به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، احتمالاً بارها عبارت‌هایی نظیر نانو تکنولوژی، ساختار نانو، مقیاس نانو و ... به گوشتان خورده است. با شنیدن این عبارات چه چیزی در ذهنتان شکل می‌گیرد؟ آیا درک شهودی مناسبی از کلمه نانو (Nano) دارید؟
ایده ها و مفاهیم پشت علوم نانو و فناوری نانو با یک سخنرانی تحت عنوان «فضای زیادی در پایین وجود دارد» توسط فیزیکدان ریچارد فاینمن در یک جلسه انجمن فیزیکی آمریکا در انستیتوی فناوری کالیفرنیا در ۲۹ دسامبر ۱۹۵۹، مدت ها قبل از گسترش فناوری نانو استفاده شد. فاینمن در صحبت‌های خود فرایندی را توصیف کرد که در آن دانشمندان می‌توانند اتم‌ها و مولکول‌های منفرد را دستکاری و کنترل کنند.
فناوری نانو به عنوان یکی از فناوری‌های نوین که زمان زیادی از معرفی آن نگذشته است، توانسته به سرعت جای خود را در صنایع مختلف باز کرده و بخشی از این صنایع را به دست بگیرد. استفاده از نانومواد یا فرایندهای ساخت و تولید نانویی اگرچه تا چند سال پیش خیلی محدود بودند، امروزه کاملاً پذیرفته شده بوده و تنها یدک کشیدن نام نانو برای یک محصول، تداعی کننده کیفیت و فناوری بالای آن محصول برای مشتریان است.
براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی استات‌نانو (statnano.com) که همه داده‌های مرتبط با فناوری نانو را منتشر می‌کند، طی سه سال (۲۰۱۹، ۲۰۲۱ و تا ۲۰۲۲) ایران را از نظر جایگاه انتشار مقالات مرتبط با فناوری نانو در رتبه چهارم قرار داده است. ایران به این ترتیب در این گزارش بعد از کشورهای چین، آمریکا و هند در رتبه چهارم قرار دارد. جالب‌تر هم آنکه در گزارش ۲۰۲۲ این پایگاه اطلاع رسانی، هند هم از آمریکا جلو زده و ترتیب چین، آمریکا و هند در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، به ترکیب چین، هند، آمریکا و سپس ایران تبدیل شده است.
این جایگاه در گزارش ۲۰۲۲ استات‌نانو بار دیگر تکرار می‌شود و دانشمندان چینی با انتشار حدود ۱۰۶ هزار مقاله مرتبط با فناوری نانو در رتبه اول و هند، آمریکا و ایران (با حدود ۱۱ هزار مقاله) در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
نانو ابزار سرگرمی می‌سازد
نفوذ فناوری نانو در صنایع گوناگون تحولات چشمگیری را ایجاد کرده است. صنعت اسباب بازی نیز در استفاده از این فناوری عقب نمانده است و امروزه شاهد استفاده از نانومواد مختلف و یا فناوری‌های مرتبط با فناوری نانو در ساخت اسباب بازی‌ها هستیم. در صنعت اسباب‌بازی با استفاده از این فناوری می‌توان محصولاتی با خواص مختلف تولید کرد. فناوری نانو کمک می‌کند اسباب‌بازی‌ها سبک‌تر و در عین حال مستحکم‌تر شوند. همچنین عمر آنها به علت آب‌گریزی، ضدحریق و ضدسایش شدن افزایش یابد. همچنین می‌توان به اسباب‌بازی‌ها خواص ضدباکتری داد که موضوعی مهم در بازی کودکان است.
در ایران هم با توجه به گسترش علم نانو و تاثیرات این علم در زندگی روزمره افراد، شرکت‌های مختلفی با هدف تولید محصولاتی نوین و کارآمد در این عرصه با با بهره گیری از پشتوانه دانش و تجربه علمی و صنعتی متخصصان و پژوهشگران داخلی، پا به عرصه صنعت کشور گذارده‌اند.
در همین راستا، مصاحبه‌ای کردیم با یکی از مدیر عاملان شرکت‌های فعال در حوزه نانو که تولید کننده محصولات سرگرمی برای کودکان با استفاده از به کار گیری این تکنولوژی نیز می‌باشند.
