به گزارش ایرنا، آب همان مایه حیات و عنصر زندگی بخشی است که این روزها با کمبودش مشکلات بسیاری برای روستاییان نه تنها در حوزه کشاورزی بلکه برای رفع نیازهای روزمره شان ایجاد کرده است.
کم‌آبی در این خطه از شمال شرق کشور روز به روز بیشتر خودنمایی می‌کند و همواره بر شمار روستاهای نیازمند آبرسانی با تانکر افزوده می شود، روستاهایی که روزگاری چشمه‌هایی جوشان داشت و به استان بکر و سرسبز شهره بود ولی این روزها سرنوشت دیگری از خشکسالی را رقم می زند و چشمه سارها یکی پس از دیگری وارد تنش و سپس بحران آبی می‌شوند و اینجاست که تانکرهای آبی همنشینی همیشگی برای بیشتر روستاهای خراسان شمالی می شود.
بر پایه آمارها و اظهارات مسوولان ذیربط، خراسان شمالی وارد چهارمین سال جدال با خشکسالی می شود و شمار روستاهایی که با آن دست و پنجه نرم می‌کنند به ۲۰۰ روستا می‌رسد که از این تعداد به ۹۰ مورد آن با تانکر آبرسانی می‌شود.
بی تردید اگر مسوولان وقت تدابیری برای این وضعیت می اندیشیدند دیگر شاهد خشک‌شدن آب برخی رودخانه‌ها، کاهش سطح ذخیره آب پشت اغلب سدها، گسترش کویر و بیابان‌های لم‌یزرع و خشک و تخلیه تعدادی از روستاها نبودیم.
فارغ از بررسی دلایل بی توجهی به این موضوع دولت به دور از هر حاشیه ای وارد میدان شده و با اقداماتی جهادی سعی در بازگرداندن آرامش آبی به روستاهای خراسان شمالی دارد.
آرامش آبی که در قالب طرح جهاد آبرسانی به روستاهای خراسان شمالی دنبال می شود و اینک این طرح در کمتر از یکسال ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
پیش از پرداختن به وضعیت اجرای طرح جهادآبرسانی بد نیست با وضعیت پیشروی خشکسالی در این خطه از شمال شرق کشور آشنا شویم.
حدود ۹۴درصد پهنه خراسان شمالی درگیر خشکسالی
استان خراسان شمالی از لحاظ جغرافیایی در منطقه معتدل کوهستانی واقع است که میانگین باران سالانه آن حدود ۲۴۰ میلمتر می رسد و حدود ۳۴۴ هزار هکتار اراضی زیر کشت باغی و زراعی دارد با تولید افزون بر یک میلیون تن محصولات کشاورزی و باغی است و ۸۲ هزار نفر بهره برداری بخش کشاورزی این استان محسوب می شوند.
تغییر اقلیم و برداشت آب از سفره‌ها و آبخوان‌های زیرزمینی باعث شده است که هشت دشت از مجموع ۱۱ دشت استان در وضعیت نامناسبی از نظر ذخائر آبی قرار گیرد و به همین دلیل هرگونه توسعه بهره‌برداری و برداشت جدید در آنها به منظور تعادل بخشی به منابع آبی ممنوع شده است.
مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی در این باره می گوید: بر اساس تحلیل شاخص «استاندارد بارش، تبخیر و تعرق» (SPEI) دوره یکساله تا پایان اسفندماه ۱۴۰۱ حدود ۹۴ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی است.
مجید بیجندی می افزاید: در این مدت ۶.۶ درصد از مساحت استان با میزان بارندگی نرمال، ۳۰ درصد از مساحت خشکسالی خفیف، ۴۸.۲ درصد خشکسالی متوسط، ۱۴.۳ درصد با خشکسالی شدید و ۰.۷۴ درصد از وسعت استان با خشکسالی بسیار شدید مواجه است.
وی خاطرنشان می کند: ۱۰۰ درصد از پهنه شهرستان مانه و سملقان به عنوان قطب کشاورزی و شهرستان گرمه دچار خشکسالی است و این رقم در بجنورد ۹۹.۶ درصد است.
مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی ادامه می دهد: از ابتدای مهرماه ۱۴۰۱ تا نیمه فروردین ماه امسال ۱۱۸.۲ میلیمتر باران در استان ثبت شد که این رقم در بلند مدت ۱۵۸.۹ میلیمتر و در مدت مشابه پارسال ۱۰۲ میلیمتر گزارش شده است.
وی می گوید: میانگین بارش استان در این مدت در مقایسه با بلند مدت ۲۵.۷ درصد کاهش و در مقایسه با سال گذشته حدود ۱۶ درصد افزایش دارد.
بیجندی یادآور می شود: بارش یک ساله کامل در استان بیش از ۲۵۰ میلیمتر است که بر این اساس در سال آبی جاری ۴۷.۱ درصد از بارش های استان تامین شده است.
مدیرکل هواشناسی خراسان شمالی تصریح می کند: دمای هوا در این مدت به طور میانگین ۸.۱ درجه سانتیگراد ثبت شد که این رقم در سال قبل ۷.۴ درجه و در بلند مدت ۶.۹ درجه سانتیگراد گزارش شده است.
| وضعیت خشکسالی خراسان شمالی | |
| حدود ۹۴درصد پهنه درگیر خشکسالی | |
| خشکسالی خفیف | ۳۰ درصد |
| خشکسالی متوسط | ۴۸.۲ درصد |
| خشکسالی شدید | ۱۴.۳ درصد |
| خشکسالی بسیار شدید | ۰.۷۴ درصد |
آبرسانی به ۹۰ روستا با تانکر
قائم مقام شرکت آب و فاضلاب خراسان‌شمالی می گوید: خشکسالی و کاهش بارندگی ها موجب شده اکنون به ۹۰ روستای استان با تانکر آبرسانی شود.
