به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، این روزها، در دهه اول ماه محرم، شهر تهران جلوه دیگری پیدا کرده است، جای جای شهر به خصوص در میادین اصلی، پرچم‌های سیاه سوگواری و اقامه عزای حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و یاران وفادار ایشان نصب شده است و دیوارنگاره‌ها و نگارخانه‌های شهری با نمایش تصاویر و اشعاری خاص روایتگر واقعه عاشورا شدند.
در این میان هنرمندان به خصوص هنرمندان حوزه تجسمی در رویدادهایی همچون «نشان عاشقی» و «کاتبان سوگ» پیشتاز شدند؛ در «نشان عاشقی» بیش از ۳۰۰ اثر منتخب نقاشی خط (کالیگرافی) توسط هنرمندان بر روی علم‌های عاشورایی نقاشی و خطاطی شده و در «کاتبان سوگ» که خطاطی اشعار عاشورایی بر روی پارچه‌هاست نیز ۵۰ هنرمند، ۲۵۰ اثر را با استفاده از اشعار محرم و عاشورایی کتابت کرده‌اند که در فضای شهری پایتخت اکران می‌شود.
همچنین این روزها، به همت سازمان زیباسازی شهر تهران، «خیمه هنرهای عاشورایی» با حدود ۹۰۰ مترمربع مساحت و ۱۸ متر ارتفاع در پلازای میدان شهدای هفتم تیر تهران برای حفظ و اشاعه فرهنگ و آیین‌های عاشورایی برپا شده و جمعی از هنرمندان حوزه تجسمی نیز تلاش کردند با هنرهای همچون نقاشی قهوه‌خانه‌ای، پارچه‌نویسی، نقاشی روی تیغه‌های علامت، مجسمه‌سازی، آینه‌کاری و دوخت پرچم سهمی در عزای امام حسین(ع) داشته باشند.
این خیمه همچون تکیه عزاداری در میدان هفت تیر برپا و با لاله‌های شمعدان و تیغه‌های علم؛ نمادهایی که از گذشته، نماد برپایی مجلس عزداری امام حسین (ع) بودند، تزیین شده است، دور تا دور این خیمه نیز تصاویری از شاعران و مداحان پیشکسوت نصب شده است و صدای نوحه‌خوانی نیز به گوش می‌رسد.
در بخشی از این خیمه، سعید و سهیل مصیبی (پدر و پسر) نقاشان قهوه‌خانه‌ای، بخشی از واقعه عاشورا؛ دلاورمردی حضرت عباس (ع) در آوردن آب فرات برای اهالی حرم را بر بوم‌های نقاشی به تصویر می‌کشند، سعید مصیبی هنرمند پیشکسوت نقاشی قهوه‌خانه‌ای که حدود ۳۷ سال است در حوزه نقاشی آیینی و مذهبی فعالیت می‌کند، درباره حضور خود در «خیمه عاشورایی» به خبرنگار ایرنا گفت: نقاشی قهوه‌خانه‌ای اثری مردمی و برگرفته از مردم جامعه است، یکی از اهداف من برای حضور در این رویداد این بوده است که ضمن حفظ و زنده نگهداشتن این نقاشی، آن را از موزه‌ها خارج کنم و در میان مردم بیاورم.
وی افزود: نقاشی قهوه‌خانه‌ای، اثری روایت‌گونه براساس احادیث و داستان است که نسل به نسل روایت شده و به ما منتقل شده است، این نقاشی، هنری زمان‌بر و هزینه‌بردار است و نیازمند فضایی مناسب برای حفظ و اشاعه آن هستیم که امیدواریم مسئولان در این زمینه ما را حمایت کنند، مطمئنم با ترویج این هنر بهترین تاثیرات خود را در جامعه خواهد داشت.