محمد اتراکی به خبرنگار ایرنا درباره محصولات شرکت تکتا گفت: در جریان آموزش فناوری نانو، محصولات و تکنیک‌های مختلفی را در ایران به کار گرفته‌اند تا از طریق بعضی محتواهای آموزشی فناوری نانو را آموزش بدهند. ما هم با همین هدف که در نهایت منجر به آموزش فناوری نانو شود، دو دسته کلی را در نظر گرفتیم. یک دسته محصولاتی هستند که کفه آموزش در آنها سنگین‌تر است و مخاطب آن بیشتر مراکز علمی و افراد خاصی که علاقه‌مند به یادگیری این فناوری هستند می‌باشد و دسته دوم مخاطبانی هستند که می‌توانند مخاطب خانگی باشند که محصولات این گروه بیشتر جنبه سرگرمی دارد و مباحث علمی در آنها سبک‌تر است.
او در پاسخ به این سوال خبرنگار ایرنا که استفاده از تکنولوژی نانو در ساخت اسباب‌بازی چه مزیت‌هایی را برای استفاده کنندگان این محصولات دارد گفت: مشتری محصولات حوزه سرگرمی بیشتر پدر و مادرها هستند و کودکان‌شان از آن محصولات بهره‌برداری می‌کنند. از نگاه هر کدام از این افراد ما باید نکات خاصی را در نظر بگیریم تا محصولمان دارای مزیت باشد.
این فعال حوزه نانوفناوری در خصوص میزان فروش این شرکت در بازارهای داخلی و خارجی با اشاره به اینکه این محصولات برای اولین بار است که در ایران تولید می‌شود اضافه کرد: برای اینکه درباره بازار این محصولات اعلام نظر کنیم هنوز زود است، اما بازخوردهایی که در نمایشگاه‌های مختلف یا در تعامل با والدین، معلم‌ها و حتی مدیران ارشد بعضی از سازمان‌ها گرفتیم مثبت بودند. اما چون این محصولات هنوز در تیراژ انبوه تولید و به بازار عرضه نشده، در مورد حجم بازار این محصولات یا اینکه مخاطب چقدر اقبال به خرید این محصولات نشان می‌دهد هنوز نقاط ابهام و سوالاتی وجود دارد که پاسخ دادن به آنها نیاز به زمان بیشتری دارد.
اتراکی در خصوص ارزآور بودن این صنعت، یعنی استفاده از نانوفناوری در ساخت و تولید اسباب‌بازی، در آینده گفت: بله همین الان هم این موضوع می‌تواند ارزآور باشد. هم می‌شود محصولات موجود را ارتقا داد، کما اینکه بعضی از محصولات تولید داخل با اینکه کیفیت خوبی دارند اما نمی‌توانند استانداردهای کشور مقصد را دریافت کنند. مثلا استانداردهای بعضی از کشورها رنگ خاصی برای محصول مشخصی را تعریف کرده است و نیاز است برای دریافت استاندارد، تغییراتی جزئی در تولیدات اعمال شود. در مورد محصولات آموزشی هم ما به این جریان خوش‌بین هستیم چون بازخوردهای ما کاملا مثبت بوده و محک‌های این موضوع را هم زدیم و نمونه محصولاتی را حتی به ونزوئلا و مکزیک ارسال کردیم و در تعاملی که با برخی از مراکز داشتیم امیدواریم که در آینده، هم بازارسازی رخ بدهد و هم بتوانیم محصولات را به تیراژ مورد نیاز برای صادرات برسانیم.
محمد اتراکی در نهایت هم در خصوص انتظاراتی که از مسئولین این حوزه برای پیشرفت بیشتر در این فناوری وجود دارد پاسخ داد: تصور می‌کنم که اگر نهادهای حاکمیتی به عنوان کسانی که ازشان انتظار می‌رود دغدغه این موضوع را بیشتر از شرکت‌های خصوصی یا کسانی که مسائل اقتصادی برایشان پررنگ‌تر است داشته باشند، نقش‌شان این است که کمک کنند به آگاهی رسانی، معرفی کردن و این محصولات به مردم عادی. اینکه فرصتی ایجاد شود که معرفی این محصولات انجام بگیرد، مثل همین مصاحبه. اگر بسترهایی باشد که در رسانه‌های ما مثل تلویزیون این محصولات فقط دیده شوند همین کافی است. هدف این کار تبلیغ نیست، بلکه آگاهی رسانی به جامعه است که فقط بدانند همچین محصولاتی با این کاربردهایی وجود دارند و این انتظار از نهادهای حاکمیتی وجود دارد.