منصور درتومی می افزاید: خشکسالی و کاهش بارندگی در سال های اخیر موجب افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی بویژه چشمه‌ها، قنات ها و چاه‌ها در روستاهای استان شده است.
وی با بیان اینکه خرید ۲ دستگاه تانکر آبرسانی جدید در دستورکار قرار دارد، می گوید: روزانه ۱۰ تانکر در ۲ شیفت کار آبرسانی به روستاهای بی آب استان را انجام می دهد.
به گفته وی؛ اینک حدود ۲۰۰ روستای خراسان شمالی دچار تنش آبی است.
درتومی خاطرنشان می کند: برای رفع مشکل کم آبی در بلند مدت نیز حفر ۲۵ حلقه چاه جدید آبی در دستور کار شرکت آب و فاضلاب استان قرار گرفته است.
وی با تاکید بر ضرورت پرهیز مشترکان از مصارف غیرشرب، تاکید می کند: مدیریت مصرف آب و پرهیز از مصارف غیر شرب، بهترین راهکار برای مقابله با تنش آبی در روستاها است به گونه ای که از روستاییان می خواهیم از آب شرب برای دام ها و آبیاری صیفی جات استفاده نکنند.
قائم مقام شرکت آب و فاضلاب خراسان‌شمالی خاطرنشان می کند: خراسان شمالی با کمبود منابع آبی شیرین مواجه است و آب آشامیدنی اهالی مناطق شهری و روستایی آن به سختی تامین می‌شود بنابراین شهروندان باید در مدیریت مصرف آب اهتمام جدی داشته باشند.
پیشرفت ۴۰ درصدی طرح جهاد آبرسانی
خراسان شمالی از لحاظ بافت جمعیتی شرایط ویژه ای دارد و ۴۴ درصد از اقوام کرد، ترک، لر و ترکمن در این خطه از شمالشرق کشور در نواحی روستایی سکونت دارند و این نکته بیانگر اهمیت و نقش روستا در اقتصاد استان دارد.
۸۴۰ روستای این استان از جمعیتی بالغ ۴۴۰ هزار نفر تشکیل شده است که همین جمعیت زیاد اقتصاد استان را به سمت کشاورزی و دامپروری سوق داده است و رسیدگی به این جوامع چرخ استان را هم خواهد چرخاند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی می گوید: طرح جهاد آبرسانی خراسان شمالی در ۱۶۴ روستا در قالب چهار مجتمع آبرسانی سد شیرین دره، زیدر سرانی، پرسه سو و کهنه جلگه با اعتباری بالغ بر پنج هزار و ۵۰۰ میلیون ریال در حال اجرا است.
رضا نعیمی می افزاید: این طرح اکنون ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تعدادی از این روستاها در هفته دولت از آب شرب پایدار بهره مند خواهند شد.
وی ادامه می دهد: برنامه ریزی برای اجرای فاز دوم این طرح نیز در دست اقدام است که در قالب آن ۲۰۰ روستای دیگر زیر پوشش این طرح قرار می‌گیرند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی یادآور می شود: اینک بیش از ۱۴۰ کیلومتر خط انتقال و شبکه آن اجرا و ۱۵ باب مخزن و سه ایستگاه پمپاژ نیز در این بازه زمانی ایجاد شده است.
نعیمی خاطرنشان می کند: در سایر روستاها نیز طرح های آبرسانی تحت عنوان مجتمع تک روستایی از محل اعتبارات ملی در حال اجرا است که مهمترین آنها شامل مجتمع آبرسانی روستاهای حاشیه شهر بجنورد، برج و صندل آباد از منطقه کلاته نقی، مجتمع شورک عبدآباد، حسین آباد و گلیان در شیروان، مجتمع پایین دست دست اسفراین و مجتمع حسن سو در مانه و سملقان است.
وی یادآور می شود: برای مقابله با کم آبی های خراسان شمالی در فصل گرما به خصوص در شهرهای بجنورد، شیروان و اسفراین که آب مورد نیاز آنها از سدها تامین می شود، پروژه های جایگزینی آب سدها در حال اجرا است.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی تصریح می کند: اجرای ۲۲ کیلومتر خط انتقال از هفت حلقه چاه در پلنگ دره بجنورد، حفر هفت حلقه چاه در جنوب شهر شیروان و هشت حلقه چاه نیز در اسفراین حفر می شود.
سابقه امر نشان می دهد که در گذشته ای نه چندان دور بسیاری از شاخص های زیرساختی نواحی روستایی این خطه تکمیل نبود و موجب شد تا روستاییان برای زندگی بهتر به حاشیه شهرها مهاجرت کنند و این امر حاشیه نشینی را در شهرستان های استان رواج داد به طوری که ۳۰ درصد جمعیت کنونی بجنورد مرکز خراسان شمالی حاشیه نشین هستند.
مطالعات آماری سند آمایش سرزمین نشان می دهند نسبت روستاهای خالی از سکنه استان از ۲۷ درصد در سال ۸۵ به حدود ۳۶ درصد در سال ۹۵ افزایش یافته است که این به معنای رشد سرعت در روند تخلیه آبادی‌های کوچک استان است.
خراسان شمالی با یک میلیون نفر جمعیت در شمال شرق کشور واقع است.