مصیبی بیان کرد: از سال ۱۳۵۰ به بعد تنها نقاشی که در نسل جوان ایران، این هنر را حفظ می‌کند، فرزند من سهیل است که اگر از او حمایت شود، قوللر یا مدبر زمانه ما خواهد شد، با حمایت‌هایی که صورت بگیرد، می‌توانیم این سنت را حفظ و توسعه دهیم و حتی از آن چیزی که از قبل بوده هم بهتر می‌توانیم این هنر را در کشور و حتی کشورهای دیگر معرفی کنیم.
این نقاش پیشکسوت درباره تاثیر نقاشی قهوه‌خانه‌ای در آشنایی مردم با واقعه عاشورا اظهارداشت: آثاری که جنبه بصری دارد، تاثیرگذاریشان خیلی بیشتر از آثار سمعی است، وقتی ما آثار روایت‌گونه، از جنگ‌آوری‌ها، قهرمانی‌ها و دلاوری‌های بزرگان دین را براساس آیات و روایات و پژوهش‌های انجام شده، بر بوم نقاشی به تصویر می‌کشیم، موضوع برای مخاطب قابل فهم‌تر و در ذهن آنان ثبت خواهد شد. در این چند روز اخیر نیز مردم استقبال قابل توجهی از نقاشی قهوه‌خانه‌ای داشتند.
لزوم ثبت ملی نقاشی قهوه‌خانه‌ای
سهیل مصیبی فرزند سعید مصیبی متولد سال ۱۳۷۴ که به گفته خود، پرچم‌دار نسل چهارم (دهه‌های ۶۰، ۷۰ و ۸۰) نقاشان قهوه خانه‌ای است، یکی سالی است که در عرصه نقاشی قهوه‌خانه‌ای فعالیت می‌کند. وی درباره آشنایی جوانان با این هنر گفت: متاسفانه اساتید تلاش آنچنانی نکردند تا هنر نقاشی قهوه‌خانه‌ای را به نسل جدید معرفی کنند، همچنین منابع مطالعاتی آنچنانی وجود ندارد تا در این زمینه تحقیق و پژوهشی انجام شود. مسئولان هم آن طور که باید و شاید نسبت به این هنر و هنرمندان آن حمایتی نداشتند.
وی بیان کرد: برای حفظ نقاشی قهوه خانه‌ای باید یک موزه یا خانه‌ای اختصاص داده شود تا آثار مرتبط با این هنر در آن نگهداری شود و کارهای پژوهشی در رابطه با نقاش قهوه‌خانه‌ای صورت بگیرد، این رشته هنری از لحاظ تکنیک و محتوا، هنری ایرانی و اسلامی و بومی کشور ماست و باید ثبت ملی شود و توسعه پیدا کند.
منسوخ شدن هنر پارچه‌نویسی
در بخش دیگری از خیمه هنرهای عاشورایی سیروس صادقی، هنرمند خوشنویس پیشکسوت مشغول نوشتن شعری بر روی پارچه سیاه است، از او درباره سابقه پارچه‌نویسی و فعالیت خود در این زمینه می‌پرسیم؛ صادقی می‌گوید: از دوران تحصیل در مدرسه به هنر نقاشی و خوشنویسی علاقه‌مند بودم و در این حوزه فعالیت می‌کردم و ۲۵ سال است که به صورت تخصصی علاوه بر خوشنویسی، در حوزه پارچه‌نویسی، تابلونویسی، خوشنویسی سنتی و نقاشی خط فعالیت می‌کنم.
وی افزود: پارچه‌نویسی، هنری است که قبل از دستگاه های‌چاپ دیجیتال مثل بنر و چاپ افست بسیار رواج داشت و هنرمندانی که در حوزه پارچه‌نویسی فعالیت می‌کردند به صورت تخصصی به این هنر آگاهی داشتند، مثل حال حاضر نبود که کسی فقط باید چگونه کار کردن با رایانه را بداند، تایپ کند و رایانه به هر روشی و نوعی براساس برنامه، خوشنویسی کند، بعد از رواج دستگاه دیجیتالی، هنر پارچه‌نویسی به تدریج در حال منسوخ شدن است، شاید این هنر در بعضی از شهرستان‌های دورافتاده که هزینه چاپ گران باشد، رواج داشته باشد و گرنه در شرایط عادی این هنر در کشور منسوخ شده است.
