل محله بالا به طرف محله میان ده، نخل محله پایین هم به طرف این محل حرکت می‌کند و تنها جایی که هر ۲ نخل ابیانه در کنار هم دیده می‌شوند در همین مکان است.
پس از دقایقی هر ۲ نخل به حرکت در می‌آیند و نخل محله پایین تقریبا همان مسیر روز تاسوعا را به طرف چشمه طی می‌کند با این تفاوت که در جاهایی که کنار خانه‌های عزادار قالیچه‌ای را گسترده‌اند و به پخش نذورات مشغول هستند، نخل به زمین گذاشته می‌شود.
همزمان با گردش نخل محله بالا در کوچه‌ها مراسم پرشور بالا کشیدن نخل محله پایین از کوه پشمه آغاز می‌شود و عده‌ای پایه های نخل را می گیرند و بر روی دامنه کوه شروع به حرکت می‌کنند و مردم دیگر نیز بر بالای کوه برای تماشا می‌ایستند و بالاخره این نخل با مشکلات فراوان بالا آورده می‌شود و با حرکت از مسیر خاصی به حسینیه پایین ده برده می‌شود تا جهت استفاده از آن در سال‌های بعد از گزند باران و صدمات دیگر مصون بماند.
نخل محله بالا هنوز در گردش است و پس از حرکت از کوچه‌های خاصی این نخل هم به طرف حسینیه محله پرزله برده می‌شود و در اینجا حرکت نخل در تاسوعا و عاشورا تمام می‌شود.
نخل گردانی در بادرود
آراستن نخل و بستن آن یک تا چند روز طول می‌کشد، مردم بادرود در شب عاشورا، آیین نخل آرایی را با خواندن شعرهای آیینی انجام می‌دهند و مراسم سینه زنی و نخل گردانی، در شب عاشورا آغاز می‌شود.
ساختن تابوت‌های تمثیلی شهدا پیشینه‌ای بسیار دور دارد، آیین‌های نخل گردانی و تابوت گردانی، به اقتدار و شکوه قدسی شهیدان اشاره دارد، لفظ «نخل» به مفهوم درخت خرماست ولی در مراسم عزاداری اصطلاح نخل به تابوت واره‌ای می‌گویند که آن را بر دوش می‌کشند.
نخل، اتاقکی چوبی و حجیم و به شکل مکعب مستطیل است که از چوب ساخته می‌شود و با یک کف بندی تشکیل شده است. شکل ظاهری برخی نخل‌ها جناغی شکل سروی و برخی به صورت یک جناق قوسی شکل است.
«نخل» شهر بادرود از نوع جناقی سروی شکل است، مردم این شهر روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی ، نخل را از حسینیه به بیرون می‌آورند و بعد از طی مسیرهای پیش‌بینی شده راهی مزار شهدای این شهر می‌شوند و زنان و مردان سوگوار با دخیل بستن به نخل بزرگ، نذورات خویش را اهدا می‌کنند، بعد از قرائت زیارت عاشورا، و نماز ظهر عاشورا نخل به محل حسینیه بازگردانده می‌شود.
همواره در مسیر نخل گردانی بیشتر مردان و جوانان از اقشار مختلف که از گذشته نخل برداری و نخل گردانی برایشان به یادگار مانده است، به زیر نخل می‌روند.
پشت نخل، دسته‌های عزاداری در غم روز عاشورا نوحه خوانی و سینه زنی می‌کنند.
رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نطنز به خبرنگار ایرنا افزود: این شهرستان ۶ آیین عزاداری ویژه محرم ثبت شده در فهرست میراث معنوی (ناملموس) کشور دارد.
حسین یزدانمهر گفت:مراسم تعزیه نخل گردانی بادرود، جغجغه زنی و نخل گردانی در ابیانه، نخل گردانی در روستای وش، نخل گردانی حسینیه سرشک و مرکب گردانی کمجان از آیین‌های ثبت شده در فهرست میراث ناملموس است.
وی افزود: میراث ناملموس عاشورایی در عزای سرور و سالار شهیدان و با محوریت واقعه عظیم کربلا و روایت‌های سوزناک آن شکل گرفته است.
وی اظهار کرد: محرم در نطنز با شور و حال خاصی برپا می‌شود و آیین‌هایی که ریشه در جان و سرشت مردمان این منطقه دارد، جان تازه‌ای می‌گیرند تا عشق دیرینه مردم را به ساحت مقدس امام حسین (ع) به نمایش بگذارند.
رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نطنز بیان کرد: ماه محرم به عنوان یک میراث فرهنگی اسلامی موجب انتقال ارزش‌ها، رسوم و آداب مربوط به این ماه از نسلی به نسل دیگر می‌شود.
یزدانمهر گفت: محرم به عنوان یک میراث فرهنگی بسیار مهم در تاریخ و فرهنگ اسلامی به‌شمار می‌آید و رویدادهای مرتبط با آن نه تنها برای مسلمانان بلکه برای جوامع مذهبی از اهمیت فرهنگی و تاریخی ویژه‌ای برخوردار است.
شهرستان ۴۷ هزار نفری نطنز در فاصله ۱۲۵ کیلومتری شمال اصفهان قرار دارد.