به گزارش ایرنا از دفتر مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، میزبان اصلی انگل «کیست هیداتید»، سگ و میزبان واسطه آن نشخوارکنندگان هستند که سبب آلودگی و ایجاد کیست هیداتید در کبد، ریه و سایر اعضاء می‌شوند.
انسان هم به صورت تصادفی در اثر تماس با سگ، خاک و سبزیجات آلوده به تخم انگل به بیماری مبتلا می‌شود و عوارض بیماری به صورت کیست در اندام‌های مختلف بدن از جمله کبد و ریه تظاهر پیدا می‌کند.
کیست هیداتید یک بیماری پیشرونده و مزمن است و پس از سال‌ها، تشخیص داده می‌شود. روند موارد گزارش شده از بخش‌های جراحی بیمارستان‌ها در کشور نشان می‌دهد که در سال ۱۳۷۰ میزان بروز بیماری ۸۸.۱ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بوده است البته در سال ۱۳۷۲ هیچ موردی از بیماری گزارش نشده و در سال‌های بعد سیر نزولی و با کاهش همراه بوده است که این موضوع بدون شک به اقداماتی که سازمان دامپزشکی کشور در جهت کنترل این بیماری در سگ‌ها انجام داده همچنین اقدامات دیگر توسط سیستم بهداشتی درمانی بازمی‌گردد.
بیماری تا سال ۱۳۸۸ از یک روند کاهشی برخوردار بوده است اما پس از آن، موارد افزایش تدریجی داشته و در سال ۱۳۹۹ همزمان با شروع پاندمی کووید۱۹، تعداد موارد به شدت کاهش و به ۳۴۳ مورد رسیده است که علت این کاهش تا حدودی به دلیل رعایت حفاظت فردی و کاهش مواجهه با عامل بیماری بوده است.
روند افزایشی ابتلا به کیست هیداتید
بر اساس این گزارش، در سال ۱۴۰۰ تعداد ۴۲۱ مورد کیست هیداتید گزارش شده که بیشترین گزارش‌ها از استان‌های تهران (۱۱۹مورد)، خوزستان (۴۷ مورد)، اردبیل (۲۲ مورد) و لرستان (۲۰ مورد) بوده است. اکنون نیز بیماری از روند افزایشی برخوردار است و در سال ۱۴۰۱ این تعداد به ۶۳۶ مورد رسیده است.
دفع تخم‌های کرم بالغ در سگ‌های آلوده باعث آلودگی خاک و آب می‌شود و حیوانات اهلی مانند گوسفند، بز، گاو و شتر (میزبان واسطه) هنگام چریدن تخم‌ها را می‌خورند و انسان به طور تصادفی از طریق خوردن غذا یا آب آلوده به تخم‌ها یا از طریق تماس مستقیم با سگ‌های آلوده به انگل، آلوده می‌شود.
پس از بلع تخم، هر اندامی از بدن می‌تواند محل به وجود آمدن کیست باشد و بسته به اینکه در چه اندامی کیست ایجاد شده، اختلال در عملکرد عضو را شاهد خواهیم بود اما کیست‌های ریوی و کبدی معمولاً شایع‌تر هستند.
علائم بیماری نیز بسته به عضو درگیر، اندازه کیست و محل دقیق آن در عضو مبتلا، واکنش‌های بین کیست و عضو مبتلا، پاره شدن کیست و واکنش‌های ایمونولوژیک به دنبال آن مثل شوک آنافیلاکسی و غیره متفاوت است.
تأسیس و راه‌اندازی کشتارگاه‌های صنعتی و رعایت ضوابط بهداشتی در کشتار دام، جلوگیری از کشتارهای قاچاق و غیرمجاز توسط سازمان دامپزشکی و شهرداری‌ها، ضبط بهداشتی اندام‌های آلوده به کیست هیداتید، مبارزه با سگ‌های ولگرد توسط ارگان‌های ذیربط (شهرداری‌ها و نیروی انتظامی)، ایجاد مراکز فروش موقت و کشتارگاه‌های موقت در ایام خاص مثل عید سعید قربان و ایام محرم جهت ذبح دام تحت کنترل دامپزشکان و مسئولین فنی و ایجاد دستورالعمل خاص در این مورد توسط سازمان دامپزشکی کشور، شهرداری‌ها و وزارت بهداشت، تقویت سیستم گزارش‌دهی و ارتباط بیشتر بین بخش بهداشت و بیمارستان‌ها جهت گزارش موارد انسانی، آموزش مردم و گروه‌های خاص از قبیل کارکنان کشتارگاه‌ها، قصابان و دامداران، هماهنگی بین بخشی با بخش‌های مرتبط و جلب مشارکت مسئولین و مردم از جمله اقدامات مهم برای جلوگیری از بروز کیست هیداتید است.
چالش‌های موجود برای کنترل بیماری چیست؟
این گزارش می افزاید: تدوین دستورالعمل جدید و به‌روز برای کنترل، درمان و پیشگیری بیماری کیست هیداتید، موانع و مشکلات تشخیص، درمان، تامین دارو، تولید واکسن در دام و پیشگیری و درمان بیماری در سگ‌ها، مشکلات موجود با کشتارگاه‌های سنتی و معدوم نکردن اندام‌های داخلی حیوان آلوده، مدیریت کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد و فقدان واکسن مناسب برای واکسینه کردن دام‌ها از چالش‌های موجود برای کنترل این بیماری است.