صادقی بیان کرد: اکنون در حال پارچه‌نویسی برای ایام محرم به خصوص دهه اول محرم برای تاسوعا و عاشورا هستیم و پیام‌ها و اشعار محتشم کاشانی که بیشتر مربوط به حضرت اباعبدالله و یارانش ایشان است را بر روی پارچه‌ها می‌نویسیم.
این هنرمند پیشکسوت درباره استقبال مردم از پارچه‌نویسی اظهارداشت: مردم استقبال قابل توجهی از این هنر داشتند و از چگونگی آن از ما سوال می‌کنند، هر هنری به خصوص خوشنویسی که در خلوت انسان است.
صادقی درباره احساس خود برای حضور در خیمه هنرهای عاشورایی گفت: تا زمانی که افکارت متمرکز بر جایی نباشد، هر هنری که بخواهیم کار کنیم، از آن قداست و حسش خارج می‌شویم به خصوص خوشنویسی که همیشه با اشعار و آیات قرآن سرو کار دارد، روی روح روان نویسنده و خواننده، تاثیر می‌گذارد، هر لحظه که هر حسی داشته باشیم، بر روی اثر پیاده می‌شود، این معلوم است که فرد هر چقدر به قول خوشنویسان، صفا و شأنش بیشتر باشد یعنی حال دلش خوب باشد، ساخته باشد، خطش روی مخاطب بیشتر تاثیر می‌گذارد.
تیغه‌ها در خیمه عاشورایی
همچنین در بخش دیگری از خیمه هنرهای عاشورایی، گروهی از هنرمندان که اکثرا بانوان هستند، مشغول طراحی تیغه‌های عاشورایی هستند، حامد توسلی مدرس دانشگاه و خوشنویسی درباره این بخش به خبرنگار ایرنا گفت: گروهی که در اینجا گردهم آمدند، مشغول طراحی تیغه‌هایی هستند که به صورت نمادین برای ماه محرم ساخته شده است و هر کدام از این هنرمندان که در حوزه‌های خوشنویسی، نگارگری، تصویرسازی فعالیت می‌کنند، آثار خودشان را براساس طراحی گروه، نوشتار و نقاشی روی تیغه‌ها اجرا و به نمایش می‌گذارند.
وی افزود: هر کدام از این هنرمندان هم هدفشان از شرکت در این خیمه، هم عشق و علاقه‌شان به امام حسین (ع) بوده است، همچنین علاقه‌مند بودند که هنرشان را در این راه ارایه کنند، و در معرض نگاه مردم قرار دهند تا مردم هم با نگاه به این تیغه‌ها، شور و شوق عاشورایی در دلشان زنده شود و همچنین یک شور و شوق خاصی در شهر ایجاد شود.
توسلی استقبال مخاطبان و عموم مردم از خیمه هنرهای عاشورایی را بسیار خوب توصیف کرد و اظهارداشت: با توجه به اینکه این فضا، فضای کاملا مذهبی و به صورت خیمه است، صحنه روضه‌خوانی و عزاداری را برای مخاطبان تداعی می‌کند، مردم با ذوق و شوق به هر بخشی از این خیمه مراجعه می‌کنند و آثار را مشاهده می‌کنند، با توجه به اینکه در بعضی ساعات مراسم عزاداری برگزار و زیارت عاشورا خوانده می‌شود و عموم مردم در آن شرکت می‌کنند، گاهی دیدم که برخی از مردم در این خیمه می‌نشینند، اشک می‌ریزند و خواسته‌هایشان را از امام حسین (ع) می خواهند.
این مدرس دانشگاه گفت: هر چه این خیمه‌های عاشورایی در سطح شهر بیشتر باشد، ارتباط مستقیم بین مردم و هنرمندان و یا حتی کسانی که مداحی یا عزاداری می‌کنند، بیشتر باشد، مردم به خصوص نسل جوان ذوق و شوق بیشتری دارند در شرکت در این برنامه‌ها دارند و این موضوع به حفظ و توسعه فرهنگ عاشورا کمک می‌کند.
و سازمان زیباسازی شهر تهران مشخص کرده است، به آن هنرمندی که داوریش برنده شده است، دادند و کار می کند، هنرمندانی که در اینجا حضور دارند، هم در حوزه نقاشی کار کردند و هم که هر کدامشان با ذوق، شوق و علاقه خودشان در این جریان شرکت کردند و آن آثاری را هم که به دبیرخانه این برنامه ارایه داده بودند، مورد قبول داوران قرار گرفته است.
مریم علی وحدتی یکی از هنرمندان فعال در رشته‌های نقاشی، نقاشی خط و خطاطی است، در خیمه هنرهای عاشورایی، مشغول طراحی تیغه عاشورایی است، درباره چگونگی شرکت در این رویداد گفت: براساس فراخوانی که سازمان زیباسازی شهر تهران اعلام کرده بود، طرحی را ارایه کردم و در داوری پذیرفته شد و اکنون در حال اجرای طرحم به مناسبت ماه محرم هستم، افرادی که در حوزه هنر فعالیت می‌کنند، علاقه‌مند هستند که آثارشان دیده شود، مردم آثارشان را ببینند و درباره آنها نظر بدهند، اگر چنین رویدادی در سطح شهر باشد، هم بسیار خوب است و عمومیت هم دارد، نظر مردم در دیده شدن آثار خیلی مهم است.
وی درباره خلق آثار هنری با بهره‌مندی از هنر کالیگرافی برای معرفی واقعه عاشورا بیان کرد: این واقعه بسیار شناخته شده است، کارهای ما نمی‌تواند زیاد در آن تاثیر بگذارد اما می‌تواند ترجمانی از هنر و یک برداشت هنری از واقعه عاشورا باشد و از طریق ابزارهایی مثل رنگ، کلمه و مفهوم، می‌تواند آن داستان را به گونه دیگری روایت کند.
علی وحدتی افزود: حس و حالم در رویداد خیمه عاشورایی بسیار خوب است؛ مردم به ترکیب هنر و مباحث حماسی و اسلامی. علاقه دارند و وقتی آثار ما را می‌بینند، حس خوبی دارند، هم کمی تعجب می‌کنند، در کل مردم به ادامه فعالیت ما انرژی و انگیزه می‌دهند، وقتی آثار را می‌بینند، ذوق زده می‌شوند، گویا تاکنون چنین آثاری ندیدند و این داستان جلوه بصری نداشته است، اکنون که جلوه بصری پیدا کرده است، گویا در چشم مردم بهتر خود را نشان می‌دهد.
همچنین در بخشی دیگری از خیمه هنر عاشورایی، دو اثر حجمی «مرغ تیغه علامت» به هنرمندی هیمن نسیمی از جنس فایبر گلاس و آهن با ابعادی حدود پنج متر مربع و «اسب ذوالجناح» به هنرمندی حسین ملاعبدالهی از جنس فایبر گلاس و شیشه مقرنس در ابعاد چهار متر مربع قرار دارد که هنرمندان در حال آماده‌سازی آنها هستند.
خیمه عاشورایی تا پایان ماه صفر از ساعت ۱۷ تا ۲۲ با اجرای ویژه برنامه‌های مختلف فرهنگی و هنری همچون تعزیه خوانی، نقالی، دمام زنی، اجرای گروه سرود، قرائت زیارت عاشورا و روضه خوانی و مداحی، میزبان سوگواران سالار شهیدان حضرت اباعبدالله حسین (ع) و یاران با وفای ایشان در میدان شهدای هفتم تیر است.